Batı Nil Virüsü Nedir? Belirtileri, Tedavisi ve Korunma Yöntemleri

Batı Nil virüsü (WNV), kuş-sivrisinek döngüsü içinde dolaşan ve insanlara çoğunlukla Culex türü sivrisinek ısırıklarıyla bulaşan bir flavivirüstür. Olguların çoğu asemptomatik iken, yaklaşık %20’sinde ateşli hastalık ve yaklaşık binde 6–7’sinde nöroinvaziv tablo (ensefalit, menenjit, akut gevşek felç) gelişir; nörolojik tutulumlu hastalarda mortalite yaklaşık %10’dur. Tanı, serum/BOS’ta WNV’ye özgü IgM’in saptanması ve gerektiğinde nötralizan antikor testleriyle doğrulanması; immünsüpresyon varlığında RT-PCR ile desteklenmesiyle konur. Özgül antiviral tedavi ve insan aşısı yoktur; tedavi destekleyicidir. Korunmada DEET veya picaridin içeren kovucular, permethrin ile işlenmiş giysiler, durgun suların ortadan kaldırılması ve sivrisineklerin en aktif olduğu saatlerde maruziyetin azaltılması etkilidir. İleri yaş ve eşlik eden kronik hastalıklar ağır seyir için başlıca risk faktörleridir.

Batı Nil Virüsü Nedir?

Batı Nil virüsü (WNV), Flaviviridae ailesinden, sivrisinekler aracılığıyla insanlara ve bazı memelilere bulaşan bir enfeksiyon etkenidir. Doğada virüs, başlıca kuşlar ile Culex türü sivrisinekler arasında döngü halinde dolaşır; insanlar ise virüsün yayılımını sürdüremeyen “ölü uç” konakçılardır. Bulaş çoğunlukla enfekte sivrisinek ısırığıyla olur; çok nadir olarak kan ve organ nakli, gebelik/doğum veya emzirme yoluyla geçiş bildirilmektedir. Günlük temasla veya sıradan sosyal etkileşimle bulaş beklenmez.

Batı Nil Virüsü Nasıl Ortaya Çıktı?

Virüs ilk kez 1937’de Uganda’nın Batı Nil bölgesinde tanımlanmıştır. 1950’lerden itibaren çeşitli salgınlar bildirilmiş; bugün Afrika, Orta Doğu, Avrupa ve Asya’nın yanı sıra dünyanın farklı bölgelerinde dönemsel olarak görülmektedir.

Türkiye’de Batı Nil Virüsü Var mı?

Türkiye’de dönemsel olgular görülmektedir. Sağlık otoriteleri, 2024 yılı içinde şimdiye dek altı laboratuvar doğrulanmış olgu bildirildiğini açıklamıştır.

Batı Nil Virüsünün Belirtileri Nelerdir?

Enfekte kişilerin önemli bir kısmı belirti vermez. Yaklaşık her 5 kişiden 1’inde ateş, baş ve vücut/eklem ağrıları, bulantı-kusma, ishal ve döküntü gibi belirtiler gelişebilir; halsizlik haftalar-aylar sürebilir. Daha nadir olarak (yaklaşık her 150 kişide 1), merkezi sinir sistemini etkileyen ciddi tablolar (ensefalit, menenjit, akut gevşek felç) ortaya çıkar.

Ciddi hastalığın bulguları arasında yüksek ateş, şiddetli baş ağrısı, ense sertliği, bilinç bulanıklığı, dezoryantasyon, koma, titreme, nöbet, kas güçsüzlüğü, görme kaybı, uyuşma ve felç yer alır. Risk; 60 yaş üstü bireylerde, kanser, diyabet, hipertansiyon, böbrek hastalığı olanlarda ve bağışıklığı baskılanmış/organ nakli alıcılarında daha yüksektir. Nörolojik tutulum gelişen olgularda kalıcı etkiler bırakabilir ve mortalite yaklaşık %10’dur.

Batı Nil Virüsü Döküntüsü Nasıl Olur?

Akut WNV enfeksiyonu olan hastaların yaklaşık yarısında, gövde-sırt-kollarda morbiliform ya da makülopapüler özellikte, sıklıkla kaşıntılı bir döküntü gelişir. Döküntü genellikle yedi günden kısa sürer.

Batı Nil Enfeksiyonu Tanısı Nasıl Konulur?

Klinik şüphe varlığında serum ve/veya beyin-omurilik sıvısında WNV’ye özgü IgM antikorları araştırılır. Pozitiflik durumunda, uygun olgularda nötralizan antikor testleriyle doğrulama yapılabilir. Bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda, viral RNA’yı göstermek için RT-PCR düşünülebilir.

Batı Nil Virüsü’nden Nasıl Korunulur?

Korunmanın temel yolu sivrisinek ısırıklarını önlemektir. Aşağıdaki önlemler etkilidir:

DEET, picaridin, IR3535 veya limon okaliptüs yağı içeren kovucuları etiket talimatına uygun kullanın.
Uzun kollu üstler ve pantolon giyin; mümkünse permethrin ile işlenmiş giysi/ekipman kullanın.
Pencere ve kapılara sineklik takın; iç/dış mekânda sivrisinek girişini azaltın.
Durgun su birikintilerini (kaplar, lastikler, saksı altlıkları, oluklar) haftalık boşaltın/temizleyin.
Sivrisineklerin en aktif olduğu şafak ve alacakaranlık saatlerinde dışarıda kalış süresini sınırlayın.

Batı Nil Virüsü İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Risk; sivrisinek yoğunluğunun arttığı yaz sonu–sonbahar başında ve şafak/alacakaranlık saatlerinde yükselir. 60 yaş üzeri bireyler, kronik hastalığı olanlar ve immünsüpresif tedavi alanlar ciddi hastalık açısından daha kırılgandır.

Batı Nil Virüsü Hakkında Yanlış Bilinenler

“Yapılacak bir şey yok.” Yanlış: Kişisel kovucular, uygun giysi ve çevresel önlemler riski belirgin azaltır.
“En çok çocuklar etkilenir.” Yanlış: En ciddi tablolar daha çok ileri yaşta görülür.
“Kişiden kişiye kolay bulaşır.” Yanlış: Günlük temasla bulaş beklenmez; nadir özel durumlar dışında insandan insana geçiş yoktur.

Batı Nil Virüsü Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Batı Nil virüsü öldürür mü?

Evet, özellikle nöroinvaziv hastalığa yol açtığında ölümcül olabilir. Bu grupta mortalite yaklaşık %10’dur; bu nedenle korunma kritik önem taşır.

Batı Nil virüsünün aşısı var mı?

İnsanlar için onaylı aşı yoktur; tedavi destekleyicidir (sıvı, solunum desteği, komplikasyonların yönetimi). Atlar için aşılar mevcuttur.

Batı Nil virüsü herkese bulaşabilir mi?

Evet. Enfekte sivrisineğin ısırmasıyla herkes enfekte olabilir; çoğu kişi asemptomatik ya da hafif seyreder. İleri yaş ve bağışıklığı baskılanmış bireylerde ağır hastalık riski yüksektir.

Batı Nil virüsü insandan insana bulaşır mı?

Günlük temasla bulaş beklenmez. Çok nadir olarak kan transfüzyonu, organ nakli, gebelik/doğum ve emzirme yoluyla geçiş bildirilmiştir; bu durumlar için ek önlemler uygulanır.