Çarpık Bacak (Genu Varum) Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Genu varum, femur-tibia eksenindeki varus hizalanma artışıyla karakterize olup yükün diz eklemine dengesiz binmesine ve zamanla osteoartrite zemin hazırlayabilir. Çocukluk dönemindeki fizyolojik varus genellikle 2–3 yaşa dek düzelirken, kalıcı veya progresif eğrilikler patolojiyi düşündürür. Etiyolojide genetik yatkınlık, D vitamini eksikliği/raşitizm, obezite, malalignment ve travma sonrası deformiteler yer alır. Tanı fizik muayene ile başlar; röntgenle mekanik aks ve deformite açısı ölçülür, gerekirse MR ile eşlik eden yumuşak doku patolojileri değerlendirilir. Tedavi, gözlem ve ortezden fizik tedavi-egzersize, besinsel destekten osteotomi gibi düzeltici cerrahiye kadar kademelendirilir. Erken tanı ve müdahale, fonksiyon kaybını ve uzun dönem eklem hasarını azaltır.

Çarpık Bacak (Genu Varum) Nedir?

Çarpık bacak, dizlerin birbirinden uzak, ayak bileklerinin ise yakın durduğu ve bacakların parantez şeklinde göründüğü hizalanma bozukluğudur. Hem çocuklarda hem yetişkinlerde görülebilir; estetik kaygıların yanında yürüme ve yük dağılımını da etkileyebilir.

Çarpık Bacağın Anatomik Özellikleri

Genu varumda femur ile tibia arasındaki mekanik aks dışa sapar. Bu durum dizin iç kompartmanına binen yükü artırarak kıkırdak aşınması riskini yükseltir, kas dengesizliğine ve zamanla ağrıya yol açabilir.

Çarpık Bacak Türleri

Çarpık bacak fizyolojik (büyümeyle düzelme eğiliminde) veya patolojik (ilerleyici/kalıcı) olabilir. Ayrıca yapısal (kemik kaynaklı) ve fonksiyonel (duruş-kas dengesizliği) olarak ayrılır; eğrilik yönüne göre dışa (genu varum) ve içe (genu valgum) sınıflandırılır.

Çarpık Bacak (Genu Varum) Nedenleri Nelerdir?

Genu varum çok faktörlüdür; genetik ve gelişimsel etkilerden beslenmeye ve mekanik yüklere kadar pek çok sebep rol oynar.

Genetik yatkınlık ve aile öyküsü
D vitamini eksikliği ve raşitizm
Yanlış basma ve yürüme alışkanlıkları
Obezite ve aşırı kilo
Kemik gelişim bozuklukları ve büyüme plağı sorunları
Travma veya kırık sonrası malalignment
Mesleki/tekrarlayan yüklenmelerle bacaklara orantısız yük binmesi

Çocuklarda Çarpık Bacak Nedenleri

Çocuklarda görülen hafif varus çoğu zaman fizyolojiktir ve büyümeyle gerileyebilir. Persistan veya artan eğrilikler; raşitizm, gelişimsel kemik sorunları ya da Blount hastalığı gibi patolojileri düşündürür.

Yetişkinlerde Çarpık Bacak Oluşum Nedenleri

Çocuklukta düzelmeyen yapısal eğriliklerin devamı, travma/kırık sonrası kötü kaynama, dejeneratif eklem hastalıkları ve uzun süreli yanlış yüklenmeler yetişkin dönemde varusu derinleştirebilir.

Beslenme ve D Vitamini Eksikliğinin Etkileri

D vitamini ve kalsiyum eksikliği kemik mineralizasyonunu bozarak eğriliği artırabilir. Dengeli beslenme ve hekim önerisiyle uygun takviye, riskin azaltılmasına yardımcı olur.

Çarpık Bacak Belirtileri Nelerdir?

Görsel eğriliğin yanı sıra zamanla ağrı, yorgunluk ve fonksiyon kaybı gelişebilir.

Dizler arası mesafede artış, parantez görünüm
Yürürken dengesizlik ve aksama
Diz, kalça veya ayakta ağrı
Bacak kaslarında gerginlik ve erken yorulma
İleri olgularda topallama

Bacakların Dışa Doğru Eğik Olması

Dizlerin ayrık, ayak bileklerinin yakın durması parantez şeklini oluşturur ve yükün dengesiz dağılmasına yol açar.

Yürüyüş Bozuklukları

Hizalanma bozukluğu adım paternini etkiler; denge sorunları ve kaslarda fazla yüklenme ortaya çıkabilir.

Diz ve Ayak Ağrıları

Medial kompartmana binen yük artışı ağrı ve zamanla kıkırdak hasarı riskini yükseltir; ayak bileğinde de aşırı zorlanma olabilir.

Çarpık Bacak (Genu Varum) Nasıl Teşhis Edilir?

Değerlendirme fizik muayene ile başlar; hastanın ayakta hizası, yürüyüşü ve dizler arası açıklık ölçülür. Görüntüleme ile deformite derecesi ve altta yatan nedenler netleştirilir.

Fizik Muayene

Ayakta duruş, mekanik aks, eklem hareket açıklığı ve ağrı bölgeleri değerlendirilir; ilerleme riski ve fonksiyonel etkiler gözden geçirilir.

Görüntüleme Yöntemleri (Röntgen, MR)

Alt ekstremite uzun aks röntgenleri ile deformite açısı ve mekanik aks analiz edilir. MR, yumuşak doku ve kıkırdak yapılarını değerlendirmede yardımcıdır.

Çarpık Bacak (Genu Varum) Tedavi Yöntemleri

Tedavi, yaş, eğriliğin şiddeti ve altta yatan nedene göre kişiselleştirilir; kademeli yaklaşımlar tercih edilir.

Fizik tedavi ve egzersiz programları: Kas dengesini geliştirir, postürü ve yük dağılımını iyileştirir.
Ortez, tabanlık ve destekleyici dizlikler: Hafif-orta olgularda hizalamayı destekler.
D vitamini ve kalsiyum desteği: Beslenmeye bağlı kemik zayıflığında yararlıdır.
Cerrahi düzeltme (osteotomi, plak-vida): İleri ve yapısal deformitelerde aksı yeniden hizalar.

Gözlem ve Takip (Fizyolojik Vakalar)

Fizyolojik varus çoğu çocukta büyümeyle gerileyebilir; düzenli aralıklarla kontrol yeterlidir. Progresyon veya asimetri saptanırsa ileri değerlendirme gerekir.

Ortez ve Özel Ayakkabı Kullanımı

Doğru ortez ve ayakkabı seçimi basış paternini düzenleyerek eklemlere binen stresi azaltır.

Fizik Tedavi ve Egzersizler

Kalça-kor ve diz çevresi kaslarını güçlendiren, esneklik ve propriosepsiyonu artıran programlar yürüme kalitesini iyileştirir.

Cerrahi Müdahale ve Düzeltme Ameliyatları

Osteotomi ile mekanik aks düzeltilir; plak-vida veya başka tespit yöntemleri uygulanır. Ameliyat sonrası rehabilitasyon fonksiyon kazanımı için esastır.

Tedavi Edilmezse Çarpık Bacağın Uzun Vadeli Etkileri Nelerdir?

Kalıcı varus; eklem aşınması, fonksiyon kaybı ve duruş sorunlarına zemin hazırlar.

Diz ekleminde kıkırdak aşınması ve osteoartrit
Kalça ekleminde ağrı ve hareket kısıtlılığı
Duruş bozuklukları ve bel ağrısı
Yürüyüş bozukluğu, topallama ve denge sorunları
Kas zayıflığı ve erken yorulma
Ayak bileği deformiteleri ve ayakta ağrı

Artrit ve Eklem Problemleri

Dengesiz yük dağılımı sinovit, ağrı ve şişlik ataklarına yol açabilir; zamanla eklem fonksiyonları bozulur.

Fonksiyonel Hareket Kısıtlılığı

Ağrı, kas dengesizliği ve eklem kısıtlılığı günlük yaşam aktivitelerini zorlaştırabilir.

Estetik ve Psikolojik Etkiler

Görünümde farklılık özgüven kaybı ve sosyal çekinmeye neden olabilir; tedavi motivasyonu artırır.

Çarpık Bacağın Önlenmesi ve Erken Müdahalenin Önemi

Sağlıklı beslenme, yeterli D vitamini-kalsiyum alımı ve düzenli hareket; riskin azaltılması ve tedavi gereksiniminin düşürülmesinde etkilidir. Erken tanı, ilerlemeyi durdurabilir.

Sağlıklı Beslenmenin Önemi

Vitamin-mineral yeterliliği kemik mineralizasyonu için gereklidir; riskli gruplarda hekim önerisiyle takviye planlanmalıdır.

Düzenli Fiziksel Aktivitenin Etkisi

Kuvvet, esneklik ve denge çalışmaları kas-iskelet sistemini destekler; hizalanmayı korur.

Rutin Çocuk Sağlığı Kontrolleri

Büyüme ve gelişim izlemi; asimetri, progresyon ve eşlik eden sorunların erken saptanmasını sağlar.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Çarpık Bacak Nedir ve Neden Olur?

Bacak ekseninin varusa kaymasıyla oluşur; genetik, beslenme yetersizliği, travma ve gelişimsel sorunlar rol oynar.

Çarpık Bacak Kendiliğinden Düzelir mi?

Fizyolojik varus çoğu çocukta büyümeyle düzelir; ilerleme veya asimetri varsa değerlendirme gerekir.

Çocuklarda Çarpık Bacak Kaç Yaşında Düzelir?

Genellikle 2–3 yaşa kadar geriler; bu dönem sonrası devam eden eğrilikler için uzman görüşü alınmalıdır.

Çarpık Bacak Ağrıya Neden Olur mu?

Yanlış yük dağılımı nedeniyle diz, kalça ve ayakta ağrı gelişebilir; aktiviteyle artabilir.

Çarpık Bacak için Hangi Doktora Gidilir?

Ortopedi ve travmatoloji uzmanları tanı ve tedaviyi planlar.

Çarpık Bacak Tedavisinde Ameliyat Şart mı?

Hafif ve erken olgularda konservatif yöntemler yeterli olabilir; yapısal ve ileri deformitelerde cerrahi gerekebilir.

Çarpık Bacak Ameliyatı Sonrası İyileşme Süreci Ne Kadardır?

Yönteme ve kişiye göre değişir; ortalama 6–12 haftada kemik kaynaması beklenir ve rehabilitasyonla fonksiyon desteklenir.

Egzersizle Çarpık Bacak Düzeltilebilir mi?

Egzersiz kas dengesini iyileştirir ve semptomları azaltır; belirgin varusta tek başına yeterli olmayabilir.

Çarpık Bacak İleride Başka Hastalıklara Neden Olur mu?

Tedavi edilmezse osteoartrit, duruş ve yürüyüş bozuklukları gibi sorunlara zemin hazırlayabilir.

Çarpık Bacak Önlenebilir mi, Önlemek için Ne Yapılmalı?

Dengeli beslenme, yeterli D vitamini-kalsiyum, düzenli egzersiz ve çocuklukta rutin kontroller riskin azaltılmasına yardımcı olur.