Anüs Nedir? Hastalıkları, Belirtileri, Tedavileri
Anüs, defekasyonun gerçekleştiği ve kontinansın sağlandığı, iç ve dış sfinkterlerle kontrol edilen sindirim sisteminin terminal segmentidir. Anorektal bölgede en sık görülen patolojiler hemoroid, anal fissür, anal fistül ve anorektal apsedir; bunlara rektal prolapsus, kondilom, pruritus ani ve anal kanser de eşlik edebilir. Klinik tablo genellikle ağrı, kanama, kaşıntı, şişlik, akıntı ve dışkılama alışkanlıklarında değişikliklerle seyreder. Tedavi, yaşam tarzı ve diyet düzenlemelerinden topikal/sistemik ilaçlara, girişimsel ve cerrahi yöntemlere kadar geniş bir yelpazeyi kapsar. Anal kanserde multidisipliner yaklaşım ve erken tanı prognozu belirgin biçimde etkiler.
Anüs Nedir?
Anüs, sindirim kanalının son kısmındaki açıklıktır ve dışkının vücuttan atılmasını sağlar. Bölge, iç (otonom, düz kas) ve dış (somatik, çizgili kas) anal sfinkterlerden oluşan iki kas halkasıyla kontinansı sürdürür. Bu kasların koordineli çalışması sayesinde kişi dışkı ve gazı uygun zamanda ve istemli olarak tutabilir veya çıkarabilir. Anüs iç yüzeyi mukozayla kaplıdır; bu doku sürtünmeyi azaltarak dışkının geçişini kolaylaştırır.
Anüs Hastalıkları Nelerdir?
Anüs ve rektum çevresinde görülen hastalıklar farklı şikayetlerle ortaya çıkabilir ve yaşam kalitesini etkileyebilir. En sık rastlanan durumlar aşağıda yer almaktadır:
- Hemoroid (Basur)
- Anal Fissür (Makatta Çatlak)
- Anal Fistül
- Anorektal Apse
- Rektal Prolapsus
- Kondilom (Genital Siğil)
- Anal Kanser
- Pruritus Ani (Anal Kaşıntı)
- Anorektal Enfeksiyonlar
- Anismus (Dışkılama Güçlüğü)
Hemoroid (Basur)
Hemoroid, anüs ve rektumdaki damar yastıkçıklarının genişlemesiyle oluşur. İç hemoroidler çoğunlukla ağrısızdır ve rektum içinde yer alır; dış hemoroidlerse anüs çevresinde ağrı, şişlik ve rahatsızlığa neden olabilir. Uzun süreli kabızlık, ıkınma ve gebelik sık tetikleyiciler arasındadır.
Anal Fissür (Makatta Çatlak)
Anal fissür, anüsün iç mukozasında meydana gelen ağrılı yırtıktır. Sert dışkılama ve kabızlık başlıca nedenlerdir; dışkılama sırasında keskin ağrı ve az miktarda parlak kırmızı kan görülebilir. Tedavi edilmezse kronikleşebilir.
Anal Fistül
Anal fistül, anal kanal ile perianal cilt arasında gelişen anormal bir tüneldir. Çoğu zaman geçirilmiş bir apse sonrasında ortaya çıkar ve akıntı, tahriş ile tekrarlayan ağrıya yol açabilir. Tedavisiz olgularda enfeksiyon genişleyebilir.
Anorektal Apse
Anorektal apse, enfeksiyona bağlı olarak anüs çevresinde irin birikmesidir. Şiddetli ağrı, hassasiyet ve bazen ateşle seyreder; genellikle cerrahi drenaj gerektirir. Uygun tedavi uygulanmazsa fistül gelişimi görülebilir.
Anüs Kanseri
Anal kanser, anüs bölgesindeki hücrelerin kontrolsüz çoğalmasıyla oluşur. Erken dönemlerde sessiz olabilir; ilerleyince kanama, kaşıntı, ağrı ve kitle hissi görülebilir. Tedavide cerrahiye ek olarak radyoterapi ve kemoterapi seçenekleri değerlendirilir.
Anüs Hastalıkları Belirtileri
Anorektal hastalıklarda bulgular sıklıkla benzerlik gösterir. En yaygın yakınmalar ağrı, kanama, kaşıntı ve şişliktir. Ek olarak akıntı, yanma, kabızlık veya ishal, cilt tahrişi ve perianal bölgede kitle hissi görülebilir.
- Ağrı
- Kaşıntı
- Kanama
- Şişlik
- Akıntı
- Yanma hissi
- Kabızlık
- İshal
- Cilt tahrişi
- Kabarıklık veya kitle
Ağrı
Dışkılama sırasında veya sonrasında artan ağrı özellikle anal fissürde keskin, apsede ise derin ve sürekli olabilir. Hemoroidler de tromboze olduğunda belirgin ağrı yapabilir.
Kanama
Parlak kırmızı rektal kanama; hemoroid ve fissürde yaygındır. Kanama miktarı değişken olabilir; devamlı ya da yoğun kanama hekim değerlendirmesi gerektirir.
Şişlik
Anüs çevresinde ele gelen kitle veya şişlik dış hemoroidlerde tipiktir; apse durumunda kızarıklık ve ısı artışı eşlik edebilir.
Kaşıntı
Anal kaşıntı, tahriş, nemlenme, hemoroid veya enfeksiyonlara bağlı ortaya çıkabilir. Sürekli kaşıma cilt bariyerini bozarak enfeksiyon riskini artırır.
Anüs Hastalıklarının Tedavi Yöntemleri
Tedavi, altta yatan hastalığa ve şiddetine göre planlanır. Yaşam tarzı ve diyet düzenlemeleri çoğu olguda temel yaklaşımı oluşturur; gerekirse ilaçlar, girişimsel uygulamalar ve cerrahi yöntemler eklenir. Kanser olgularında onkolojik tedaviler multidisipliner biçimde planlanır.
- Cerrahi yöntemler
- İlaç tedavisi
- Kriyoterapi, bant ligasyonu, skleroterapi ve lazer
- Antibiyotik tedavisi
- Yaşam tarzı ve diyet değişiklikleri
- Kas gevşetici/topikal kremler
- Biyo-feedback terapisi
- Apse drenajı
- Radyoterapi ve kemoterapi
Cerrahi Yöntemler
İleri hemoroidlerde hemoroidektomi; anal fissürde uygun olgularda lateral internal sfinkterotomi; fistül ve apselerde fistülotomi, seton veya drenaj uygulanabilir. Cerrahi, hızlı rahatlama sağlayabilir ancak iyileşme süreci ve nüks olasılığı göz önünde bulundurulmalıdır.
İlaç Tedavisi
Topikal analjezik ve antiinflamatuvarlar, venotonikler, dışkı yumuşatıcılar ve gerektiğinde antibiyotikler semptom kontrolünde etkilidir. Fissürde sfinkter spazmını azaltan kremler iyileşmeyi destekler.
Diyet ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Liften zengin beslenme, yeterli su tüketimi, düzenli hareket ve tuvalette ıkınmadan kaçınma kabızlığı önler ve semptomları hafifletir. Uzun süre oturmaktan kaçınmak ve düzenli dışkılama alışkanlığı edinmek nüks riskini azaltır.