Alt Solunum Yolları Enfeksiyonu

Alt solunum yolu enfeksiyonları trakea, bronşlar, bronşioller ve alveolleri tutan, viral etkenlerin baskın olduğu heterojen bir gruptur. Klinik spektrum bronşiolit, akut/kronik bronşit, pnömoni ve tüberkülozu içerir; RSV, influenza, bakteriyel patojenler ve daha nadiren mantarlar etyolojide rol oynar. Tanı, fizik muayene ile birlikte balgam analizi, görüntüleme (röntgen/BT), fonksiyonel testler (spirometri, tepe akış) ve gerektiğinde invazif yöntemlerle (bronkoskopi, plevral sıvı kültürü) desteklenir. Tedavi etyolojiye göre değişir: Viral olgularda semptomatik destek ve seçilmiş durumlarda antiviral; bakteriyel olgularda ise uygun antibiyotik tedavisi esastır. Ağır olgularda hipoksemi, solunum sıkıntısı ve komplikasyonlara yönelik hastane yatışı ve yakın izlem gerekir. Korunmada aşılar (influenza, pnömokok), sigara dumanından uzak durma ve el hijyeni temel stratejilerdir.

Alt Solunum Yolu Enfeksiyonu Nedir?

Alt solunum yolları; trakea (nefes borusu), bronşlar, bronşioller ve alveollerden oluşur. Bu bölgeleri tutan enfeksiyonlar genellikle virüsler, daha az sıklıkla bakteriler ve mantarlar tarafından gelişir. Sonbahar ve kış aylarında daha sık görülür; hafif olgulardan yoğun bakım gerektiren ağır tablolara kadar uzanan geniş bir klinik yelpazeye sahiptir.

Enfeksiyon; trakea, bronşlar ve küçük hava yollarının yanı sıra alveol keseciklerini de etkileyebilir. Bazı hastalarda soğuk algınlığına benzer bulgular görülürken, nefes darlığı ve oksijen düşüklüğü gibi ciddi belirtiler tıbbi değerlendirme gerektirir.

Alt Solunum Yolu Hastalıkları Nelerdir?

Alt solunum yolu enfeksiyonlarının yol açtığı başlıca klinik tablolar aşağıdadır.

Bronşiolit

Özellikle 2 yaş altı çocuklarda görülen, küçük hava yollarının iltihabıyla seyreden viral bir hastalıktır. En sık neden Respiratuvar Sinsisyal Virüs (RSV) olup; parainfluenza, adenovirüs ve diğer solunum virüsleri de rol oynar. Burun akıntısı ve hapşırma ile başlayabilir; beslenme güçlüğü ve solunum sıkıntısı gelişirse hastanede izlem gerekebilir.

Bronşit

Bronşların iltihabı ile karakterizedir. Akut bronşit genellikle üst solunum yolu enfeksiyonlarını takiben viral etkenlerle gelişir; öksürük ve balgamla seyreder. Kronik bronşit ise çoğunlukla sigara ve hava kirliliği ile ilişkilidir; yılın en az 2-3 ayı süren, yıllarca tekrarlayan öksürük-balgam yakınmalarıyla tanımlanır ve eforla artan nefes darlığı eşlik edebilir.

Pnömoni (Zatürre)

Akciğer parankiminin enfeksiyonudur; bakteriler, virüsler veya mantarlar neden olabilir. Ateş, titreme, balgamlı öksürük, göğüs ağrısı ve nefes darlığı tipik bulgulardır. Yaşlılar, kronik hastalığı olanlar ve bağışıklığı zayıf bireylerde ağır seyredebileceğinden erken değerlendirme önemlidir.

Tüberküloz (Verem)

Mycobacterium tuberculosis ile gelişen, çoğunlukla akciğerleri tutan bulaşıcı bir enfeksiyondur. Uzun süren öksürük (bazen kanlı), gece terlemesi, kilo kaybı, ateş ve halsizlik görülebilir. Uygun antibiyotik rejimleri ile tedavi edilebilir; tedavi edilmezse ciddi sonuçlar doğurabilir.

Alt Solunum Yolu Enfeksiyonu Belirtileri

Hafif seyirli durumlarda şu yakınmalar görülebilir:

Düşük-orta derecede ateş
Burun akıntısı ve tıkanıklık
Boğaz ve hafif baş ağrısı
Kuru öksürük

Ağırlaşan vakalarda acil değerlendirme gerektirebilecek bulgular:

Yüksek ateş ve inatçı/şiddetli öksürük
Hırıltılı solunum
Hızlı nefes alma, nefes darlığı
Göğüste ağrı/sıkışma
Oksijen düşüklüğüne bağlı dudak/deride morarma (siyanoz)

Alt Solunum Yolu Enfeksiyonu Nedenleri

Etyolojik ve tetikleyici faktörler şunlardır:

Viral etkenler (ör. RSV, influenza, rinovirüs)
Bakteriler
Mantarlar
Sigara dumanı, hava kirliliği ve toz maruziyeti
Bağışıklık zayıflığı, yetersiz hijyen ve yaşam tarzı faktörleri

Alt Solunum Yolu Enfeksiyonu Tanısı

Tanı, anamnez ve fizik muayene ile başlar; akciğer sesleri değerlendirilir ve oksijenasyon izlenir. Gerekli hallerde aşağıdaki testler uygulanabilir:

Balgam incelemesi ve kültürü
Plevral sıvı analizi/kültürü
Bronkoskopi ile örnekleme ve hava yolu değerlendirmesi
Göğüs röntgeni ve/veya bilgisayarlı tomografi (BT)
Tüberkülin deri testi
Tepe akış ölçer ile evde izlem
Spirometri
Nabız oksimetresi ve arter kan gazı

Alt Solunum Yolu Enfeksiyonu İçin Hangi Doktora Gidilmelidir?

Yetişkinler için göğüs hastalıkları (pulmonoloji) uzmanına, çocuklar için çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır. Acil yakınmalar varlığında en yakın acil servise başvurulması gerekir.

Alt Solunum Yolu Enfeksiyonu Tedavisi

Tedavi altta yatan nedene göre planlanır.

Viral enfeksiyonlar: Antibiyotik gerekli değildir. Dinlenme, yeterli sıvı, ateş ve öksürük kontrolüne yönelik ilaçlar temel yaklaşımdır. Klinik kötüleşme veya risk gruplarında hekim uygun görürse antiviral, sekonder bakteriyel enfeksiyona karşı antibiyotik ve/veya steroid eklenebilir.
Bakteriyel enfeksiyonlar: Uygun spektrumda antibiyotik verilir. Yaş, eşlik eden hastalıklar ve klinik duruma göre hastaneye yatış ve oksijen tedavisi gerekebilir.

Alt Solunum Yolu Enfeksiyonuna Ne İyi Gelir?

İyileşmeyi desteklemek ve korunmak için öneriler:

Bol sıvı tüketimi ve yeterli istirahat
Sigara içmemek, dumanlı ortamlardan uzak durmak
Dengeli beslenme, düzenli egzersiz ve stres yönetimi
Grip ve pnömokok aşılarını güncel tutmak
El hijyenine dikkat etmek (elleri en az 20 saniye sabunla yıkamak)
Kalabalık, kapalı ve hasta kişilerle temasın yoğun olduğu ortamlarda maske kullanmak ve mesafeyi korumak

Yüksek riskli gruplar ve ağır yakınması olanlar, gecikmeden sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.