Bacak Damar Tıkanıklığı Belirtileri ve Nedenleri Nelerdir?
Bacak damar tıkanıklığı, aterosklerotik süreç nedeniyle periferik arterlerde daralma veya oklüzyon gelişmesiyle ortaya çıkar ve en tipik belirtisi eforla artıp dinlenmeyle azalan baldır ağrısıdır (intermitan kladikasyon). Başlıca risk faktörleri sigara, diyabet, hipertansiyon, hiperlipidemi, obezite ve ileri yaştır. Tanıda ayak bileği-kol indeksi (ABI), Doppler ultrasonografi ve MRA/CTA gibi görüntüleme yöntemleri, lezyonun yeri ile şiddetini saptamada kullanılır. Tedavi; yaşam tarzı düzenlemeleri ve statin/antitrombotik tedaviyle başlar, uygun olgularda anjiyoplasti-stent, endarterektomi veya cerrahi bypass uygulanır. Erken tanı ve risk faktörlerinin kontrolü, ülser, doku kaybı ve kardiyovasküler olayların önlenmesinde kritik rol oynar.
Bacak Damar Tıkanıklığı Nedir?
Bacak damar tıkanıklığı, çoğunlukla periferik arter hastalığına bağlı olarak arter duvarlarında biriken plakların damarı daraltması ya da tamamen kapatması ile kan akışının azalmasıdır. Dokuya giden oksijen ve besinin kısıtlanması; eforla artan bacak ağrısı, kramp, uyuşma ve soğukluk gibi yakınmalara yol açar. Sigara, diyabet, hipertansiyon, yüksek kolesterol, obezite ve ileri yaş başlıca risk etkenleridir. Tedavi edilmediğinde yara, ülser ve doku kaybı gibi ciddi sonuçlar gelişebilir.
Bacak Damar Tıkanıklığı Belirtileri
Belirtiler sıklıkla yürürken belirginleşir ve dinlenmeyle hafifler. İlerlemiş olgularda istirahatte de ağrı görülebilir.
- Yürürken baldırda ağrı veya kramp (intermitan kladikasyon)
- Bacak veya ayakta uyuşma, karıncalanma, güçsüzlük
- Soğukluk, solukluk ya da mavimsi renk değişikliği
- Ayak-bacak yaralarının geç iyileşmesi veya iyileşmemesi
- Zayıf ya da alınamayan periferik nabız
- Yürüme mesafesinde azalma, çabuk yorulma
- Gelişmiş olgularda ülser veya gangren
Bacak Damar Tıkanıklığı Nedenleri
En sık neden aterosklerozdur; damar duvarında yağ, kolesterol ve kalsiyum birikimi lümeni daraltır. Bazı hastalarda kan pıhtısı, travma veya nadiren damar iltihapları da tabloya katkıda bulunabilir.
- Ateroskleroz (damar sertliği)
- Sigara kullanımı
- Yüksek kolesterol ve hipertansiyon
- Diyabet ve obezite
- Hareketsiz yaşam ve sağlıksız beslenme
- İleri yaş ve genetik yatkınlık
- Kan pıhtıları, enfeksiyonlar veya damar yaralanmaları
Tanı ve Uygulanan Testler
Tanı, öykü ve fizik muayene ile başlar; cilt ısısı/rengi ve periferik nabızlar değerlendirilir. Damar tutulumunun yeri ve ciddiyetini saptamak için aşağıdaki testler kullanılır.
- Ayak bileği-kol indeksi (ABI): Bacak ve kol basınçlarını karşılaştırarak akım kısıtını gösterir.
- Doppler ultrasonografi: Kan akım hızlarını ölçerek darlık ve tıkanma bölgelerini belirler.
- Manyetik rezonans anjiyografi (MRA) ve BT anjiyografi (CTA): Damarların kesitsel/üç boyutlu haritalanması.
- Konvansiyonel anjiyografi: Girişim planlamasında referans kabul edilen ayrıntılı damar görüntülemesi.
- Kan testleri: Lipit profili, glukoz ve ilgili risk faktörlerinin değerlendirilmesi.
Tedavi Yöntemleri
Tedavinin amacı kan akımını artırmak, semptomları azaltmak ve doku kaybını önlemektir. İlk basamak yaşam tarzı düzenlemeleri ve uygun ilaç tedavisidir; gerekli olgularda girişimsel ya da cerrahi seçenekler uygulanır.
- Yaşam tarzı: Sigaranın bırakılması, düzenli yürüyüş programı, Akdeniz tipi beslenme, kilo kontrolü.
- İlaçlar: Statinler, antitrombotik/antiagreganlar ve semptomatik kan akımı artırıcı ilaçlar.
- Anjiyoplasti ve stent: Darlığın balonla genişletilmesi ve gerektiğinde stentle desteklenmesi.
- Endarterektomi: Plakların cerrahi olarak çıkarılması.
- Cerrahi bypass: Tıkanıklığın ötesine kan akımı sağlamak için alternatif damar yolu oluşturulması.
- Trombektomi/embolektomi: Pıhtının çıkarılması.
- Yara bakımı ve enfeksiyon kontrolü: Doku iyileşmesini desteklemek için tamamlayıcı tedavi.
Cerrahi Müdahale
Girişim seçimi; lezyonun yeri, uzunluğu, darlık derecesi ve hastanın eşlik eden hastalıklarına göre yapılır. Anjiyografik tedavilerde balon genişletme, stent ve gerektiğinde aterektomi kullanılabilir. Uygun olmayan anatomilerde ya da çok segmentli hastalıkta otolog damar (tercihen safen ven) ile bypass cerrahisi başarıyı artırır; uygun değilse biyolojik ya da sentetik greftler tercih edilebilir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Bacakta damar tıkanıklığı tehlikeli mi?
Evet. Müdahale edilmediğinde ülser, doku ölümü ve uzuv kaybına yol açabilir; ayrıca kalp krizi ve inme riskini artırır. Erken tanı ve tedavi hayati önem taşır.
Ayak ve bacak damar tıkanıklığı belirtileri nelerdir?
Eforla artan baldır ağrısı, soğukluk, solukluk/morarma, uyuşma ve geç iyileşen yaralar başlıca bulgulardır. İlerlemiş olgularda istirahat ağrısı görülebilir.
Bacak damar tıkanıklığına ne iyi gelir?
Sigarayı bırakmak, düzenli yürüyüş ve risk faktörlerini kontrol altına almak esastır. Hekimin önerdiği ilaçları düzenli kullanmak ve beslenmeyi düzeltmek semptomları azaltır.
Bacak damar tıkanıklığı egzersizleri nelerdir?
Günlük 30–40 dakikalık tempolu yürüyüş, bisiklet ve düşük yoğunluklu esneme/yoga programları dolaşımı destekler. Program, hekim önerisi ve bireysel kapasiteye göre düzenlenmelidir.
Bacaklarda damar tıkanıklığı tedavisi nasıldır?
Hafif-orta olgularda yaşam tarzı ve ilaç tedavisi yeterli olabilir; ileri olgularda anjiyoplasti/stent veya cerrahi bypass tercih edilir. Tedavi planı kişiselleştirilir ve düzenli takip gerektirir.
Tıbbi Birimler
- Kalp ve Damar Cerrahisi (KVC)
- Kardiyoloji
- Hematoloji