Ampute Ne Demek? Amputasyon Nedir, Nasıl Yapılır?

Amputasyon, uzvun cerrahi olarak çıkarılmasıdır ve çoğunlukla dolaşım bozukluğu ile ilişkili iyileşmeyen yaralar, periferik arter hastalığı ve diyabete bağlı nedenlerle gerçekleştirilir. Travma, ciddi enfeksiyon-kangren, tümörler, donma ve yanıklar diğer önemli etkenlerdir; kanser ilişkili amputasyonlar toplamın küçük bir kısmını oluşturur. Ameliyat öncesi sistemik değerlendirme ve psikososyal destek, uygun cerrahi düzeyin belirlenmesi ve iyileşme süreci için kritiktir. Ameliyat sonrasında enfeksiyon, şişlik, kas zayıflığı ve hayalet uzuv ağrısı görülebilir; erken fizyoterapi ve ağrı yönetimi temel yaklaşımlardır. Güdüğün şekillenmesi ve ödem kontrolü için kompresyon ürünleri kullanılır; yaklaşık 2-3 ay içinde protez planlaması yapılır. Bacak amputasyonlarından sonra düşme riski artar; çevresel düzenlemeler ve yardımcı cihazlar bu riski azaltır.

Ampute Ne Demek?

Amputasyon; el, kol, bacak gibi bir uzvun yaşamı korumak, yayılımı önlemek veya şiddetli ağrıyı kontrol etmek amacıyla cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Ampute ise bir uzvu cerrahi girişimle alınmış kişiyi ifade eder. Bu işlem; hareketlilik, öz bakım ve sosyal yaşam üzerinde çok yönlü etkiler yaratabilir.

Amputasyon Neden Yapılır?

Yaygın Nedenler

İyileşmeyen yaralar ve uzva yetersiz kan akımı (periferik arter hastalığı vb.).
Diyabete bağlı dolaşım bozuklukları ve diğer vasküler hastalıklar.
Ciddi travmalar: ezilme, patlama, yüksek enerjili yaralanmalar.
İleri derecede yanıklar ve donma.
Kontrol edilemeyen enfeksiyonlar ve kangren.
Kemik veya yumuşak doku tümörleri.
Sinir dokusu kalınlaşması (nöroma).
Doğuştan uzuv yokluğu veya gelişim anomalileri.

Amputasyonların kayda değer bir kısmı dolaşım bozuklukları ve diyabetle ilişkilidir; kanser nedenli amputasyonlar daha düşük oranda görülür.

Amputasyon Ne Zaman Yapılır?

Ameliyat Öncesi Değerlendirme

Geri dönüşsüz doku hasarı, yayılım riski veya yaşamı tehdit eden durumlarda amputasyon gündeme gelir. Acil olmayan olgularda cerrahi düzey planlanırken beslenme durumu, kalp-damar sistemi, akciğerler ve bağırsaklar ayrıntılı biçimde değerlendirilir. Ameliyat öncesi ve sonrası psikolojik destek, uyum ve iyileşme sürecini güçlendirir.

Amputasyon Sonrası Süreç

Fiziksel ve Psikolojik Etkiler

Ameliyat sonrası dönemde kanama, enfeksiyon, şişme, yara ve kas zayıflığı görülebilir. Sık bildirilen yakınmalardan biri, sinirlerin ağrı sinyali göndermeyi sürdürmesiyle ortaya çıkan hayalet uzuv ağrısıdır; zaman içinde azalabilir ve egzersizle hafifleyebilir. Hastanede kalış genellikle birkaç gün ile 2 hafta sürer; ağrı kontrolü ve enfeksiyon profilaksisi uygulanır. Hasta stabil hale gelir gelmez fizyoterapi başlatılır; yaklaşık 2–3 ay içinde protez planlanır ve kontrol eğitimi verilir. Yara yerinde kızarıklık, akıntı, kötü koku ya da ateş gelişirse gecikmeden hekime başvurulmalıdır.

Amputasyon Bölgesinde Şişme Olabilir

Ameliyat sonrası ödem beklenen bir bulgudur. Yaralar iyileştikten sonra kompresyon sağlayan amputasyon çorabı/liner, şişliği ve ağrıyı azaltarak güdüğün şekillenmesine yardımcı olur. Genellikle gün içinde düzenli takılması, gece ise çıkarılması önerilir.

Amputasyon Sonrası Düşme Riskine Dikkat!

Bacak amputasyonlarından sonra erken dönemde düşme riski artar. Uzvun yokluğunu refleks olarak "kullanma" eğilimi veya denge sorunları buna katkıda bulunabilir ve yara bölgesini olumsuz etkileyebilir.

Düşme Riskini Azaltma

Yataktan kalkmadan önce birkaç dakika oturup dengeyi kontrol etmek.
Uygun yürüteç veya koltuk değneği kullanmak.
Kaymaz tabanlı ayakkabı/terlik tercih etmek.
Evde kablo ve halıları düzenlemek, eşik/kayar zeminleri azaltmak.
Gece aydınlatması sağlamak ve ilk günlerde gözetimle mobilize olmak.