Kalp Ameliyatı Öncesi Tanı Süreci

Kalp ameliyatı öncesi tanı süreci, laboratuvar testleriyle organ fonksiyonlarının değerlendirilmesi ve multimodal görüntüleme ile kalbin anatomi-fonksiyon bütününün ortaya konmasını içerir. Koroner anjiyografi anatomik referans yöntem iken, radial (el bileği) yol kanama ve mobilizasyon kısıtını azaltır. Ekokardiyografi ve üç boyutlu ekokardiyografi kapak ve yapısal kalp hastalıklarında ayrıntı sağlarken, stres ekokardiyografi ve miyokard perfüzyon sintigrafisi iskeminin saptanmasında yüksek tanısal değer sunar. Holter ve transtelefonik monitör, aralıklı ritim bozukluklarının yakalanmasını kolaylaştırır. BT (çok kesitli, FLASH/FORCE) ve kardiyak MR koroner anatomi, doku canlılığı ve skarı tamamlayıcı biçimde görüntüler; PET-CT ise miyokard canlılığını belirleyerek tedavi stratejisini şekillendirir.

Kalp ameliyatı öncesi tanı sürecine genel bakış

Kalp ameliyatı planlamasında amaç, koroner damarların durumu, kalp kapaklarının yapısı ve işlevi, ritim bozuklukları ve kalp kasının canlılığı hakkında güvenilir ve tamamlayıcı bilgiler toplamaktır. Bu süreç; kan testleri, ultrason temelli incelemeler, fonksiyonel stres testleri, nükleer tıp ve ileri görüntüleme yöntemlerinin uygun sırayla kullanılmasını kapsar.

Başlıca tanı yöntemleri

Koroner anjiyografi

Koroner arter darlık ve tıkanıklıklarının anatomik olarak en güvenilir değerlendirildiği yöntemdir. Lokal anestezi altında, kasık veya çoğunlukla el bileği damarından ince kateterlerle kalp damarlarına ulaşılarak kontrast madde verilir ve kısa sürede görüntüleme tamamlanır.

Yüksek riskli koroner arter hastalığı şüphesinde, stent/balon planlanan olgularda ve akut kalp krizinde tanı ile tedaviyi aynı seansta yönlendirebilir.

İşlem sonrası seçilen giriş yoluna göre birkaç saat gözlem yapılır ve kanama riski giriş yerinde bası ile azaltılır.

El bileğinden anjiyografi (radial yol)

Kasık damarının uygun olmadığı veya konforun ön planda tutulduğu durumlarda el bileği yoluyla anjiyo tercih edilebilir. Küçük kesi ve bileklik benzeri bası cihazı sayesinde kanama ve hareketsiz kalma gereksinimi azalır; hasta kısa sürede mobilize olabilir.

Kan testleri

Ameliyat öncesinde sistemik durumu görmek için geniş kapsamlı biyokimyasal ve hematolojik testler istenir. Çoğu zaman gece yarısından sonra açlık önerilir ve sabah ilaçlar az su ile alınabilir.

Tam kan sayımı
Böbrek fonksiyonları: üre, kreatinin, BUN, elektrolitler (Na, K, Ca)
Karaciğer enzimleri: ALT, AST
Açlık glukozu
Lipid profili: Total kolesterol, LDL, HDL, trigliserit
Tiroid fonksiyonları: TSH, serbest T3, serbest T4
Pıhtılaşma testleri: PT, aPTT, sedimantasyon gibi özel testler

Ekokardiyografi (transtorasik)

Ultrason dalgalarıyla kalp boşlukları, kapakçıklar ve kasılma fonksiyonu değerlendirilir. Gerekli olgularda yemek borusundan yapılan transözofageal ekokardiyografi ile pıhtı, delik ve kapak yapıları daha ayrıntılı incelenebilir.

Obezite gibi faktörlerde görüntü kalitesi düşebilir; bu durumda ileri teknikler tercih edilir.

Üç boyutlu ekokardiyografi

Standart ekokardiyografinin ilkelerine dayanır; ancak kapak tamiri planlaması, protez kapak sorunları, kalp içi kitleler ve doğumsal kalp hastalıklarında ek yapısal ayrıntı sunar.

Holter monitorizasyon

Ritim veya tansiyon dalgalanmalarını günlük yaşam sırasında 24 saat ya da daha uzun süre izleyen taşınabilir cihazlardır. Hasta, kayıt süresince aktivitelerini ve şikâyet zamanlarını not eder; banyo sırasında cihaz çıkarılmalıdır.

Transtelefonik monitör

Seyrek atakları olan hastalarda şikâyet anında tek tuşla kayıt alınmasını sağlar. Kayıtlar telefonla merkeze iletilir ve tanı koyma olasılığını artırır.

Stres ekokardiyografi

Egzersiz veya ilaçla kalp yükü artırılarak kasılma performansı ve bölgesel duvar hareket bozuklukları değerlendirilir. Ciddi koroner arter hastalığını saptamada yüksek doğruluk sunar ve diğer göğüs ağrısı nedenlerinden ayırıcı tanıda yardımcı olur.

Miyokard perfüzyon sintigrafisi

Radyoaktif işaretli bir maddenin kalp kasındaki tutulumunu stres ve istirahatte karşılaştırarak kanlanma kusurlarını gösterir. Ciddi damar hastalığının yerini ve yaygınlığını belirlemede, risk sınıflamasında ve tedavi stratejisinde yol gösterir.

FLASH CT

Azaltılmış doz stratejileriyle hızlı kardiyak ve akciğer taraması yapabilen çok hızlı BT teknolojisidir. X-ışını tüpü ve dedektörlerin 360 derece dönüşüyle kısa sürede kesitsel görüntüler elde edilir.

Çok kesitli bilgisayarlı tomografi

Kontrast madde eşliğinde saniyeler içinde binlerce kesit alarak koroner arterler dâhil ayrıntılı anatomik görüntüler oluşturur. Radyasyon içermekle birlikte modern cihazlarda doz düşürme teknikleri kullanılır.

Kardiyak MR inceleme

Radyasyon içermeden kalp kası hastalıkları, doğumsal anomaliler, işlevsel parametreler ve doku canlılığını yüksek çözünürlükle gösterir. Skar, ödem ve fibrozis değerlendirmesiyle cerrahi planlamayı destekler.

PET-CT

Glikoz temelli işaretli izotoplarla miyokardın metabolik aktivitesini görüntüler ve canlı dokuyu saptar. Bypass veya revaskülarizasyondan fayda görme olasılığını öngörmede kullanılır.

FORCE CT

Kısa çekim süreleri sayesinde hareket artefaktlarını azaltan, obez, yaşlı ya da iş birliği kısıtlı hastalarda tercih edilen ileri BT yöntemidir. Çekimden önce genellikle 4 saatlik açlık önerilir ve kontrast madde ile saniyeler içinde tamamlanır.

Hazırlık ve işlem sonrası bakım

Birçok testte açlık, kontrast madde alerjisi ve böbrek fonksiyonlarının kontrolü, düzenli kullanılan ilaçların gözden geçirilmesi gerekir. Anjiyografi sonrası giriş yerine bası uygulanır, kısa süreli gözlem yapılır ve hekim önerilerine göre mobilizasyon planlanır.

Güvenlik, riskler ve kısıtlar

BT/CT tabanlı yöntemler düşük de olsa radyasyon içerir; gebelikte kaçınılmalıdır. Kontrast maddeye bağlı reaksiyon ve böbrek etkilenimi riski değerlendirilmelidir. MR için implant uyumluluğu doğrulanmalı; radial anjiyo kanama ve damar komplikasyonlarını azaltabilir. Holter ve transtelefonik cihazlar invaziv değildir ve kalıcı etki bırakmaz.

Hangi tetkik ne zaman seçilir?

Koroner anatominin netleşmesi gerektiğinde: Koroner anjiyografi veya uygun hastada BT koroner anjiyografi.
Kapak ve yapısal kalp hastalığı şüphesinde: Ekokardiyografi/3B ekokardiyografi, gerekirse TÖE.
İskeminin gösterilmesi ve canlılık değerlendirmesi: Stres ekokardiyografi, miyokard perfüzyon sintigrafisi veya PET-CT.
Ritim/tansiyon düzensizliklerinin yakalanması: Holter veya transtelefonik monitör.
Doku karakterizasyonu ve skar haritalaması: Kardiyak MR.