Bebeklerde Laktoz İntoleransı Tedavi Yöntemleri

Laktoz intoleransı, laktaz enziminin yetersizliği nedeniyle laktozun sindirilememesiyle ortaya çıkan ve bebeklerde çoğunlukla gastroenterit sonrası geçici (sekonder) seyreden bir durumdur. Klinik bulgular; karın krampları, gaz, şişkinlik ve sulu/asit dışkı ile beslenme sonrası 30–120 dakika içinde artan ishaldir. Tanıda kısa süreli eliminasyon-provokasyon yaklaşımı pratik olup; dışkı pH/indirgen madde ölçümü ve daha büyük çocuklarda hidrojen nefes testi destekleyicidir; endoskopik biyopsi yalnızca seçilmiş olgularda gerekebilir. Yönetimde emzirme genellikle sürdürülür; belirgin semptomlarda kısa süreli düşük/laktozsuz diyet, mama ile beslenen bebeklerde laktozsuz/azaltılmış laktozlu formüller ve seçilmiş vakalarda laktaz enzim damlaları düşünülebilir. Semptomlar düzeldikten 2–4 hafta sonra laktoz kademeli yeniden tanıtılır ve büyüme-hidrasyon yakından izlenir. Kalsiyum ve D vitamini gereksinimlerinin karşılanması ve gizli laktoz kaynaklarına karşı etiket okuma eğitimi önem taşır.

Bebeklerde laktoz intoleransı nedir?

Laktoz, süt ve süt ürünlerinde bulunan bir şekerdir. Bağırsakların ürettiği laktaz enzimi yetersiz olduğunda laktoz sindirilemez ve laktoz intoleransı gelişir. Bebeklerde doğuştan (primer) laktoz intoleransı çok nadirdir; çoğu olgu, özellikle ishal yapan enfeksiyonlar veya bağırsak yüzeyini etkileyen hastalıklar sonrasında ortaya çıkan geçici (sekonder) laktoz intoleransıdır. Bu durum süt alerjisinden farklıdır; süt alerjisi bağışıklık sistemiyle, laktoz intoleransı ise sindirimle ilgilidir.

Bebeklerde laktoz intoleransı belirtileri

Semptomlar genellikle laktoz içeren besinlerden 30–120 dakika sonra belirginleşir.

Gaz, şişkinlik ve karın krampları
Sulu, köpüklü ve ekşi kokulu dışkı; pişik eğilimi
Huzursuzluk ve beslenme sonrası rahatsızlık
İştahsızlık ve nadiren kilo alımında yavaşlama

Aşağıdaki durumlarda hekime başvurun: artan kusma, kanlı dışkı, yüksek ateş, belirgin kilo kaybı, susuzluk bulguları (az idrar, kuru ağız, halsizlik).

Tanı yöntemleri

Tanı çoğu zaman öykü ve kısa süreli beslenme düzenlemesiyle konur.

Eliminasyon ve yeniden deneme: Laktoz içeriği kısa süre azaltılır; semptomlar düzelirse kademeli yeniden tanıtımla doğrulanır.
Dışkı testleri: Düşük pH ve indirgen madde pozitifliği sekonder laktoz intoleransını destekleyebilir.
Hidrojen nefes testi: Daha büyük çocuklarda uygulanabilir; bebeklerde her zaman pratik değildir.
Endoskopi-biyopsi: Sadece seçilmiş, karmaşık olgularda gerekebilir.

Tedavi ve yönetim

Emzirilen bebekte yönetim

Emzirmeye genellikle devam edilir; anne sütündeki laktoz bebeğin bağırsak sağlığı için de yararlıdır. Belirgin ishal ve rahatsızlık varsa hekim kısa süreli düşük laktoz yaklaşımı önerebilir. Anne sütü pompayla sağılırken bir miktarına laktaz damlası eklemek bazı bebeklerde semptomları hafifletebilir (kullanım dozu ve süresi için hekim önerisi alın).

Mama ile beslenen bebekte yönetim

Kısa süreli laktozsuz veya azaltılmış laktozlu formüller tercih edilebilir.
İshal sonrası geçici intoleransta çoğu bebek 2–4 hafta içinde standart formüle dönebilir.
İnek sütü proteini alerjisi şüphesi varsa laktozsuz mama tek başına yeterli değildir; uygun hipoalerjenik formül gerekebilir (hekim yönlendirmesiyle).
Soya bazlı formüller 6 ay üzeri ve süt proteini alerjisi yoksa seçenek olabilir.

Laktaz enzim damlaları

Seçilmiş bebeklerde, özellikle kısa süreli sekonder intoleransta semptomları azaltabilir. Etkinlik bebekten bebeğe değişir; doz, uygulama şekli ve süre için çocuk hekiminin önerisi esastır.

Yeniden tanıtım ve izlem

Semptomlar düzeldikten 2–4 hafta sonra laktoz küçük miktarlarda kademeli artırılarak yeniden denenir.
Büyüme, kilo alımı ve hidrasyon düzenli izlenir.
Gizli laktoz kaynakları (peynir altı suyu, süt tozu vb.) için gıda etiketleri dikkatle okunur.

Kaçınılması gereken hatalar

Hekim önerisi olmadan anne sütünü kesmek
Uzun süre gereksiz laktoz kısıtlamasıyla kalsiyum yetersizliği
Keçi/manda sütünü güvenli alternatif sanmak (uygun değildir)

Beslenme, kalsiyum ve D vitamini

Uzun kısıtlamalarda kalsiyum ve D vitamini alımı planlanmalıdır. Diyetisyen desteğiyle yaşa uygun kalsiyum kaynakları (peynir/yoğurt gibi daha düşük laktozlu ürünler, zenginleştirilmiş gıdalar) ve gerekirse takviyeler değerlendirilebilir. D vitamini için ulusal öneriler takip edilmelidir.

Ne zaman doktora başvurulmalı?

İnatçı ishal, kanlı dışkı, ateş, büyüme geriliği, tekrarlayan kusma veya susuzluk belirtileri varsa çocuk doktoruna başvurun. Bu metin bilgilendirme amaçlıdır; tanı ve tedavi için hekim değerlendirmesi gereklidir.