Akciğer Kanseri Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Akciğer kanseri, başta sigara olmak üzere çevresel ve genetik etmenlerin yol açtığı DNA hasarıyla gelişir ve uzun süre belirti vermeyebilir. En sık görülen semptomlar inatçı öksürük, hemoptizi, nefes darlığı ve açıklanamayan kilo kaybıdır. Tanı; görüntüleme (BT, PET/CT), bronkoskopi ve histopatoloji ile konur; moleküler testler (ör. EGFR, ALK, ROS1) tedavi seçiminde kritik rol oynar. TNM evreleme hastalığın yaygınlığını belirler ve tedavi planını yönlendirir. Küçük hücreli kanser genellikle sistemik kemoterapi/radyoterapi gerektirirken, küçük hücreli olmayan grupta erken evrede cerrahi ön plandadır. Modern yaklaşımlar arasında hedefe yönelik tedaviler, immünoterapiler ve stereotaktik beden radyoterapisi yer alır.

Akciğer Kanseri Nedir?

Akciğer kanseri, akciğer dokusundaki hücrelerin genetik hasar sonucu kontrolsüz çoğalmasıyla ortaya çıkan ve zamanla çevre dokulara ya da uzak organlara yayılabilen bir hastalıktır. En yaygın iki ana grup küçük hücreli ve küçük hücreli olmayan akciğer kanseridir.

Akciğer Kanseri Risk Faktörleri

Hastalığın gelişiminde birden fazla etken rol oynar. Başlıca risk faktörleri şunlardır:

Sigara ve tütün ürünleri kullanımı (en güçlü risk)
Pasif içicilik (ikincil duman maruziyeti)
Asbest, radon ve bazı mesleki kimyasallar
Hava kirliliği ve dizel egzoz dumanı
Genetik yatkınlık ve aile öyküsü
Radyasyon maruziyeti ve kronik akciğer hastalıkları

Akciğer Kanseri Belirtileri

Erken dönemde belirti vermeyebilir. Aşağıdaki şikayetler saptandığında hekime başvurulmalıdır:

Geçmeyen veya karakteri değişen öksürük
Balgamda kan (hemoptizi)
Nefes darlığı, hırıltılı solunum
Göğüs ağrısı (özellikle derin nefeste)
Ses kısıklığı, inatçı boğaz rahatsızlığı
İştahsızlık, istemsiz kilo kaybı, halsizlik
Tekrarlayan bronşit/zatürre atakları
Boyun-yüzde şişlik, parmak uçlarında çomaklaşma

Akciğer Kanserinde Evreler (TNM)

Evreleme, tümör boyutu (T), lenf nodu tutulumu (N) ve uzak metastaz (M) durumuna göre yapılır ve tedavi planını belirler.

Evre 0 (Karsinoma in situ)

Yüzeysel hücresel değişimler vardır; çevre dokuya invazyon yoktur. Erken tedaviyle kür şansı yüksektir.

Evre I

Tümör akciğer içinde sınırlıdır; lenf nodu ve uzak organ tutulumu yoktur. Çoğu hastada cerrahi temel tedavidir.

Evre II

Tümör daha büyük olabilir veya yakın lenf nodlarına yayılabilir. Cerrahiye kemoterapi ve/veya radyoterapi eklenebilir.

Evre III

Komşu dokulara ya da daha uzak (mediasten gibi) lenf nodlarına yayılım vardır fakat uzak metastaz yoktur. Kombine tedaviler (kemo-radyoterapi ± cerrahi) tercih edilir.

Evre IV

Uzak organ metastazı mevcuttur (örn. beyin, kemik, karaciğer). Sistemik tedaviler ve palyatif yaklaşımlar ön plandadır.

Akciğer Kanseri Neden Olur?

En önemli neden sigaradır; tütün dumanındaki kanserojenler akciğer hücrelerinde mutasyonlara yol açar. Bunun yanında pasif içicilik, asbest ve radon maruziyeti, hava kirliliği, genetik yatkınlık, radyasyon ve mesleki kimyasallar da riski artırır.

Sigara kullanımı ve maruziyet süresi/miktarı
Pasif duman soluma
Asbest, radon ve diğer kimyasal ajanlar
Hava kirliliği ve işyeri maruziyetleri
Aile öyküsü ve kalıtsal yatkınlık

Akciğer Kanseri Türleri

Küçük Hücreli Akciğer Kanseri (KHAK)

Agresif seyirli ve erken metastaz eğilimli bir tiptir; çoğunlukla sigarayla ilişkilidir. Tedavide kemoterapi ve radyoterapi sıklıkla birlikte kullanılır.

Küçük Hücreli Olmayan Akciğer Kanseri (KHDAK)

Vaka çoğunluğunu oluşturur; uygun hastalarda cerrahi ilk seçenektir. Alt tipler:

Adenokarsinom
Skuamöz (yassı) hücreli karsinom
Büyük hücreli karsinom

Tanı ve Uygulanan Testler

Şüpheli belirti veya yüksek risk varlığında görüntüleme ve doku tanısı gerekir.

Akciğer grafisi, bilgisayarlı tomografi (BT), MR
PET/CT ile evreleme ve yayılım değerlendirmesi
Bronkoskopi, iğne aspirasyon biyopsisi veya cerrahi biyopsi
Balgam sitolojisi ve kan testleri
Moleküler genetik testler (ör. EGFR, ALK, ROS1) ve immünohistokimya

İleri Tanı Yöntemleri

Mediastinoskopi ve endobronşiyal ultrason (EBUS) ile lenf nodu örnekleme
Kapsamlı genomik profil ve PD-L1 düzeyi değerlendirmesi

Solid Nodül Nedir?

Solid nodül; BT’de izlenen, içi dolu, yoğun yapıda 3–30 mm çaplı akciğer lezyonudur. Kanser olasılığı aşağıdaki etkenlere göre değerlendirilir:

Boyut, büyüme hızı ve zaman içindeki değişim
Sınır düzeni (düzensiz-spiriküler kenarlar riski artırır)
Hastanın yaşı, sigara öyküsü ve diğer risk faktörleri
Önceki görüntülemelerde varlığı/yeni ortaya çıkması

8 mm üzeri, düzensiz sınırlı veya büyüme gösteren nodüllerde ileri tetkik (PET/CT, biyopsi) ve yakın izlem gerekir.

Akciğer Kanseri Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavi; tümörün tipi, evresi, moleküler özellikleri ve hastanın genel durumuna göre kişiselleştirilir.

Cerrahi: Lobektomi/segmentektomi, uygun hastalarda küratif seçenektir.
Radyoterapi: Konvansiyonel veya stereotaktik beden radyoterapisi (SBRT).
Kemoterapi: Tek başına veya radyoterapi/cerrahi ile kombine.
Hedefe yönelik tedaviler: EGFR, ALK, ROS1, BRAF vb. mutasyonlara özel ilaçlar.
İmmünoterapi: PD-1/PD-L1 veya CTLA-4 inhibitörleri, uygun hastalarda.
Palyatif ve destekleyici bakım: Semptom kontrolü ve yaşam kalitesinin artırılması.

Modern Tedavi Yöntemleri

Moleküler hedefe yönelik akıllı ilaçlar ve kombinasyonları
İmmünoterapi ile kemoterapi veya radyoterapi kombinasyonları
SBRT ile erken evre küçük lezyonlarda cerrahiye alternatif yaklaşım
Minimal invaziv cerrahi (VATS/robotik) ile daha hızlı iyileşme