Brakiterapi Nedir? Brakiterapi Nasıl Yapılır?
Brakiterapi, radyoaktif kaynakların tümör içine veya yakınına yerleştirilmesiyle yüksek dozun hedefe yoğunlaştırıldığı, çevre dokuların ise görece korunduğu bir radyoterapi tekniğidir. Uygun hastalarda tek başına ya da eksternal radyoterapi ile birlikte lokal kontrolü artırmak amacıyla uygulanır. Jinekolojik tümörler, prostat kanseri, baş-boyun ve bronş tümörleri ile yumuşak doku sarkomlarında etkin bir seçenektir. Uygulama; görüntüleme kılavuzluğunda yerleştirme, kişiselleştirilmiş planlama ve kontrollü doz teslimi adımlarını içerir. Avantajları arasında kısa uygulama süresi ve daha sınırlı sağlıklı doku dozu yer alırken, bölgeye özgü geçici yan etkiler görülebilir.
Brakiterapi nedir?
Brakiterapi, radyoaktif kaynakların tümörün içine ya da yakınına yerleştirilerek dozun hedef bölgede yoğunlaştırıldığı bir içerden radyoterapi yöntemidir. Böylece tümör yatağında yüksek doz sağlanırken, çevre sağlıklı dokuların aldığı doz sınırlandırılır. Uygun hastalarda tek başına ya da eksternal (harici) radyoterapinin öncesinde veya sonrasında tamamlayıcı olarak uygulanabilir.
Brakiterapi nasıl uygulanır?
Uygulama, deneyimli bir ekip tarafından görüntüleme (USG, BT veya MR) eşliğinde planlanır. Tümörün yerine göre aplikatör, kateter veya kalıcı tohumlar (seed) yerleştirilir. Geçici sistemlerde kaynak belirli bir süre sonra çıkarılır; kalıcı tohumlarda ise düşük doz hızında uzun süreli ışınlama sağlanır. Hastalığa ve tümörün konumuna göre brakiterapi ayaktan veya ameliyathane koşullarında, sedasyon ya da anestezi altında uygulanabilir.
- Değerlendirme ve planlama: Klinik muayene ve görüntüleme ile hedef hacim ve riskli organlar tanımlanır.
- Yerleştirme: Aplikatör/kateter veya tohumlar tümör içine ya da yakınına konumlandırılır.
- Doz teslimi: Bilgisayar destekli plan doğrultusunda kaynakların pozisyonu ve süresi ayarlanır.
- Çıkarma ve takip: Geçici sistemler çıkarılır; kalıcı tohumlarda güvenlik önerileri ve düzenli kontroller planlanır.
Brakiterapi hangi durumlarda kullanılır?
Jinekolojik tümörler
Serviks, endometrium ve vajen kanserlerinde brakiterapi, tek başına veya eksternal radyoterapi ile birlikte standart tedavinin parçasıdır.
Prostat kanseri
Uygun risk gruplarında brakiterapi, kalıcı tohum implantasyonu (ör. iyot-125 veya paladyum-103) ile tek başına ya da eksternal tedaviye ek olarak yüksek yaşam kalitesi ve iyi tümör kontrolü sağlayabilir.
Baş-boyun tümörleri
Dil, dudak, cilt ve nazofarenks gibi bölgelerde brakiterapi, hedefe yönelik doz artışı ile fonksiyon ve kozmetiği korumaya yardımcı olur.
Bronş tümörleri
Multidisipliner yaklaşımla, peroperatif veya postoperatif olarak tümör yatağı ışınlamasında kullanılabilir. Akciğer ve kalp gibi kritik organların aldığı doz genellikle düşüktür.
Yumuşak doku sarkomları
Ortopedi ve plastik cerrahi ile iş birliği içinde, ameliyat sırasında yerleştirilen kateterlerle tümör yatağına hedeflenmiş ışınlama yapılabilir; böylece çevre dokular daha iyi korunur.
Avantajlar ve olası yan etkiler
- Hedefe yüksek, çevre dokulara düşük doz
- Kısa tedavi süresi ve etkin lokal kontrol
- Gerekirse eksternal radyoterapi ile kombine edilebilme
Yan etkiler tedavi edilen bölgeye göre değişir; uygulama alanında ağrı, hassasiyet, irritasyon veya bölgesel şikayetler görülebilir ve çoğu geçicidir. Tedavi ekibi bu etkileri azaltmaya yönelik önlemler ve izlem planı sunar.
Tedavi sonrası izlem ve güvenlik
Geçici kaynaklar çıkarıldıktan sonra hastada kalıcı radyoaktivite kalmaz. Kalıcı tohum yerleştirilen olgularda ise düşük seviyeli radyasyon yayılımı için kısa süreli ve basit güvenlik önlemleri önerilebilir. Düzenli kontrollerle tedavi yanıtı ve olası geç etkiler izlenir.