Çarpık ayak (Pes Ekinovarus) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi
Çarpık ayak (pes ekinovarus), doğumsal olup ayakların içe-aşağı yönelim gösterdiği, genellikle rijit seyreden bir deformitedir. Etiyolojisi tam aydınlatılamamıştır; ikizlerde yaklaşık üçte bir oranında birlikte görülmesi genetik yatkınlığı düşündürür. Gebeliğin 16. haftasından itibaren detaylı ultrason ile saptanabilir; doğum sonrası tanı yüksek kavis, ön ayağın ve topuğun içe dönüklüğü ile ayak bileğinde ekinusun varlığına dayanır ve pasif düzeltmeye direnç tipiktir. Tedavinin temeli Ponseti yöntemiyle haftalık seri alçılama olup çoğu olguda yaklaşık bir ayda belirgin düzelme sağlanır. Dorsifleksiyonun ≥20° olmadığı durumlarda percutan aşilotomi uygulanır; sonrasında alçı ve ayak-abduksiyon ortezi kullanımı (ilk üç ay günde 23 saat) nüksü önlemeye yardımcıdır.
Çarpık ayak (Pes Ekinovarus) nedir?
Çarpık ayak, bir ya da her iki ayağın doğuştan içe ve aşağıya dönük durmasıyla karakterize bir deformitedir. Olguların yaklaşık yarısı tek taraflı, diğer yarısı çift taraflı görülür. Kesin nedeni bilinmemekle birlikte, ikizlerde birlikte görülme oranının yüksek oluşu genetik yatkınlığa işaret eder.
Tanı ve belirtiler
Günümüzde ayrıntılı ultrasonografi sayesinde gebeliğin 16. haftasından itibaren saptanabilir. Bazı durumlarda bebeğin rahim içi duruşu bulguları maskeleyebilir; bu hallerde doğum sonrası fizik muayene ile tanı kolaydır. Çarpık ayağın ayırt edici yönü, pasif düzeltmeye dirençli olmasıdır.
Klinik bulgular
- Ayakta yüksek kavis (cavus)
- Başparmak ve ön ayağın içe dönüklüğü (adduksiyon)
- Topuğun içe dönüklüğü (varus)
- Ayak bileğinin aşağı bakması (ekinus)
Tedavi
Tedavinin temelini, Ponseti prensiplerine uygun özel germe manevraları ve kasığa kadar uzanan seri alçılama oluşturur. Amaç, ayağı haftalık aralıklarla aşamalı olarak anatomik pozisyona getirmektir.
Seri alçılama (Ponseti)
Alçılar genellikle her hafta değiştirilir ve yaklaşık bir ay sürer. Bu süreçte deformitenin bileşenleri sırayla düzeltilir ve gözle görülür iyileşme sağlanır.
Aşilotomi ve ortez kullanımı
Bir aylık tedavi sonunda ayağın en az 20 derece dorsifleksiyona izin vermesi ve topuk kemiğinin doğru konumda olması beklenir. Yeterli esneme sağlanamazsa küçük bir cerrahi girişim olan aşilotomi (Aşil tendonunun uzatılması) uygulanır. Operasyon sonrası tekrar alçı yapılır ve devamında arası çubuklu özel ayakkabı/ayak-abduksiyon ortezi kullanılır. İlk üç ay boyunca ortezin günde 23 saat takılması tedavi başarısını destekler.