Anal Fissür (Makat Çatlağı) Nedir? Aan Fissür Tedavisi ve Belirtileri
Anal fissür, anüs kenarında gelişen ve dışkılama sırasında belirgin ağrı ile kanama yapabilen yüzeysel bir yırtıktır. En sık tetikleyici faktörler kabızlık ve aşırı ıkınmadır; ishal, Crohn hastalığı, hamilelik ve bağışıklık zayıflığı gibi durumlar da riski artırır. Akut fissür genellikle 2-4 hafta içinde düzelirken, 6-8 haftayı aşan olgular kronikleşir ve iç anal sfinkter spazmı iyileşmeyi güçleştirir. Değerlendirmede fissürün morfolojisi ve gerekirse anal basınç ölçümleri dikkate alınır; altta yatan kabızlık, iltihabi bağırsak hastalıkları ve rektosel yönünden inceleme yapılabilir. Tedavide nitratlı veya bitkisel içerikli topikal ajanlar, dışkının düzenlenmesi ve uygun olgularda cerrahi seçenekler kullanılır; gerektiğinde biofeedback ile dışkılama fizyolojisi yeniden eğitilir.
Anal Fissür (Makat Çatlağı) Nedir?
Anal fissür, anüs çevresindeki deri ya da mukoza hattında oluşan küçük ancak belirgin ağrıya yol açan bir yırtıktır. En tipik bulgu dışkılama sırasında cam kesiği benzeri keskin ağrı ve tuvalet kâğıdında az miktarda parlak kırmızı kan görülmesidir. Ağrı, dışkılama sonrası dakikalar hatta saatler boyunca sürebilir ve özellikle kış aylarında kabızlığın artmasıyla daha sık karşılaşılır.
Belirtiler ve Seyir
Akut (geçici) anal fissürde ağrı çoğunlukla yalnızca dışkılama sırasında hissedilir ve şikayetler 2-4 hafta içinde gerileyebilir; az miktarda kanama eşlik edebilir. Kronik anal fissürde ise ağrı tuvaletten sonra 1-4 saat kadar sürebilir, kanama daha belirgindir ve yakınmalar 6-8 haftayı aşar. İç anal sfinkter kasının artmış dinlenme basıncı nedeniyle kasılı kalması, çatlağın kapanmasını zorlaştırır.
Nedenleri ve Risk Etkenleri
Makat çatlağının en sık nedenleri aşırı ıkınma ve sert dışkıdır. Ayrıca ishal atakları, uzun süreli dışkı yumuşatıcı kullanımı, Crohn hastalığı gibi iltihabi bağırsak hastalıkları, hamilelik/doğum sonrası dönem, anal yolla cinsel ilişki, lösemi ve bağışıklık sisteminin zayıflaması da riski artırabilir. Ağrı nedeniyle dışkılamayı ertelemek dışkının sertleşmesine ve yırtığın derinleşmesine yol açarak kısır döngü oluşturur.
- Kabızlık ve aşırı ıkınma
- İshal ve anüs derisinin tahrişi
- İltihabi bağırsak hastalıkları (ör. Crohn)
- Hamilelik ve doğum sonrası dönem
- Anal yolla cinsel ilişki
- Bağışıklık sisteminin zayıflaması ve hematolojik hastalıklar
Kabızlıkla İlişkisi
Kabızlık, dışkılamanın zorlaşmasına ve anüs derisinde yüzeysel yırtıkların oluşmasına neden olur. Bazı olgular basit önlemlerle düzelirken, bazılarında çatlak derinleşerek kronikleşir. Her dışkılama sırasında yaranın travmaya uğraması iyileşmeyi geciktirir; iç anal sfinkterin kasılı kalması (artmış dinlenme basıncı) da süreci olumsuz etkiler.
Tanı ve Tedavi
Tedavi planı, fissürün morfolojik özellikleri ve gerekirse anal basınç ölçümleri gibi değerlendirmelere göre yapılır. Altta yatan kronik kabızlık, iltihabi bağırsak hastalıkları ve kadınlarda rektosel gibi durumlar açısından inceleme gerekebilir; gerektiğinde kalın bağırsak değerlendirmesi yapılır.
Konservatif Tedaviler
- Nitratlı veya bitkisel içerikli topikal kremler
- Dışkının düzenlenmesi: yeterli sıvı, liften zengin beslenme ve ıkınmadan kaçınma
- Düzenli ve geciktirilmeyen tuvalet alışkanlığının kazandırılması
Cerrahi ve Diğer Yöntemler
Kronikleşen veya konservatif tedaviye dirençli olgularda cerrahi seçenekler gündeme gelebilir. Tedavi sonrası gerekirse biofeedback (yeniden bağırsak eğitimi) ile dışkılama fizyolojisi düzenlenir.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
- Şikayetlerin 6-8 haftadan uzun sürmesi veya tekrar etmesi
- Belirgin kanama, şiddetli ağrı ya da irinli akıntı
- Altta yatan bağırsak hastalığı şüphesi veya bağışıklık sistemini etkileyen durumların varlığı