Böbrek Nakli Öncesi ve Böbrek Nakli Sonrası

Böbrek nakli, son dönem böbrek yetmezliğinde yaşam süresi ve kalitesini artıran en etkili tedavidir. Adaylar hukuki (akrabalık derecesi, yaş ve rıza) ve medikal (aktif enfeksiyon/kanser yokluğu, kardiyak uygunluk) ölçütlerle değerlendirilir. İmmünolojik uyum HLA tiplendirme, panel reaktif antikor (PRA) ve tek antijen boncuk testleriyle belirlenir; negatif crossmatch nakil için şarttır. Verici ve alıcıda enfeksiyon ve tümör taramaları ile böbrek ve kardiyopulmoner değerlendirmeler yapılır; verici böbreğinin anatomisi BT/anjiyografi/sintigrafi ile incelenir. Ameliyat sonrası immünosupresyon tedavisine tam uyum, ilk 6 ay enfeksiyonlardan korunma ve sık laboratuvar izlemi greft sağkalimini belirler. Akut rejeksiyon çoğu kez geri döndürülebilirken, kronik rejeksiyon uzun vadede greft kaybına ve yeniden diyaliz/nakil gereksinimine yol açabilir.

Giriş

Böbrek nakli, son dönem böbrek yetmezliğinde en etkili tedavi seçeneğidir. Başarılı ve uzun ömürlü bir greft için ameliyat sonrası immünosupresif ilaçlara ve planlanan takip programına eksiksiz uyum şarttır. İlk 6 ayda enfeksiyonlara yatkınlık arttığından kalabalık ortamlardan ve hasta kişilerden uzak durmak, hijyen kurallarına özen göstermek gerekir.

İlaçları zamanında ve doğru dozda almak hayati önem taşır; doz atlanırsa gecikmeden nakil ekibiyle iletişime geçilmelidir.
Evde ilaç takvim/defteri tutmak ve düzenli tansiyon ölçümü yapmak önerilir.
Çoğu hasta ağır fiziksel iş yapmıyorsa kısa sürede işine dönebilir.

Böbrek Nakli Adaylığı: Hukuki ve Medikal Şartlar

Hukuki şartlar

Canlı donörlükte 4. dereceye kadar akrabalık, eş veya etik kurul onayıyla yakınlık dışı bağlar kabul edilebilir.
18 yaşından küçükler canlı donör olamaz.
Karar verme yeterliliği bulunmayan kişiler canlı donör olamaz.
Kadavra vericili nakillerde geçerli mevzuata göre vatandaşlık şartı aranır.

Medikal şartlar

Aktif enfeksiyon ve kanser olmamalı; kardiyolojik açıdan uygunluk sağlanmalıdır.
Hayatı kısıtlayan ciddi eşlikçi hastalıklar değerlendirilir.
Geçirilmiş kanser öyküsünde tümör tipine göre genellikle 2–5 yıl hastalıksız dönem sonrası nakil düşünülebilir.

Nakil Öncesi Değerlendirme ve Testler

İmmünolojik uygunluk

Greft ömrünün ana belirleyicilerinden biri immünolojik uyumdur. HLA doku tiplendirmesi, panel reaktif antikor (PRA) ve gerektiğinde tek antijen boncuk testi yapılır. Crossmatch testinin negatif olması naklin gerçekleşmesi için zorunludur; pozitiflikte nakil yapılmaz ve alternatif donör aranır.

Alıcı testleri

Enfeksiyon ve tümör taramaları
Kardiyak, solunum ve gastrointestinal sistem değerlendirmeleri
Gerektiğinde koroner anjiyografi ve endoskopi

Verici testleri

Enfeksiyon taraması, böbrek fonksiyon testleri ve tümör taramaları
BT, anjiyografi ve renal sintigrafi ile ayrıntılı böbrek görüntülemesi
Genellikle sol böbrek tercih edilir; daha iyi fonksiyon gösteren böbrek vericide bırakılır.

Ameliyat ve Hastanede Kalış

Canlı vericili nakillerde hastanede kalış süresi çoğunlukla 5–6 gün, kadavra vericili nakillerde 8–9 gündür. Koroner bypass geçirmiş hastalarda, klinik uygunluk sağlandığında genellikle 2–3 ay sonra nakil planlanabilir.

Taburculuk ve Erken Dönem Bakım

Taburculukta ilaç kullanımı, evde bakım ve alarm bulguları hakkında eğitim verilir. Erken dönemde kontroller sık yapılır, zamanla aralıklar uzar. Düzenli kan ve idrar testleri ile greft fonksiyonu izlenir. Uzak bölgede yaşayanlar, nakli yapan ekiple koordineli olarak yerel nefroloji hekimi tarafından takip edilebilir; ciddi sorunlarda hasta nakli yapan merkeze yönlendirilir.

İlk 6 ay enfeksiyon riskine karşı kalabalıklardan ve hasta kişilerden uzak durun.
Hijyene azami özen gösterin; evcil hayvanlarla yakın teması sınırlayın.
İlaçların hiçbir dozu atlanmamalı; yan etki veya doz atlama durumunda ekiple temasa geçilmelidir.

Yaşam Tarzı, İşe Dönüş ve Beslenme

Beslenme, taburculukta verilen önerilere uygun olmalıdır. Çalışan bireyler genellikle ağır fiziksel koşullar dışında işlerine dönebilir. Evde ilaç ve tansiyon takibi düzenli yapılmalıdır.

Rejeksiyon ve Uzun Dönem İzlem

Akut rejeksiyon atağı gelişebilir; erken tanı ve uygun tedaviyle çoğu zaman geri döndürülebilir. Yıllar içinde kronik rejeksiyon ortaya çıkabilir ve tedaviye rağmen greft fonksiyonları azalabilir; bu durumda hasta tekrar diyalize dönebilir ve ikinci nakil planlanabilir.