Buerger Hastalığı
Buerger hastalığı (TAO), küçük ve orta çaplı periferik damarların tütünle ilişkili iltihabi trombozu ve obliterasyonu ile karakterizedir. Klinik olarak Raynaud fenomeni, eforla ortaya çıkan klaudikasyon, istirahat ağrısı ve distal ülserasyonlar görülür. Tanı; klinik değerlendirme, Doppler ultrasonografi ve anjiyografik görüntüleme ile konur; diğer vaskülitler ve kollajen doku hastalıkları dışlanmalıdır. Tedavinin temelini tam ve kalıcı tütün bırakımı oluşturur; vazodilatörler, antitrombotik tedaviler, yara bakımı ve uygun olguda hiperbarik oksijen destekleyicidir. Cerrahi revaskülarizasyon seçilmiş hastalarda uygulanabilir; ilerlemiş olgularda ampütasyon gerekebilir.
Genel Bakış
Buerger hastalığı (TAO) nedir?
Buerger hastalığı, tıp literatüründe tromboanjiitis obliterans (TAO) olarak adlandırılan, el ve ayaklardaki küçük-orta çaplı damarları tutan iltihabi ve tıkayıcı bir periferik damar hastalığıdır. En güçlü risk ve tetikleyici faktör, tütün ve nikotinin tüm formlarıdır; pasif maruziyet de hastalığın sürmesine katkıda bulunabilir.
Damarların daralması ve pıhtı ile tıkanması dokulara giden kanı azaltır. Bu durum parmaklarda üşüme ve solukluk, karıncalanma-uyuşma, yürürken artan ağrı ve ilerleyen dönemlerde istirahatte dahi ağrı ile seyredebilir. Tedavi edilmezse distal ülserasyonlar, enfeksiyon, kangren ve uzuv kaybı gelişebilir.
Belirtiler
Sık görülen belirtiler
Hastalık özellikle 25–45 yaş arası ve tütün kullanan erkeklerde daha sık görülse de kadınlarda da nadiren ortaya çıkabilir.
- El, ayak ve parmaklarda karıncalanma ve uyuşma
- Soğukluk ve solukluk; Raynaud fenomeni
- Yürürken artan bacak/ayak veya el ağrısı (klaudikasyon); zamanla istirahatte ağrı
- Parmak uçlarında ağrılı, iyileşmeyen yaralar
- Pıhtı ve enfeksiyon sonucu kangren ve uzuv kaybı riski
Tanı ve Değerlendirme
Tanıda kullanılan yöntemler
Tanı sürecinde ayrıntılı tütün kullanımı ve maruziyet öyküsü, yaş-cinsiyet profili ve fizik muayene bulguları önemlidir. Diğer nedenlerin dışlanması esastır.
- Fizik muayenede ekstremitelerde soğukluk, solukluk ve zayıf/alınamayan nabızlar
- Doppler ultrasonografi ile damar akımının değerlendirilmesi
- BT/MR anjiyografi veya klasik anjiyografi ile lezyonların gösterilmesi
- Kollajen doku hastalıkları ve diğer vaskülitlerin dışlanması
Tedavi ve Yönetim
Temel yaklaşım ve seçenekler
Tedavinin vazgeçilmez ilk adımı, tütün ve nikotinin tüm formlarını kesin ve kalıcı olarak bırakmaktır; pasif maruziyetten de uzak durulmalıdır. Bırakıldığında hastalığın ilerleyişi genellikle durur ancak oluşmuş hasar geri dönmez.
- Vazodilatör ve kan akışkanlığını artıran ilaçlar; ağrı kontrolü
- Yara bakımı ve enfeksiyonun önlenmesi/tedavisi
- Hiperbarik oksijen tedavisi ile doku oksijenlenmesinin desteklenmesi
- Uygun olgularda bypass cerrahisi; ileri vakalarda ampütasyon gerekebilir
- Seçilmiş hastalarda deneysel kök hücre tedavi yaklaşımları
Erken tanı, düzenli takip ve güçlü sigara bırakma desteği uzuv kaybı riskini azaltmada kritik öneme sahiptir.
Erken Tanı ve Önleme
Uzuv kaybını önlemek için öneriler
Belirti fark edildiğinde gecikmeden sağlık profesyoneline başvurmak; tütün bırakma programlarına katılmak ve soğuktan-koruyucu önlemler almak (ör. el/ayakları sıcak tutmak, sıkı ayakkabılardan kaçınmak) önemlidir. Ayak ve el yaralarının bakımı ve pasif duman maruziyetinden uzak durmak, nüks ve komplikasyon riskini azaltır.