Bademcik Ameliyatı Nedir? Bademcik Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Tonsillektomi, tekrarlayan bakteriyel tonsillit, obstrüktif uyku apnesi ve bademcik hipertrofisine bağlı solunum/yutma güçlüğü gibi endikasyonlarla uygulanan, genel anestezi altında gerçekleştirilen bir cerrahidir. Endikasyon eşiği genellikle Paradise kriterleri ile tanımlanır ve son bir yılda ≥7, iki yılda her yıl ≥5 veya üç yılda her yıl ≥3 atak varlığında müdahale düşünülür. Cerrahi teknikler arasında soğuk diseksiyon, elektrokoter, radyofrekans ve coblation gibi yöntemler bulunur; yöntem seçimi cerrahın deneyimi ve olgu özelliklerine göre yapılır. En sık komplikasyonlar ağrı, yutma güçlüğü ve postoperatif kanamadır; dehidrasyon ve enfeksiyon daha seyrektir. Pediatrik olgularda iyileşme genellikle daha hızlıdır; erişkinlerde ağrı ve toparlanma süresi daha uzun olabilir. Ameliyat sonrası yeterli analjezi, uygun hidrasyon ve yumuşak diyet morbiditeyi azaltır ve yaşam kalitesini hızla iyileştirir.
Bademcik Ameliyatı Nedir?
Bademcik ameliyatı (tonsillektomi), bademciklerin genel anestezi altında cerrahi olarak çıkarılması işlemidir. Sık tekrarlayan enfeksiyonlar, bademciklerin büyümesine bağlı solunum ve yutma güçlüğü, horlama ve obstrüktif uyku apnesi gibi durumlarda önerilir. İşlem çoğunlukla günübirlik yapılır ve çocuklarda iyileşme erişkinlere göre daha hızlıdır.
Bademcik Ameliyatı Neden Yapılır?
Tonsillektominin amacı, enfeksiyon sıklığını azaltmak, hava yolunu rahatlatmak ve yaşam kalitesini artırmaktır. Aşağıdaki durumlarda ameliyat düşünülebilir:
- Sık tekrarlayan bakteriyel bademcik iltihabı (tonsillit)
- Bademcik hipertrofisine bağlı horlama ve/veya obstrüktif uyku apnesi
- Yutma güçlüğü, beslenme ve konuşma sorunları
- Peritonsiller apse veya sık alevlenen kronik enfeksiyon odağı
- Tonsil taşı (tonsillolit) ile kötü ağız kokusu ve rahatsızlık
- İlaç tedavisine yanıt vermeyen enfeksiyonlar
- Nadiren, tümör şüphesi
Bademcik Ameliyatı Ne Zaman Yapılır?
Kılavuzlara göre; son bir yılda ≥7, son iki yılda her yıl ≥5 veya son üç yılda her yıl ≥3 doğrulanmış tonsillit atağı geçiren bireylerde cerrahi gündeme gelir. Bademcik büyümesine bağlı nefes darlığı, belirgin horlama ve uyku apnesi, tekrarlayan peritonsiller apse ve ilaçlara dirençli enfeksiyonlar da ameliyat için güçlü endikasyonlardır. Bakteriyel enfeksiyonlarda fayda belirgin iken, viral etkenlerde cerrahinin katkısı sınırlı olabilir.
Bademcik Ameliyatı Hangi Yaş Grupları İçin Uygundur?
Tonsillektomi tüm yaş gruplarında uygulanabilir; gerekçeler ve iyileşme süresi yaşa göre değişir.
Çocuklarda Bademcik Ameliyatı
Çocuklarda en sık neden, bademcik büyümesine bağlı solunum yolu darlığı, horlama ve obstrüktif uyku apnesidir. Uyku kalitesindeki bozulma büyüme-gelişmeyi, dikkat ve davranışı etkileyebilir. Çocuklar genellikle daha hızlı iyileşir.
Gençlerde Bademcik Ameliyatı
Ergen ve genç erişkinlerde kronik-tekerrür eden tonsillit ve tonsil taşı sık görülür. Ağız kokusu ve boğazda yabancı cisim hissi yaşam kalitesini düşürebilir; cerrahi bu şikayetleri azaltabilir.
Yetişkinlerde Bademcik Ameliyatı
Yetişkinlerde endikasyonlar arasında tekrarlayan enfeksiyon, horlama, yutma güçlüğü ve şüpheli kitle yer alır. Ağrı daha yoğun ve iyileşme daha uzun sürebilir; düzenli ağrı kontrolü önemlidir.
Bademcik Ameliyatı Riskleri ve Yan Etkileri Nelerdir?
Tonsillektomi genel olarak güvenli olsa da bazı riskler taşır:
- Boğaz ağrısı, kulağa vuran ağrı ve yutma güçlüğü
- Geçici ses değişikliği ve iştahsızlık
- Erken veya geç postoperatif kanama
- Anesteziye bağlı bulantı-kusma veya nadiren alerjik reaksiyon
- Enfeksiyon ve dehidrasyon (yetersiz sıvı alımı)
- Şişliğe bağlı geçici solunum sıkıntısı
Parlak kırmızı kanama, belirgin solunum güçlüğü, 38°C üzeri ateş, azalmış idrar ve baş dönmesi gibi susuzluk bulguları gelişirse acil tıbbi değerlendirme gerekir.
Bademcik Ameliyatı Öncesi
Hekim; kullanılan reçeteli/recėtesiz ilaçlar ve takviyeler, ilaç-alerji öyküsü, kanama bozuklukları ve anesteziye ilişkin sorunları sorgular. Gerekli durumlarda bazı ilaçlar (ör. kan sulandırıcılar) geçici olarak kesilir ve ameliyattan önce gece yarısından sonra aç kalınır. Laboratuvar testleri yapılabilir; uyku apnesi şüphesinde polisomnografi gerekebilir.
Bademcik Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Ameliyat genel anestezi altında gerçekleştirilir. Cerrah; soğuk diseksiyon (neşter), elektrokoter, radyofrekans veya coblation/lazer gibi enerji temelli cihazlarla bademcikleri çıkarır ve kanamayı kontrol eder. İşlem genellikle kısa sürer ve aynı gün taburculuk mümkündür.
Bademcik Ameliyatı Sonrası Evde Bakım
Ağrı ilk günlerde belirgin olabilir; hekim önerili analjeziklerin düzenli kullanımı önemlidir. Yeterli sıvı alımı esastır; su başta olmak üzere, elma püresi, et suyu ve dondurma gibi yumuşak, tahriş etmeyen gıdalar tercih edilir. Çok sıcak, asitli ve baharatlı yiyecek-içeceklerden kaçınılmalıdır.
- İlk günlerde istirahat; ağır egzersiz ve zorlu aktivitelerden geçici kaçınma
- Ağrı ve yutmanın rahatlamasıyla normal beslenmeye ve uyku düzenine dönüş
- Parlak kırmızı kanama, yüksek ateş veya belirgin susuzluk bulgularında derhal sağlık kuruluşuna başvurma