Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL) Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL), kemik iliğinde olgunlaşmamış lenfoid prekürsörlerin klonal proliferasyonu ile seyreden ve hızla ilerleyen bir hematolojik malignitedir. Klinik tablo, pansitopeni bulguları (enfeksiyon eğilimi, anemi, kanama) ve organomegali/lenfadenopati ile şekillenir; merkezi sinir sistemi tutulumu görülebilir. Tanıda tam kan sayımı, kemik iliği aspirasyon-biyopsisi, akım sitometrisi ve sitogenetik/moleküler analizler (ör. BCR-ABL1/Philadelphia kromozomu) belirleyicidir. Tedavi, çok basamaklı kemoterapiye dayanır; risk uyarlamalı yaklaşımlar, intratekal profilaksi, hedefe yönelik ajanlar (tirozin kinaz inhibitörleri) ve immünoterapiler (blinatumomab, inotuzumab ozogamicin, CAR-T) sonuçları iyileştirir. Yüksek riskli veya nüks hastalarda allojenik kök hücre nakli standart seçeneklerden biridir. Minimal rezidüel hastalık izlemi prognoz ve tedavi modifikasyonları için anahtar rol oynar.

Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL) Nedir?

Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL), kemik iliğinde başlayan ve olgunlaşmamış lenfosit öncülü hücrelerin (lenfoblast) hızla çoğalmasıyla seyreden bir kan kanseridir. Sağlıklı kan hücresi üretimi baskılandığı için enfeksiyonlara yatkınlık, kansızlık ve kanama eğilimi gelişebilir. ALL çocuklarda en sık görülen lösemi türüdür; erişkinde de görülebilir ve genellikle daha zorlu bir seyir izleyebilir.

Akut Lenfoblastik Löseminin Özellikleri

Hızlı başlangıç ve ilerleme; acil tedavi gerektirir.
Lenfoblastların kontrolsüz artışı ve kemik iliğinde yer kaplama.
Normal hematopoezin baskılanması: anemi, trombositopeni ve nötropeni.
En sık 2–5 yaş çocuklarda; erişkin olgularda prognoz daha olumsuz olabilir.
Lenf nodu, dalak ve karaciğerde büyüme; SSS tutulum riski.
Çok basamaklı tedavi: indüksiyon, konsolidasyon, idame; MRD izlemi kritik.

Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL) Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler çoğunlukla kısa sürede ortaya çıkar ve çoklu sistemi etkiler. En yaygın şikayetler; halsizlik, solukluk, ateş, sık enfeksiyon, kilo kaybı, kolay morarma veya kanama, kemik-eklem ağrıları, nefes darlığı, iştahsızlık ve boyun/koltuk altı/kasıkta lenf bezi şişlikleridir.

Sürekli yorgunluk ve halsizlik
Soluk cilt (anemi bulguları)
Sık enfeksiyon, ateş ve titreme
Açıklanamayan kilo kaybı ve iştahsızlık
Kolay morarma, burun ve diş eti kanamaları
Kemik ve eklem ağrıları
Karın şişliği (hepatosplenomegali)
Lenf bezlerinde büyüme
Nefes darlığı, baş ağrısı; SSS tutulumu varsa nörolojik yakınmalar

Halsizlik ve Yorgunluk

Anemi ve sistemik inflamasyon, dokulara oksijen taşınmasını azaltarak belirgin halsizlik ve efor intoleransına yol açar.

Yüksek Ateş ve Enfeksiyonlar

Nötropeni ve immün disfonksiyon nedeniyle bakteriyel ve viral enfeksiyonlara yatkınlık artar; tekrarlayan veya inatçı ateş görülebilir.

Solukluk ve Anemi

Kırmızı kan hücre üretiminin baskılanması solukluk, çarpıntı, baş dönmesi ve eforla nefes darlığına neden olabilir.

Ciltte Morarma ve Kanamalar

Trombositopeni nedeniyle kolay morarma, peteşi-purpura, burun ve diş eti kanamaları ortaya çıkabilir.

Eklem ve Kemik Ağrıları

Kemik iliğinde blast birikimi basınç artışına ve kemik/eklem ağrılarına yol açabilir.

Lenf Bezi Büyümeleri

Lenf düğümlerinde blast infiltrasyonu; boyun, koltuk altı ve kasık bölgelerinde ağrısız şişlikler oluşturabilir.

Akut Lenfoblastik Löseminin (ALL) Nedenleri Nelerdir?

ALL’nin kesin nedeni çoğu olguda bilinmez; genetik yatkınlık ve çevresel etmenlerin etkileşimiyle geliştiği düşünülür.

Genetik değişiklikler ve sürücü mutasyonlar
Yüksek doz iyonlaştırıcı radyasyon maruziyeti
Benzen gibi toksik kimyasallara uzun süreli maruziyet
Kalıtsal sendromlar (Down, Fanconi anemisi, Bloom vb.)
Önceki kemoterapi/radyoterapi öyküsü
Nadir de olsa aile öyküsü

Genetik Faktörler ve Aile Öyküsü

Bazı germline ve somatik mutasyonlar ALL gelişimine zemin hazırlar; birinci derece akrabalarda ALL öyküsü riski artırabilir.

Philadelphia Kromozomu

t(9;22)(q34;q11.2) sonucu oluşan BCR-ABL1 füzyonu, erişkin ALL’de daha sık olup hedefe yönelik tirozin kinaz inhibitörleri ile tedavi stratejisini değiştirir.

İyonlaştırıcı Radyasyon Maruziyeti

Yüksek doz radyasyon DNA hasarı ve kromozomal kırıklarla lösemogenez riskini artırır.

Down Sendromu ve Diğer Genetik Hastalıklar

Down sendromu başta olmak üzere bazı kalıtsal bozukluklar, DNA tamir kusurları ve hematopoetik farklılaşma anomalileri nedeniyle ALL riskini yükseltir.

Çevresel ve Kimyasal Faktörler

Benzen, bazı pestisitler ve endüstriyel solventler gibi ajanlara maruz kalma, duyarlı bireylerde riski artırabilir.

Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL) Nasıl Teşhis Edilir?

Tanı; klinik bulgularla birlikte kan testleri ve kemik iliği incelemelerine dayanır; immünfenotipleme ve genetik testler alt tip ve risk sınıflamasını belirler.

Kan Testleri ve Laboratuvar İncelemeleri

Tam kan sayımı ve periferik yaymada blastlar, anemi ve trombositopeni saptanabilir; biyokimya ve koagülasyon testleri destekleyicidir.

Kemik İliği Aspirasyonu ve Biyopsisi

Kesin tanı için aspirasyon/biyopsi ile blast oranı değerlendirilir; akım sitometrisi ile immünfenotip, sitogenetik ve moleküler analizlerle prognostik belirteçler tespit edilir.

Görüntüleme Yöntemleri

Ultrason, BT veya MRG; organomegali, lenfadenopati ve SSS tutulum şüphesinin değerlendirilmesinde kullanılabilir.

Genetik ve Moleküler Testler

Philadelphia kromozomu/BCR-ABL1, IKZF1, CRLF2 ve diğer değişiklikler risk uyarlamalı tedaviyi yönlendirir ve izlemde yarar sağlar.

Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Tedavi; hastanın yaşı, performansı, genetik özellikleri ve risk düzeyine göre planlanır. Ana yaklaşımlar şunlardır:

Kemoterapi (çok basamaklı)
Kök hücre nakli (özellikle yüksek risk/nüks)
Hedefe yönelik tedaviler
İmmünoterapi
Radyoterapi (seçilmiş durumlarda)

Kemoterapi

Temel tedavi basamakları:

İndüksiyon: Remisyon sağlama
Konsolidasyon/Yoğunlaştırma: Kalıntı hastalığı temizleme
İdame: Nüksü önleme

SSS profilaksisi için intratekal tedavi sıklıkla eklenir.

Kök Hücre Nakli (Kemik İliği Nakli)

Allojenik nakil, yüksek riskli genetik özellikler, kalıcı MRD veya nüks durumunda kür şansını artırabilir; uygun donör ve nakil hazırlığı önemlidir.

Hedefe Yönelik Tedaviler (Akıllı İlaçlar)

BCR-ABL1 pozitif hastalarda TKI’lar; belirli hedeflere yönelik ajanlar, kemoterapiye eklenerek yanıtı güçlendirir.

İmmünoterapi

Blinatumomab, inotuzumab ozogamicin ve uygun merkezlerde CAR-T hücre tedavileri, dirençli/nüks ALL’de önemli seçeneklerdir.

Radyoterapi

SSS veya testis tutulumu gibi seçilmiş durumlarda, ya da semptom kontrolü için uygulanabilir.

Akut Lenfoblastik Lösemide (ALL) Tedavi Süreci ve Sonrası

Süreç uzun solukludur ve çok disiplinli yaklaşım gerektirir. Enfeksiyon profilaksisi, kan ve destek tedavileri, beslenme ve psikososyal destek temel bileşenlerdir.

İndüksiyon: yoğun kemoterapi ile remisyon hedefi
Konsolidasyon: rezidüel hastalığın yok edilmesi
İdame: düşük dozlarla nüks riskinin azaltılması
Destek: enfeksiyon önleme, transfüzyon, yan etki yönetimi

Remisyon ve Minimal Rezidüel Hastalık (MRD) İzlemi

MRD düzeyleri, nüks riskini öngörür ve tedavi yoğunluğunu şekillendirir; düzenli kan ve gerektiğinde kemik iliği kontrolleri yapılır.

Tedavi Sonrası Takip ve Kontroller

Geç yan etkiler, endokrin/metabolik sorunlar ve ikincil maligniteler için uzun dönem izlem gerekir; aşılamalar ve rehberlere uygun profilaksiler planlanır.

Yaşam Kalitesini Artırmaya Yönelik Öneriler

Dengeli beslenme, yeterli uyku, uygun egzersiz, sigara ve alkolden kaçınma ile psikolojik destek ve sosyal katılım önerilir.

Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL) ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL) nedir?

Kemik iliğinde lenfoblastların kontrolsüz çoğalmasıyla seyreden, hızlı ilerleyen bir kan kanseridir.

ALL’nin belirtileri nelerdir?

Halsizlik, solukluk, ateş, sık enfeksiyon, kolay morarma/kanama, kemik-eklem ağrıları, lenf bezi büyümesi ve kilo kaybı sık görülür.

ALL’nin nedenleri nelerdir?

Genetik değişiklikler, kalıtsal sendromlar, yüksek doz radyasyon ve bazı kimyasallar başlıca risk faktörleridir; çoğu vakada kesin neden bilinmez.

ALL nasıl tedavi edilir?

Çok basamaklı kemoterapi temel yaklaşımdır; risk durumuna göre hedefe yönelik tedaviler, immünoterapi, intratekal tedavi ve kök hücre nakli eklenebilir.

Hangi yaş grubunda daha sık?

En sık 2–5 yaş aralığındaki çocuklarda görülür; erişkinde de olabilir.

Kök hücre nakli şart mı?

Her hastada gerekmez; yüksek risk özellikleri veya nüks varlığında değerlendirilir.

ALL bulaşıcı mıdır?

Bulaşıcı değildir; kişiden kişiye geçmez.