Aort Anevrizması Nedir? Belirtileri ve Tedavi Seçenekleri

Aort anevrizması, aort duvarındaki yapısal zayıflığa bağlı segmental genişleme olup çoğunlukla abdominal ve torasik bölgelerde görülür. Başlıca etmenler arasında ateroskleroz, hipertansiyon ve sigara bulunur; Marfan gibi bağ dokusu hastalıkları ve aile öyküsü riski yükseltir. Çoğu olgu asemptomatiktir ve görüntüleme ile tesadüfen saptanır; tanıda ultrason ve BT/MR anjiyografi temel yöntemlerdir. Küçük ve stabil anevrizmalar periyodik takip edilirken, belirli eşiği aşan, semptomlu veya hızlı büyüyen lezyonlarda açık cerrahi ya da endovasküler onarım (EVAR/TEVAR) uygulanır. Kan basıncı ve lipit kontrolü ile sigarayı bırakma, büyümeyi yavaşlatır ve rüptür riskini azaltır.

Aort Anevrizması Nedir?

Aort anevrizması, aort duvarındaki zayıflama nedeniyle damarın bir kesitinde kalıcı ve anormal genişleme oluşmasıdır. En sık karın (abdominal) ve göğüs (torasik) aortta saptanır ve büyüdükçe yırtılma riski artar.

Küçük anevrizmalar genellikle belirti vermez. Ancak çap büyüdükçe göğüs, sırt veya karında derin ağrı; karında nabız gibi atma hissi; nefes darlığı, yutma güçlüğü ya da ses kısıklığı gelişebilir. Ani, çok şiddetli ağrı ve bayılma gibi bulgular rüptür lehinedir ve acil müdahale gerektirir.

Aort Anevrizması Türleri

Anevrizmalar yerleşime ve şekle göre sınıflandırılır.

Yerleşim: Torasik aort anevrizması (TAA), Abdominal aort anevrizması (AAA)
Şekil: Fuziform (iğ şeklinde) ve sakküler (kese şeklinde)

Aort Anevrizması Neden Olur?

Gelişiminde çoğunlukla damar duvarını zayıflatan süreçler rol oynar. En sık nedenler ateroskleroz ve kontrolsüz hipertansiyondur; sigara, genetik yatkınlık, bağ dokusu hastalıkları, enfeksiyon ve travma da katkıda bulunur.

Hipertansiyon
Ateroskleroz
Sigara kullanımı
Genetik yatkınlık ve aile öyküsü
Bağ dokusu hastalıkları (Marfan, Loeys-Dietz, Ehlers-Danlos)
İleri yaş ve erkek cinsiyet
Enfeksiyonlar ve inflamatuvar damar hastalıkları
Travma ve önceki aort cerrahileri

Ateroskleroz (Damar Sertliği)

Damar duvarında plak birikimi elastisiteyi azaltır ve duvarı zayıflatır; artan basınçla birlikte segmental genişlemeye zemin hazırlar.

Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon)

Sürekli yüksek kan basıncı aort duvarına binen gerilimi artırır; yeni anevrizma gelişimini ve mevcut anevrizmanın büyümesini hızlandırır.

Sigara Kullanımı

Tütün ürünleri damar duvarında iltihap ve elastik lif yıkımına yol açar; aterosklerozu hızlandırır ve anevrizma riskini belirgin artırır.

Genetik Yatkınlık ve Aile Öyküsü

Birinci derece akrabalarda anevrizma varlığı, bireyin riskini anlamlı ölçüde yükseltir.

Bağ Dokusu Hastalıkları

Marfan, Loeys-Dietz ve Ehlers-Danlos gibi sendromlar elastin/kollajen yapısını bozarak aort duvarını kırılgan hale getirir.

Enfeksiyonlar

Nadir durumlarda bakteriyel veya fungal etkenler damar duvarında iltihaba (enfeksiyöz aortit) ve zayıflamaya neden olabilir.

Travma

Yüksek enerjili kazalar göğüs veya karın aortunda ani hasar ve sonrasında anevrizmatik genişlemeye yol açabilir.

Vaskülit

Takayasu arteriti ve dev hücreli arterit gibi inflamatuvar hastalıklar büyük damar duvarını tutarak anevrizma gelişimine zemin hazırlar.

Aort Anevrizması Belirtileri

Çoğu anevrizma sessizdir; belirtiler yerleşim ve çapa göre değişir.

Göğüs, sırt veya karında derin ve sürekli ağrı
Karında nabız gibi atan kitle hissi
Nefes darlığı, öksürük, yutma güçlüğü veya ses kısıklığı (torasik aort)
Baş dönmesi, bayılma
Ani, çok şiddetli ağrı ve soğuk terleme (rüptür belirtisi)

Rüptür; hızla gelişen hipotansiyon, taşikardi ve şok tablosu ile seyreder ve acil tedavi gerektirir.

Aort Anevrizması Nasıl Teşhis Edilir?

Anevrizmalar sıklıkla başka nedenlerle yapılan görüntülemelerde tesadüfen saptanır. Kesin değerlendirme için kesitsel görüntüleme esastır.

Fizik muayene: Karında pulsatil kitle saptanabilir.
Ultrasonografi: AAA tarama, tanı ve izlemde ilk basamak.
BT anjiyografi: Yerleşim, çap, şekil ve anatomik ilişkileri ayrıntılı gösterir.
MR anjiyografi: Radyasyon içermeyen ayrıntılı alternatif.
Ekokardiyografi (özellikle TEE): Yükselen aort ve kapak yapılarının değerlendirilmesi.

Aort Anevrizması Tedavi Yöntemleri

Yaklaşım; anevrizmanın yeri, çapı, büyüme hızı, semptomlar ve hastanın genel durumu göz önünde bulundurularak belirlenir.

Gözlemsel izlem: Küçük ve stabil anevrizmalarda düzenli kontrol
İlaç tedavisi: Tansiyon ve lipit kontrolü, sigaranın bırakılması
Açık cerrahi onarım: Anevrizmatik segmentin çıkarılıp greft ile değiştirilmesi
Endovasküler onarım (EVAR/TEVAR): Stent greft ile içten destekleme

Gözlemsel İzlem

Küçük, semptomsuz ve yavaş büyüyen anevrizmalar belirli aralıklarla ultrason veya BT ile takip edilir; risk faktörleri titizlikle kontrol edilir.

İlaç Tedavisi

Anevrizmayı ortadan kaldırmaz; ancak büyüme hızını azaltmayı hedefler. Antihipertansifler ve statinler sık kullanılır.

Açık Cerrahi Onarım

Büyük, semptomlu veya hızlı büyüyen anevrizmalarda anevrizmalı segment çıkarılarak sentetik greft ile onarım yapılır.

Endovasküler Onarım (EVAR/TEVAR)

Kasıklardan girilen kateterlerle stent greft yerleştirilir ve kan akımı anevrizma kesesinden izole edilir; iyileşme süresi genellikle daha kısadır.

Risk Faktörleri

İleri yaş (özellikle ≥65), erkek cinsiyet, sigara kullanımı, hipertansiyon, hiperlipidemi, ateroskleroz, aile öyküsü ve bağ dokusu hastalıkları başlıca riskleri oluşturur.

65 yaş ve üzeri
Erkek cinsiyet
Sigara veya tütün maruziyeti
Hipertansiyon ve hiperlipidemi
Ailede anevrizma öyküsü
Bağ dokusu hastalıkları

Aort Anevrizması Nasıl Önlenir?

Değiştirilebilir risklerin yönetimi anahtar öneme sahiptir.

Sigarayı bırakmak ve tütünden uzak durmak
Tansiyon, kolesterol ve kan şekerini kontrol etmek
Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz
İdeal kiloyu korumak, alkolü sınırlamak
Riskli bireylerde uygun aralıklarla tarama ve takip görüntülemeleri

Aort Anevrizması ile Yaşamak

Hekim önerilerine uyum, ilaçların düzenli kullanımı ve takip randevularının aksatılmaması komplikasyon riskini düşürür ve yaşam kalitesini artırır.

Belirlenen aralıklarla görüntüleme kontrolleri
Kan basıncı ve lipit yönetimi
Sigara bırakma desteği ve yaşam tarzı değişiklikleri

Sıkça Sorulan Sorular

Aort Anevrizması Patlarsa Ne Olur?

Rüptür, ani ve ciddi iç kanamaya neden olur; şiddetli ağrı, baş dönmesi ve bayılma görülebilir. Bu durum hayatı tehdit eder ve acil cerrahi müdahale gerektirir.

Aort Anevrizması Kimlerde Daha Sık Görülür?

En sık 65 yaş üzeri erkeklerde; sigara içenlerde, aile öyküsü olanlarda, hipertansiyon ve aterosklerozu bulunanlarda görülür.

Aort Anevrizması Ameliyatı Riskli midir?

Her cerrahi girişim gibi risk taşır ve yöntem, anevrizmanın özellikleri ile hastanın genel durumuna göre değişir. Ancak uygun hastada onarımın getirisi çoğu zaman rüptür riskinden daha ağır basar.