Akut Pankreatit Nedir? Akut Pankreatit Belirtileri ve Tedavisi
Akut pankreatit, pankreasın ani başlayan inflamasyonudur ve en sık etiyolojiler safra taşları ile aşırı alkol kullanımını içerir. Klinik spektrum hafif ödematöz formdan nekrotizan ve sepsise ilerleyebilen ağır formlara kadar uzanır. Tipik semptomlar epigastrik bölgede kemer tarzında sırta vuran ağrı, bulantı ve kusmadır. Tedavinin temelini sıvı resüsitasyonu, analjezi ve yakın klinik izlem oluşturur; organ disfonksiyonu olan olgular yoğun bakımda yönetilmelidir. Enfekte nekroz, psödokist ve pankreas apsesi gibi komplikasyonlarda endoskopik, perkütan drenaj veya cerrahi seçenekler kullanılır. Safra taşı ilişkili olgularda erken ERCP ve elektif kolesistektomi nüksü önlemek için önerilir.
Akut Pankreatit Nedir?
Akut pankreatit, pankreasın aniden iltihaplanmasıyla ortaya çıkan bir tablodur. En yaygın belirtiler şiddetli üst karın ağrısı, bulantı ve kusmadır. Hastalık hafif seyredebilir ya da organ işlevlerini etkileyerek yaşamı tehdit eden ağır bir duruma dönüşebilir. Tedavi çoğunlukla hastanede, damar yolu ile sıvı desteği ve etkili ağrı kontrolü temelinde yapılır.
Akut Pankreatit Türleri
Akut Ödematöz Pankreatit
Hastaların yaklaşık %85’inde görülen bu form genellikle hafiftir. Pankreasta geçici hasar oluşur, diğer organlar çoğunlukla etkilenmez ve kalıcı doku kaybı beklenmez. Hastalar uygun tedavi ile tam düzelme gösterir.
Akut Nekrotize Pankreatit
Daha ağır seyreden bu tip yaklaşık %15 olguda görülür. Pankreas dokusunda yaygın hasar ve enfeksiyon gelişebilir; bu durum sepsis ve çoklu organ işlev bozukluğuna yol açarak yoğun bakım gerektirebilir. Doku kaybının kapsamına bağlı olarak kalıcı pankreas işlev bozukluğu ortaya çıkabilir.
Olası Sonuçlar ve Komplikasyonlar
Akut pankreatit sonrasında sindirim enzimlerinin azalmasına bağlı maldigesyon ve insülin üretiminde azalma ile diyabet gelişebilir. Ayrıca psödokist ve pankreas apsesi gibi komplikasyonlar görülebilir.
Psödokist Oluşumu
Pankreas doku hasarı ve kanal yırtıklarına bağlı olarak pankreas sıvısı pankreas içinde veya çevresinde birikebilir; bu koleksiyonlara psödokist denir. Bazı psödokistler kendiliğinden küçülürken, büyüyenler ağrı, bulantı-kusma, kilo kaybı ve komşu organlara bası yaparak geçişi engelleme gibi şikayetlere neden olabilir. Semptomatik psödokistlerde çoğunlukla endoskopik ya da cerrahi yollarla kistin bağırsağa ağızlaştırılması ve sıvının bağırsak içine drene edilmesi uygulanır.
Pankreas Apsesi
Akut enfeksiyonun gerilemesinden sonra pankreas çevresinde cerahat birikimi oluşabilir. Bu durum yineleyen ateş ataklarına yol açabilir. Çoğu olguda ultrason veya BT eşliğinde, lokal anestezi altında kateter yerleştirilerek drenaj yapılır; mümkün olmazsa cerrahi gündeme gelir. Çoğunlukla tedaviye uygun süre antibiyotik eklenir.
Akut Pankreas İltihabının Nedenleri
Batı ülkelerinde akut pankreatitin en sık nedenleri safra taşları ve aşırı alkol tüketimidir; olguların büyük kısmından bu iki etken sorumludur. Daha nadiren enfeksiyonlar, çeşitli ilaçlar, pankreas kanal sistemindeki yapısal anomaliler ve genetik bozukluklar rol oynar.
Akut Pankreas İltihabının Belirtileri
- Ani başlangıç
- Üst karında yoğun, kemer tarzında sırta yansıyan ağrı
- Mide bulantısı ve kusma
Akut Pankreatit Nasıl Tedavi Edilir?
Tüm hastalar hastane koşullarında izlenmelidir. Tedavinin temeli damar yolu ile sıvı replasmanı ve yeterli analjezidir; ağır olgularda yoğun bakım izlemi gerekir. Seyir sırasında enfekte nekroz gelişirse perkütan veya endoskopik drenaj, gerektiğinde cerrahi nekrozektomi ve dren yerleştirilmesi uygulanabilir. Bazı hastalarda enfeksiyon riskini azaltmak için cerrahi sonrası alanın yıkanmasına yönelik drenaj sistemleri bırakılabilir. İyileşme sürecinde nadiren geçici stoma gerekebilir.
Altta yatan nedenin ortadan kaldırılması nüksü önlemek için önemlidir. Safra taşı kaynaklı akut pankreatitte erken dönemde endoskopik retrograd kolanjiyopankreatografi (ERCP) ile taşın çıkarılması hedeflenir; ardından uygun zamanda kolesistektomi planlanır. Alkolle ilişkili olgularda alkolün tamamen bırakılması önerilir.