Akciğer Nedir? Akciğer Hastalıkları Nelerdir?

Akciğer, alveoller üzerinden oksijen ve karbondioksit değişimini sağlayarak yaşam için zorunlu gaz alışverişini yürütür ve asit-baz dengesine katkıda bulunur. Astım, KOAH, pnömoni, akciğer kanseri ve interstisyel akciğer hastalıkları gibi tablolar, nefes darlığı ve öksürük başta olmak üzere çok çeşitli semptomlara yol açar. Başlıca riskler sigara ve pasif maruziyet, hava kirliliği, mesleki irritanlar, enfeksiyonlar ve genetik yatkınlıktır. Korunmada sigaranın bırakılması, aşılar, egzersiz, temiz hava ve el hijyeni öne çıkar. Tanıda spirometri ve kapsamlı pulmoner fonksiyon testleri, görüntüleme (röntgen/BT), difüzyon, arteriyel kan gazı, balgam ve alerji testleri ile uygun olgularda bronkoskopi kullanılır. Yönetim göğüs hastalıkları uzmanlarınca yapılır; erken tanı ve risk azaltımı prognozu iyileştirir.

Akciğer Nedir?

Akciğerler, solunum sisteminin ana organlarıdır; havadaki oksijeni kana geçirip karbondioksiti uzaklaştırarak hücresel enerji üretimini destekler. Göğüs boşluğunda yer alan sağ ve sol akciğer, bronşlar ve alveoller aracılığıyla gaz alışverişini gerçekleştirir ve asit-baz dengesinin korunmasına, ses oluşumuna ve solunum yoluyla zararlı partiküllerin temizlenmesine katkı sağlar.

Oksijenin kana geçişi ve karbondioksitin uzaklaştırılması
Asit-baz (pH) dengesine destek
Partikül ve patojenlerin mukosilyer temizliği
Ses üretimine katkı

Akciğer Hastalıkları Nelerdir?

Akciğeri ve hava yollarını etkileyen hastalıklar, hafif seyreden iltihabi durumlardan yaşamı tehdit eden acil tablolara kadar uzanır. Aşağıda sık görülen hastalıklar ve özet özellikleri yer alır.

Astım

Hava yolu inflamasyonu ve aşırı duyarlılık ile seyreden kronik bir hastalıktır. Alerjenler, irritanlar, egzersiz ve enfeksiyonlar atakları tetikleyebilir; hışıltı, öksürük ve nefes darlığı tipiktir.

KOAH

Kronik obstrüksiyon ile karakterize, çoğunlukla sigarayla ilişkili ilerleyici bir hastalıktır. Kalıcı hava akımı kısıtlanması ve alevlenmelerle giden klinik tablo oluşturur.

Zatürre (Pnömoni)

Akciğer parenkiminin bakteri, virüs veya nadiren mantarlara bağlı enfeksiyöz iltihabıdır. Yaşlılar ve bağışıklığı baskılanmış bireylerde daha ağır seyredebilir.

Akciğer Kanseri

Akciğer dokusunda anormal hücrelerin kontrolsüz çoğalması ile gelişir. Sıklıkla sigara öyküsüyle ilişkilidir ve erken evrede belirti vermeyebilir.

Verem (Tüberküloz)

Mycobacterium tuberculosis ile gelişen, bulaşıcı karakterde kronik bir enfeksiyondur. Tedavi edilmezse akciğer dışı organlara yayılabilir.

Pulmoner Emboli

Akciğer damarının pıhtı ile tıkanması sonucu ani başlayan nefes darlığı ve göğüs ağrısı ile seyreden acil bir durumdur.

Sarkoidoz

Bağışıklık sistemine bağlı granülom oluşumlarıyla karakterize, akciğer başta olmak üzere çoklu organı etkileyebilen bir hastalıktır.

İnterstisyel Akciğer Hastalığı

Akciğerin destek dokusunu tutan ve fibrozis/sertleşmeye yol açan heterojen bir hastalık grubudur; zamanla oksijenlenme bozulabilir.

Bronşit

Bronşların iltihabıdır. Akut form genelde viral; kronik form ise uzun süreli sigara maruziyeti ile ilişkilidir ve balgamlı öksürük yapar.

Amfizem

Alveol duvarlarının yıkımı ve elastik geri dönüşün kaybı ile seyreden, KOAH spektrumunda yer alan bir tablodur.

Akut Solunum Sıkıntısı Sendromu (ARDS)

Çeşitli tetikleyiciler sonrası akciğerlerde yaygın inflamasyon ve sıvı birikimiyle gelişen, ağır hipoksemiye yol açan kritik bir durumdur.

Pnömotoraks

Plevral boşluğa hava girmesi sonucu akciğerin kısmen ya da tamamen kollabe olmasıdır; ani göğüs ağrısı ve dispneye neden olur.

Pulmoner Hipertansiyon

Akciğer arterlerinde basıncın yükselmesiyle karakterize kronik bir hastalıktır; zamanla sağ kalp yükünü artırır.

Bronşektazi

Bronşların kalıcı genişlemesi ve duvar hasarıyla giden, yoğun mukus birikimi ve tekrarlayan enfeksiyonlarla karakterize kronik bir durumdur.

Akciğer Hastalıklarının Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler hastalığın tipine ve şiddetine göre değişir; aşağıdakiler sık görülür:

Nefes darlığı ve eforla kötüleşen dispne
Kronik veya tekrarlayan öksürük
Hırıltı, göğüste sıkışma/ ağrı
Balgam artışı, bazen kanlı balgam
Yorgunluk, iştahsızlık, kilo kaybı
Sık solunum yolu enfeksiyonları ve uyku sırasında solunum problemleri

Akciğer Hastalıkları Nedenleri Nelerdir?

Akciğer hastalıklarının kökeninde yaşam tarzı, çevresel maruziyetler, genetik yatkınlık ve enfeksiyonlar yer alabilir.

Sigara ve pasif duman maruziyeti
Hava kirliliği ve iç ortam duman/kimyasal buharları
Mesleki toz ve kimyasallar (asbest, silika vb.)
Genetik faktörler ve bağışıklık sistemi bozuklukları
Bakteriyel, viral ve fungal enfeksiyonlar
Akciğer travması, yetersiz fiziksel aktivite

Akciğer Hastalıklarında Risk Faktörleri Nelerdir?

Hastalığa yakalanma olasılığını artıran başlıca faktörler şunlardır:

Aktif sigara içiciliği ve pasif maruziyet
Uzun süreli hava kirliliği ve zararlı toz/kimyasal temasları
Ailede akciğer hastalığı öyküsü
Kronik enfeksiyonlar, zayıf bağışıklık
İleri yaş, obezite ve sedanter yaşam
Düşük sosyoekonomik durum ve sağlık hizmetine sınırlı erişim

Akciğer Hastalıklarına Yakalanmamak İçin Öneriler ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Akciğer sağlığını korumak için kanıta dayalı yaşam tarzı adımları etkilidir.

Sigarayı bırakın; dumanlı ortamlardan uzak durun.
Dışarıda hava kalitesini takip edin; gerekli durumlarda maske kullanın.
Evi düzenli havalandırın; toz ve alerjenleri azaltın.
Yürüyüş ve yüzme gibi düzenli aerobik egzersizler yapın.
Sebze-meyve ağırlıklı, dengeli beslenin ve yeterli su tüketin.
Grip ve pnömoni aşılarını hekiminizin önerisine göre yaptırın.
El hijyenine özen gösterin; kalabalık kapalı alanlarda korunma önlemleri alın.
Düzenli sağlık kontrolleri ve gerektiğinde solunum testleri yaptırın.

Akciğer Hastalıklarında Uygulanan Testler

Tanı, evreleme ve izlemde birden çok test birlikte kullanılır:

Spirometri ve kapsamlı pulmoner fonksiyon testleri
Göğüs röntgeni ve yüksek çözünürlüklü BT
Difüzyon kapasitesi ölçümü (DLCO)
Arteriyel kan gazı analizi
Alerji değerlendirmeleri
Balgam incelemeleri ve kültür
Egzersiz stres testleri
Bronkoskopi ile hava yollarının doğrudan değerlendirilmesi

Sıkça Sorulan Sorular

Akciğer Hastalıklarına Hangi Bölüm Bakar?

Akciğer hastalıklarının tanı ve tedavisi göğüs hastalıkları (pulmonoloji) uzmanlarınca yürütülür.

Restriktif Akciğer Hastalıkları Nedir?

Akciğerin genişleme kapasitesinin azaldığı, toplam akciğer hacimlerinin düştüğü hastalık grubudur; interstisyel akciğer hastalıkları bu paternle seyredebilir.

İnterstisyel Akciğer Hastalığı Yaşam Süresi Ne Kadardır?

Prognoz altta yatan tipe, hastalığın evresine ve tedaviye yanıta göre değişir; erken tanı ve uygun tedavi yaşam kalitesini artırır ve ilerlemeyi yavaşlatabilir.

Sağlıklı Akciğer Nasıl Anlaşılır?

Günlük ve eforla yapılan aktivitelerde rahat nefes alıp verme, kalıcı öksürük/hırıltının olmaması ve uygun ölçümlerde normal oksijen satürasyonu sağlıklı akciğer göstergeleridir.