Ağız Yarası (Ağız Ülseri) Nedir? Ağız Yarası Neden Olur?

Ağız ülserleri, mukozal yüzeylerde sınırlı, genellikle ağrılı lezyonlardır ve çoğu olgu minör travma, stres veya beslenme eksikliklerine bağlıdır. Süreklilik gösteren veya tekrarlayan ülserlerde sistemik nedenler (Behçet hastalığı, inflamatuvar bağırsak hastalıkları, çölyak, hematinik eksiklikler) araştırılmalıdır. Klinik olarak aftöz ülser, oral liken planus, lökoplaki, eritroplaki, kandidiyazis ve maligniteler ayırıcı tanıda yer alır. Tanı öykü ve fizik muayeneye dayanır; gerekli hallerde hematolojik testler, mikrobiyolojik kültür ve histopatolojik biyopsi uygulanır. Tedavi semptomatik yaklaşımlar (topikal anestezikler, antiseptikler, antiinflamatuarlar), antifungaller ve eksikliklerin replasmanı ile altta yatan hastalığın yönetimini kapsar. İyileşmeyen, 2–3 haftayı aşan veya alarm bulguları taşıyan lezyonlar hızla ileri değerlendirmeye yönlendirilmelidir.

Ağız Yarası Nedir?

Ağız yarası veya ağız ülseri, dil, yanak içi, diş eti ve dudaklar gibi ağız mukozasında gelişen, çoğunlukla ağrılı ve hassas küçük lezyonlardır. Sıklıkla minör travma, stres, hormonal değişiklikler ya da beslenme yetersizlikleri ile tetiklenir. Çoğu birkaç gün ile iki hafta içinde kendiliğinden iyileşir; ancak tekrarlayan, büyüyen veya uzun süren yaralar altta yatan bir hastalığa işaret edebilir.

Yaralara ateş, kilo kaybı, boyun lenflerinde şişlik gibi sistemik bulgular eşlik ediyorsa, diş hekimliği veya ilgili tıbbi branşlara başvurulması önerilir.

Ağız Yarası Neden Olur?

Ağız yaralarının oluşumunda birden çok etken rol oynar. En sık nedenler arasında vitamin ve mineral eksiklikleri (B12, folat, demir), duygusal stres, hormonal dalgalanmalar, bağışıklık sistemi bozuklukları, gıdalara karşı duyarlılık ve sert yiyecekler ya da yanlış fırçalama nedeniyle oluşan tahriş yer alır. Bazı ilaçlar ve sigara-tütün ürünleri de mukozal irritasyonu artırabilir.

Stres ve uykusuzluk
Bağışıklık sisteminde zayıflama
B12, folat ve demir eksikliği
Asitli ve baharatlı gıdalar
Yetersiz ağız hijyeni veya travma
Alerjik gıda duyarlılıkları
Hormonal değişiklikler
İlaç yan etkileri
Viral, bakteriyel veya mantar enfeksiyonları

Behçet hastalığı, Crohn hastalığı, çölyak, lupus, nötropeni ve hematinik eksiklikler gibi durumlar sık nükseden ya da geçmeyen ağız yaralarına zemin hazırlayabilir.

Ağız Yarası Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler lezyonun tipine ve nedenine göre değişir; en yaygın yakınmalar ağrı, yanma ve hassasiyettir. Lezyonlar çoğunlukla yuvarlak-oval, ortası beyazımsı-sarı, çevresi kızarık bir hale ile çevrili görünür.

Yemek yerken ve konuşurken artan ağrı
Yanma, batma veya karıncalanma hissi
Lokal şişlik, kızarıklık ve hassasiyet
Asitli-baharatlı gıdalarda belirginleşen sızı
Ağız kuruluğu ve ağız kokusu
Şiddetli durumlarda ateş, yutma güçlüğü

Ağız Yarası Türleri Nelerdir?

Ağız yaraları farklı nedenlerle ortaya çıkabilir ve görünümleri değişkenlik gösterir. Bazıları kendi kendine iyileşirken, bazıları ileri değerlendirme ve tedavi gerektirebilir.

Aft (aftöz ülserler)
Oral liken planus
Lökoplaki
Eritroplaki
Oral pamukçuk
Ağız kanseri

Aft Aftöz Ülser

En sık görülen ağız ülseri tipidir. Kesin nedeni bilinmese de stres, minör travmalar ve bazı gıdalarla ilişkili olabilir. Ortası soluk, çevresi kızarık, ağrılı küçük ülserler halinde izlenir.

Oral Liken Planus

Bağışıklık kaynaklı kronik bir durumdur. Ağız içinde dantel benzeri beyaz çizgiler, eritemli alanlar ve zaman zaman ağrılı erozyonlar görülebilir.

Lökoplaki

Silinmeyen beyaz-gri plaklarla seyreder. Sıklıkla kronik irritasyon ve tütün ürünleriyle ilişkilidir. Bazı olgularda displazi riski nedeniyle değerlendirme gerektirir.

Eritroplaki

Kırmızı plaklar halinde izlenir ve malignite potansiyeli lökoplakiye kıyasla daha yüksektir. Özellikle dil altı ve alt ön dişlerin arkasında görülebilir.

Oral Pamukçuk

Candida türlerinin aşırı çoğalmasına bağlı gelişir. Kremsi beyaz, kolayca sıyrılabilen plaklar ve altta eritemli yüzey tipiktir. Antibiyotik kullanımı veya bağışıklık zayıflığında sık rastlanır.

Ağız Kanseri

İyileşmeyen, bazen ağrısız beyaz veya kırmızı lezyonlar ve ülserler şeklinde ortaya çıkabilir. Üç haftayı aşan lezyonlar mutlaka uzman tarafından değerlendirilmelidir.

Ağız Yarası ile İlişkili Hastalıklar Nelerdir?

Tekrarlayan veya uzun süre geçmeyen ağız yaraları sistemik hastalıklarla ilişkili olabilir.

Behçet hastalığı
Crohn hastalığı ve ülseratif kolit
Çölyak hastalığı
Lupus ve diğer otoimmün hastalıklar
HIV enfeksiyonu
Diyabet
Demir, B12 vitamini ve folat eksiklikleri
Aftöz stomatit
Gastroözofageal reflü hastalığı

Ağız Yarası Tanısı ve Uygulanan Testler

Tanı klinik öykü ve ağız içi muayene ile konur. Geçmeyen veya şüpheli lezyonlarda altta yatan nedenleri ortaya koymak için testler istenebilir.

Kan testleri: Hematinik eksiklikler ve sistemik hastalıklar için
Biyopsi: Lökoplaki, eritroplaki veya malignite şüphesinde
Alerji testleri: Gıda ya da temas duyarlılıkları için
Mantar kültürü: Kandidiyazis şüphesinde

İki haftadan uzun süren, tekrarlayan veya hızla büyüyen lezyonlarda ileri değerlendirme önemlidir.

Ağız Yarası Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tedavi altta yatan nedene ve lezyon tipine göre planlanır. Semptom kontrolü ve iyileşmenin desteklenmesi temel hedeftir.

Ağrı giderici topikal jeller ve kremler
Antiseptik veya tuzlu-karbonatlı su gargaraları
Topikal antiinflamatuar preparatlar
Antifungal tedavi: Mantar etkeni varlığında
Vitamin-mineral replasmanı: B12, folat, demir eksikliklerinde
Lazer uygulamaları: Seçilmiş olgularda ağrı ve iyileşme desteği
Sistemik hastalıkların kontrolü

Sıkça Sorulan Sorular

Geçmeyen Ağız Yarası Neyin Belirtisi?

İki-üç haftayı aşan yaralar Behçet, inflamatuvar bağırsak hastalıkları, çölyak, lupus, hematinik eksiklikler veya malignite gibi durumların belirtisi olabilir. Kesin tanı için tıbbi değerlendirme gereklidir.

Ağız Yarası İçin Hangi Bölüme Randevu Alınır?

Öncelikle diş hekimliği ile başlanabilir. Nedene göre dermatoloji, iç hastalıkları, gastroenteroloji, romatoloji veya kulak burun boğaz gibi branşlara yönlendirme yapılabilir.

Ağız Yarası Bulaşıcı mı?

Aftöz ülserler ve çoğu ağız yarası bulaşıcı değildir. Ancak uçuk gibi herpes kaynaklı lezyonlar bulaşıcı olabilir; lezyon aktifken yakın temastan kaçınmak gerekir.

Çocuklarda Ağız Yarası

Çocuklarda genellikle minör travma, beslenme yetersizlikleri, viral enfeksiyonlar veya stresle ilişkilidir. İki haftayı aşan, sık nükseden ya da beslenmeyi bozacak düzeyde ağrılı yaralarda hekime başvurulmalıdır.

Ağızda Yara Neyin Belirtisidir?

En sık nedenler travma, stres ve hematinik eksikliklerdir; ayrıca otoimmün hastalıklar ve enfeksiyonlar da rol oynayabilir. Süreklilik gösteren yaralarda sistemik nedenler araştırılmalıdır.

Ağızda Yara Kanser Belirtisi mi?

Her ağız yarası kanser değildir; ancak üç haftadan uzun süren, sert zeminli, kolay kanayan veya düzensiz sınırlı lezyonlar ağız kanseri açısından değerlendirilmelidir.