Böbrek Hastalıkları Nelerdir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Böbrek hastalıkları, glomerüler filtrasyonun bozulmasıyla atıkların birikmesine ve sıvı-elektrolit dengesizliğine yol açan heterojen bir gruptur. En önemli etiyolojik faktörler diyabet ve hipertansiyondur; obezite, ilaç toksisiteleri, genetik ve immünolojik nedenler de katkı sağlar. Tanıda serum kreatinin, BUN, GFR, idrar analizi ve albüminüri temel olup, görüntüleme ve gerekli olgularda renal biyopsi ayırıcı tanıyı destekler. Tedavi, nedenin kontrolü (glisemik ve kan basıncı hedefleri), nefroprotektif ilaçlar ve beslenme düzenlemeleri üzerine kuruludur; ilerleyen evrelerde renal replasman tedavileri (hemodiyaliz/periton diyalizi) veya böbrek nakli uygulanır. İmmün kaynaklı glomerüler hastalıklarda kortikosteroid/immünsüpresifler ve seçilmiş durumlarda plazmaferez yararlıdır. Erken tanı ve multidisipliner yaklaşım, morbiditeyi azaltır ve böbrek yetmezliğine ilerlemeyi yavaşlatır.

Böbrek hastalıkları; kanın filtrelenmesi, atıkların uzaklaştırılması, sıvı-elektrolit ve asit-baz dengesinin korunması gibi hayati işlevleri bozan durumların genel adıdır. Erken tanı, ilerlemeyi yavaşlatır ve komplikasyonları azaltır.

Böbrek Nedir?

Böbrekler, karın arka duvarında yer alan, sağlı sollu çalışan iki organdır. Kanı süzerek atık maddeleri ve fazla suyu idrarla uzaklaştırır, kan basıncını düzenler ve vücudun sıvı-elektrolit dengesini korur. Eritropoetin ve aktif D vitamini üretimiyle kan yapımı ve kemik sağlığını destekler.

Atık ve toksinleri kandan uzaklaştırmak
Fazla sıvıyı idrarla atmak
Kan basıncını düzenleyen mekanizmaları desteklemek
Asit-baz ve elektrolit (sodyum, potasyum, kalsiyum, fosfor) dengesini sağlamak
Eritropoetin ve aktif D vitamini üretimine katkı vermek

Böbrek Hastalığı Nedir?

Böbrek hastalığı, böbreklerin filtreleme kapasitesinin azalmasıyla kanda atıkların ve sıvının birikmesine neden olan klinik tablodur. En sık diyabet ve hipertansiyon zeminde gelişir; genetik ve bağışıklık sistemi hastalıkları, ilaç toksisiteleri ve obstrüktif nedenler de rol oynar. Hastalık çoğu zaman sinsi seyreder ve zamanla böbrek yetmezliğine ilerleyebilir.

Böbrek Hastalığına Hangi Bölüm Bakar?

İlk değerlendirme genellikle iç hastalıkları (dahiliye) tarafından yapılır. Kronik, ilerleyici veya karmaşık olgularda nefroloji ileri tanı ve tedaviyi üstlenir. Taş, tıkanıklık ve cerrahi girişim gerektiren durumlarda üroloji devreye girer.

Böbrek Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Erken evrede belirti olmayabilir; ilerledikçe aşağıdaki şikayetler görülebilir:

İdrarda renk değişikliği, köpürme; yanma veya ağrı
Sık idrara çıkma ya da idrar miktarında azalma
Göz kapakları, el-ayak ve yüzde şişlik (ödem)
Bel/alt karın ağrısı, yorgunluk ve halsizlik
Bulantı, kusma, iştahsızlık
Ciltte kuruluk ve kaşıntı
İleri evrelerde nefes darlığı

Çocuklarda iştahsızlık, gelişme geriliği, solukluk, yüksek tansiyon, idrarda kan ve yüzde/bacaklarda şişlik görülebilir.

Böbrek Hastalıkları Nelerdir?

Böbreklerin yapısını veya işlevini bozan çok sayıda hastalık vardır. En sık görülenler aşağıdadır.

Kronik Böbrek Hastalığı (KBH)
Akut Böbrek Yetmezliği
Böbrek Taşı Hastalığı
Glomerülonefrit (böbrek iltihabı)
Polikistik Böbrek Hastalığı
Nefrotik Sendrom
Piyelonefrit (böbrek enfeksiyonu)
Diyabetik Nefropati
Hipertansif Nefropati

Kronik Böbrek Hastalığı (KBH)

Böbrek fonksiyonlarının aylar-yıllar içinde kademeli azalmasıyla seyreder. Erken evrede genellikle sessizdir; ilerledikçe böbrek yetmezliğine ilerleyebilir ve diyaliz/nakil gerekebilir.

Akut Böbrek Yetmezliği

Böbrek işlevinin saatler-günler içinde hızlı bozulmasıdır. Ciddi enfeksiyon, şok, ağır sıvı kaybı veya nefrotoksik ilaçlar tetikleyebilir. Erken ve uygun tedaviyle geri dönebilir.

Böbrek Taşı Hastalığı

İdrarda kristalize olan mineraller taş oluşturur. Küçük taşlar kendiliğinden düşebilir; büyük taşlar ağrı ve tıkanma yaparak girişim gerekebilir.

Glomerülonefrit (Böbrek İltihabı)

Glomerüllerde iltihaplanma ile seyreder. Enfeksiyonlar, otoimmün süreçler ve bazı ilaçlar neden olabilir. Proteinüri, hematuri ve zamanla fonksiyon kaybı görülebilir.

Polikistik Böbrek Hastalığı

Genetik geçişli, böbreklerde çok sayıda kistin geliştiği bir hastalıktır. Kistler büyüdükçe böbrek dokusunu zedeler ve yetmezliğe yol açabilir.

Nefrotik Sendrom

İdrarla aşırı protein kaybı, ödem ve hiperlipidemiyle karakterizedir. Altta glomerüler hastalıklar sıktır; enfeksiyon riski artabilir.

Piyelonefrit (Böbrek Enfeksiyonu)

Çoğunlukla alt idrar yolu enfeksiyonunun üst ürinere yayılmasıyla gelişir. Ateş, bel ağrısı ve dizüri tipiktir; gecikmiş tedavi kalıcı hasar bırakabilir.

Diyabetik Nefropati

Uzun süre kötü glisemik kontrol, böbrek mikrodamarlarında hasara yol açar. Albüminüri ile başlar, KBH’ye ilerleyebilir.

Hipertansif Nefropati

Kontrolsüz yüksek tansiyon böbrek damarlarını zedeler; zamanla fonksiyon kaybı ve KBH gelişebilir.

Böbrek Hastalıkları Nedenleri Nelerdir?

Başlıca nedenler: diyabet, hipertansiyon, genetik yatkınlık, uzun süreli ve kontrolsüz ağrı kesici/NSAİİ kullanımı, tedavi edilmemiş idrar yolu enfeksiyonları, taş ve tıkanıklık, bağışıklık sistemi hastalıkları, sigara ve alkol, obezite ve sağlıksız beslenme, yetersiz sıvı alımı, aşırı tuz-protein tüketimi ve ileri yaştır.

Diyabet ve hipertansiyon
Genetik ve otoimmün nedenler
İlaç toksisiteleri (özellikle uzun süreli ağrı kesiciler)
İdrar yolu enfeksiyonları ve obstrüksiyon
Yaşam tarzı faktörleri: sigara, alkol, obezite, yüksek tuz

Böbrek Hastalıklarında Tanı ve Uygulanan Testler

Tanı; biyokimyasal testler, idrar analizleri ve görüntüleme ile konur; gerektiğinde biyopsi yapılır.

Kan Üre Azotu (BUN) ve kreatinin; GFR hesabı
Tam idrar tahlili; albümin/protein ve mikroalbümin
Elektrolitler: sodyum, potasyum, kalsiyum, fosfor
Ultrason, BT, MR; renal sintigrafi
Böbrek biyopsisi (seçilmiş olgularda)

Böbrek Hastalıklarında Tedavi

Tedavi, hastalığın türü ve evresine göre planlanır; hedef böbrek fonksiyonunu korumak, ilerlemeyi yavaşlatmak ve komplikasyonları önlemektir.

Klinik Tedavi Yöntemleri

Kan şekeri ve kan basıncının hedeflerde tutulması
Kortikosteroid ve immünosüpresifler (iltihaplı glomerüler hastalıklarda)
Plazmaferez (otoimmün süreçlerde seçilmiş olgular)
Eritropoetin (EPO) tedavisi ve demir desteği (anemide)
Fosfor bağlayıcılar ve D vitamini (kemik-mineral bozukluklarında)
Sıvı-elektrolit düzenlemesi ve beslenme planı (tuz, protein, potasyum, fosfor kısıtlaması)

Cerrahi İşlemler

Taş tedavileri: ESWL, üreteroskopi, perkütan nefrolitotomi
Böbrek kisti drenajı/eksizyonu
Diyaliz için fistül veya kateter yerleştirilmesi
İleri evrede böbrek nakli

Son dönem böbrek yetmezliğinde hemodiyaliz veya periton diyalizi uygulanır; uygun hastalarda böbrek nakli yaşam süresi ve kalitesini artırır.

Sıkça Sorulan Sorular

Böbrek Hastalıklarına Hangi Bölüm Bakar?

Nefroloji, fonksiyonel ve kronik böbrek hastalıklarının tanı-tedavisini; üroloji taş ve tıkanıklık gibi cerrahi gerektiren durumları yönetir. İlk başvuru çoğunlukla dahiliyeyedir.

Sağ ve Sol Böbrek Aynı İşi Mi Yapar?

Her iki böbrek de aynı temel görevleri üstlenir; sağ böbreğin karaciğere komşuluğu nedeniyle konumu biraz daha aşağıdadır ancak işlev farkı yaratmaz.

Tek Böbrekle Yaşanabilir Mi?

Evet. Tek böbrek genellikle artan kapasiteyle uyum sağlar. Düzenli takip, böbrek dostu beslenme, yeterli sıvı ve riskli aktivitelerden kaçınma önerilir.

Böbrek Hastaları Yaşam Beklentisi Nasıl?

Hastalığın türü/evresi, eşlik eden durumlar ve tedaviye uyum belirleyicidir. Erken tanı ve uygun tedaviyle yaşam süresi ve kalitesi artar; başarılı nakil en iyi sonuçları sağlar.

Ölümcül Böbrek Hastalıkları Var Mı?

Tedavi edilmezse bazı böbrek hastalıkları ölümcül olabilir. İleri evre yetmezlikte diyaliz veya nakil hayat kurtarıcıdır.

Böbrek Organ Bağışı Yapılabilir Mi?

Evet. Canlı veya kadavra donörden yapılan nakiller birçok hastanın yaşamını uzatır ve yaşam kalitesini belirgin artırır.

Son Dönem Böbrek Yetmezliği Nedir?

Böbrek fonksiyonlarının kalıcı ve ileri düzeyde bozulduğu evredir. Yaşamın sürdürülebilmesi için diyaliz veya böbrek nakli gerekir.