Anizokori Nedir? Göz Bebeklerinin Farklı Büyüklükte Olmasının Nedenleri ve Tedavisi
Anizokori, pupilla çaplarının eşit olmamasıyla tanımlanan bir bulgudur ve fizyolojik (genellikle ≤1 mm) ya da patolojik nedenlere bağlı olabilir. Patolojik anizokori; üçüncü kraniyal sinir felci, Horner sendromu, tonik (Adie) pupil, travma, farmakolojik etkilenim ve kafa içi kitle/anevrizma gibi durumlarla ilişkilidir. Değerlendirmede öykü, pupillanın ışık ve yakın yanıtı, karanlık-aydınlıkta asimetri değişimi, kapak pozisyonu ve oküler hareketler yol göstericidir; gerektiğinde farmakolojik testler ve beyin-göz yörüngesi görüntülemeleri kullanılır. Tedavi, altta yatan etiyolojiye yöneliktir; bazı olgularda izlem yeterliyken, acil nörolojik durumlarda hızlı müdahale gereklidir. Kırmızı bayraklar arasında akut başlangıç, şiddetli baş ağrısı, diplopi, pitoz, okülomotor kısıtlılık ve yeni nörolojik defisitler bulunur.
Anizokori Nedir?
Anizokori, iki göz bebeği arasında belirgin ya da hafif çap farkı bulunmasıdır. Bazı bireylerde bu fark doğuştan ve zararsız olabilirken, sinirsel veya yapısal bir sorunun habercisi de olabilir.
Pupillalar normalde ışık ve yakın odaklanmaya birlikte yanıt verir. Bu eşgüdüm bozulduğunda altta yatan neden; travma, ilaç etkisi, sinir felçleri veya kafa içi basınç artışı gibi durumlar olabilir.
Anizokori Nasıl Bir Durumdur?
Gözle ilk bakışta fark edilebilen pupilla farklılığı, karanlık ve aydınlık ortamlarda değişiklik gösterebilir. Farkın hangi ortamda belirginleştiği, sorunun sempatik ya da parasempatik yola mı ait olduğunu ayırt etmede önemlidir.
Fizyolojik ve Patolojik Anizokori
- Fizyolojik anizokori: Genellikle 1 mm’den küçük, sabit veya hafif değişken fark; ek belirti yoktur.
- Patolojik anizokori: 1 mm’den büyük fark, ışık/near yanıtında bozulma, baş ağrısı, çift görme, kapak düşüklüğü gibi bulgularla seyreder.
Anizokorinin Belirtileri
Belirtiler altta yatan nedene göre değişir. En sık görülen yakınmalar şunlardır:
- Pupilla büyüklüklerinde asimetri
- Bulanık görme veya odaklanma güçlüğü
- Işık hassasiyeti ve gözde rahatsızlık/ağrı
- Baş ağrısı ve zaman zaman baş dönmesi
Pupilla Büyüklüğünde Fark
Pupillalar çevresel ışığa uyum için genişleyip daralır. Eşitsizlik, bu uyumun bir gözde bozulduğunu gösterebilir.
Görme Problemleri ve Bulanıklık
Pupilla asimetrisi odaklanma dengesini etkileyerek özellikle düşük ışıkta bulanıklık ve görsel rahatsızlık yaratabilir.
Işık Hassasiyeti ve Göz Ağrısı
Bir gözün ışığa normal yanıt verip diğerinin vermemesi fotofobiyi artırabilir; eşlik eden göz ağrısı günlük yaşamı zorlaştırabilir.
Baş Ağrısı ve Baş Dönmesi
Görsel uyumsuzluk ve sinirsel stres baş ağrısı ve zaman zaman baş dönmesine yol açabilir.
Anizokori Nedenleri
Anizokori; nörolojik, travmatik, farmakolojik ve yapısal birçok nedene bağlı gelişebilir:
- Nörolojik hastalıklar (Horner, Adie)
- Beyin tümörleri ve anevrizmalar
- Göz ve baş travmaları
- Üçüncü kraniyal sinir felci
- İlaçlar ve göz damlaları
Nörolojik Nedenler (Horner, Adie)
Horner sendromunda pupilla küçüktür ve karanlıkta yeterince genişleyemez; Adie (tonik) pupilde ise ışık yanıtı zayıf, yakın yanıtı görece daha belirgindir ve pupilla büyük kalma eğilimindedir.
Beyin Tümörleri ve Anevrizmalar
Kafa içi kitleler ve damar balonlaşmaları sinir yollarına bası yaparak pupilla asimetrisine, baş ağrısı ve görme yakınmalarına neden olabilir.
Göz ve Baş Travmaları
Korneal, iris veya sfinkter kas yaralanmaları ile orbital/kranial travmalar kalıcı ya da geçici pupilla farklılıkları oluşturabilir.
Üçüncü Kraniyal Sinir Felci
Okülomotor sinirin etkilenmesi; pitoz, dışa-aşağı bakan göz pozisyonu, geniş ve ışığa tepkisiz pupilla ile karakterize olabilir.
İlaçlar ve Göz Damlaları
Antikolinerjikler, sempatomimetikler veya bazı yama/kremlerle temas gibi farmakolojik etkiler tek taraflı pupilla genişlemesine yol açabilir; etken kesildiğinde genellikle düzelir.
Anizokori Nasıl Teşhis Edilir?
Değerlendirme adım adım ilerler:
- Göz muayenesi ve pupilla reflekslerinin karşılaştırılması
- Nörolojik muayene ve kraniyal sinir değerlendirmesi
- Gerektiğinde beyin/orbita MR veya BT gibi görüntüleme
Göz Muayenesi ve Pupilla Refleksi
Işık ve yakın yanıtı, anisokorinin ışıkta mı karanlıkta mı arttığı, iris bütünlüğü ve kapak pozisyonu incelenir.
Nörolojik Değerlendirme
Diplopi, pitoz, yüz terlemesinde azalma gibi eşlik eden bulgular sorgulanır; oküler hareketler ve diğer kraniyal sinirler değerlendirilir.
Beyin MR ve Görüntüleme
Kitle, damar patolojisi veya travmatik hasar şüphesinde hedefe yönelik görüntüleme yapılır; gerektiğinde farmakolojik testler planlanabilir.
Anizokori Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavi, nedenin saptanmasına dayanır ve kişiye özel planlanır:
- Altta yatan hastalığın yönetimi
- İlaç ve göz damlası ile semptom kontrolü
- Gereken olgularda cerrahi müdahale
- Düzenli takip ve kontrol
Altta Yatan Hastalığın Tedavisi
Enfeksiyon, inflamasyon, sinir felci veya kitle gibi nedenler hedeflenir; nedene yönelik yaklaşım pupilla dengesini de düzeltebilir.
İlaç ve Göz Damlaları
Seçilmiş vakalarda damlalar semptomları hafifletebilir. Farmakolojik anizokoride etken kesilince bulgu çoğunlukla geriler.
Cerrahi Müdahale
Yapısal bozukluklar, tümörler veya damar problemleri saptandığında ilgili branşlarca cerrahi veya girişimsel tedaviler uygulanabilir.
Düzenli Takip ve Kontrol
Kontroller klinik gidişi izlemeyi, yeni nörolojik bulguların erken saptanmasını ve tedaviye gerekirse yön verilmesini sağlar.
Anizokori Ne Zaman Tehlikelidir?
Bazı durumlar acil değerlendirme gerektirir ve ihmal edilmemelidir.
Ani Başlangıç
Beklenmedik, hızla gelişen anisokori travma, damar tıkanıklığı veya anevrizma gibi acil tablolarla ilişkili olabilir.
Eşlik Eden Nörolojik Belirtiler
- Şiddetli baş ağrısı, kusma
- Çift görme, göz kapağı düşüklüğü
- Kol/bacak güçsüzlüğü, konuşma bozukluğu
Bu bulgulardan biri varsa vakit kaybetmeden tıbbi değerlendirme önerilir.
Anizokori Hakkında Sık Sorulan Sorular
Anizokori Nedir?
İki pupillanın çapının eşit olmamasıdır; hafif farklar bazı sağlıklı bireylerde de görülebilir.
Anizokori Neden Olur?
Sinir sistemi etkilenimi, travma, ilaç teması veya yapısal göz sorunları nedeniyle gelişebilir.
Anizokori Belirtileri Nelerdir?
Pupilla asimetrisi, ışıkta rahatsızlık, bulanık görme, baş ağrısı ve bazen baş dönmesi görülebilir.
Anizokori Nasıl Teşhis Edilir?
Göz ve nörolojik muayene ile başlanır; gerekli durumlarda görüntüleme ve farmakolojik testler yapılabilir.
Anizokori Nasıl Tedavi Edilir?
Nedene yönelik medikal, girişimsel veya cerrahi yaklaşımlar uygulanır; bazı olgularda izlem yeterlidir.
Anizokori Tehlikeli midir?
Sebebe göre zararsız bir varyasyon olabileceği gibi acil müdahale gerektirebilir; ani başlangıç ve nörolojik bulgular uyarıcıdır.
Hangi Hastalıkların Belirtisi Olabilir?
Horner sendromu, üçüncü sinir felci, beyin tümörü/anevrizma, travma veya ilaç etkisi ile ilişkili olabilir.
Kalıcı mı Geçici mi?
Fizyolojik anizokori kalıcı ve zararsız olabilir; hastalığa bağlı ise tedaviyle düzelebilir.
Nelere Dikkat Edilmeli?
Yeni veya kötüleşen belirtiler, şiddetli baş ağrısı ya da çift görme gelişirse gecikmeden başvuru önerilir.
Çocuklarda Görülür mü?
Doğumsal veya edinsel nedenlerle çocuklarda da görülebilir; erken tanı gelişim açısından önemlidir.