Çekiç Parmak (Beyzbol Parmak) Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi
Çekiç parmak (mallet finger), distal interfalangeal eklemin ekstansör mekanizmasının travmaya bağlı hasarıyla oluşur ve aktif ekstansiyon kaybı ile karakterizedir. Tanıda fizik muayene temel olup, kemik avulsiyonu ve volar subluksasyonun dışlanması için röntgen önerilir. İlk basamak tedavi, DIP ekleminin tam ekstansiyon/hiperekstansiyonda 6–8 hafta kesintisiz atellenmesi ve ardından 2–4 hafta gece ateli uygulanmasıdır. Analjezi, buz ve cilt bakımı komplikasyonları (masserasyon, bası yarası) önlemek için önemlidir. Büyük avulsiyon fragmanı, eklem instabilitesi, açık yaralanma veya konservatif tedavi başarısızlığında cerrahi onarım (tendon onarımı, perkutane pinleme) endikedir. Erken tanı ve uygun immobilizasyon fonksiyonel sonuçları iyileştirir ve swan neck deformitesi gibi sekelleri azaltır.
Çekiç Parmak (Beyzbol Parmağı) Nedir?
Çekiç parmak, el parmaklarının uç eklemini (DIP) düzleştiren ekstansör tendonun yaralanması sonucu parmak ucunun aşağı sarkmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Genellikle top gibi sert bir cismin parmak ucuna çarpması veya parmak ucunun ani zorlanmasıyla oluşur. Kişi parmak ucunu aktif olarak yukarı kaldıramaz; ağrı, şişlik ve morarma eşlik edebilir.
Erken tanı ve doğru tedavi, kalıcı şekil bozukluğu ile fonksiyon kaybını önlemeye yardımcı olur. Avulsiyon kırığı ve eklemde kayma ihtimalini değerlendirmek için çoğu olguda röntgen çekilir.
Çekiç Parmak Belirtileri
Belirtiler travmanın şiddetine ve eşlik eden kemik yaralanmasına göre değişebilir. En tipik bulgu, parmak ucunun aşağı düşmesi ve aktif ekstansiyonun kaybıdır.
Parmak Ucunda Düşme ve Eğilme
En sık görülen belirtidir. Ekstansör tendon hasarı nedeniyle parmak ucu sürekli bükük kalır ve kişi kendi başına düzleştiremez.
Ağrı ve Hassasiyet
Parmak ucunda ve DIP eklemi çevresinde ağrı ve dokunmakla hassasiyet görülebilir; kavrama hareketleriyle ağrı artabilir.
Şişlik ve Morarma
Yumuşak doku zedelenmesine bağlı şişlik ve ekimoz gelişebilir. Tırnak yatağı yaralanması ve subungual hematom eşlik edebilir.
Hareket Kısıtlılığı ve Güçsüzlük
DIP eklem hareket açıklığı azalır; kavrama gücü ve ince motor beceriler geçici olarak etkilenebilir.
Çekiç Parmak Nedenleri
Çoğunlukla doğrudan darbe veya zorlanma ile ekstansör tendonun kemik bağlantısından ayrılması (avulsiyon) ya da tendon liflerinde kopma sonucunda oluşur.
Spor Travmaları
Top sporlarında parmak ucuna gelen ani darbe, kontrolsüz pas yakalama veya sert zeminle temas çekiç parmağa yol açabilir.
Günlük Yaşam Kazaları
Kapıya sıkışma, ağır cisim düşmesi, ani çekme-itme hareketleri parmak ucunda tendon hasarı oluşturabilir.
Tendon Kopma ve Avulsiyon
Ekstansör tendonun kemikten küçük bir parça ile kopması (avulsiyon kırığı) ya da tendon liflerinin yırtılması görülebilir.
Tekrarlayan Zorlanmalar
Parmak ucunun tekrarlayıcı bükülmeye zorlandığı işler ve aktiviteler, zayıf tendonda yaralanma riskini artırabilir.
Çekiç Parmak Nasıl Teşhis Edilir?
Tanıda klinik muayene belirleyicidir. Ek olarak görüntüleme yöntemleri ile kemik ve eklem yapıları değerlendirilir.
Fizik Muayene ve Öykü
Hekim parmak ucunun düşüklüğünü, aktif ekstansiyon kaybını, şişliği ve hassasiyeti değerlendirir; yaralanmanın zamanı ve mekanizmasını sorgular.
Görüntüleme Yöntemleri
Röntgen ile avulsiyon kırığı ve eklemde kayma (volar subluksasyon) araştırılır. Gereken olgularda USG/MR yumuşak doku ve tendon bütünlüğünü gösterir.
Tendon Fonksiyon Testleri
DIP ekleminin aktif ve pasif hareketleri, ekstansör gücü ve eşlik eden yaralanmalar değerlendirilir.
Çekiç Parmak Tedavi Yöntemleri
Çoğu olgu ameliyatsız tedavi edilir. Başarının anahtarı, DIP ekleminin tam ekstansiyonda kesintisiz immobilizasyonudur.
Splint ve Atel Uygulamaları
DIP eklemi 6–8 hafta boyunca tam ekstansiyon (veya hafif hiperekstansiyon) pozisyonunda atellenir; atel çıkarılırken bile eklem bükülmemelidir. Ardından 2–4 hafta gece ateli önerilir. Cilt maserasyonunu önlemek için düzenli, dikkatli bakım yapılır.
İlaç, Buz ve İstirahat
Ağrı kontrolü için uygun analjezikler, ilk günlerde aralıklı buz uygulaması ve yaralı parmağın korunması önerilir.
Fizyoterapi ve Rehabilitasyon
İmmobilizasyon tamamlandıktan sonra kademeli hareket açıklığı ve kuvvetlendirme egzersizleri planlanır; aşırı yüklenmeden kaçınılır.
Cerrahi Endikasyonlar
Açık yaralanma, büyük avulsiyon fragmanı ile eklem instabilitesi/subluksasyon, konservatif tedaviye yanıt alınamaması veya eşlik eden kompleks yaralanmalarda cerrahi (tendon onarımı, pinleme/vida ile tespit) düşünülür.
Çekiç Parmak Tedavi Sonrası İyileşme
Doğru immobilizasyon ve cilt bakımı ile sonuçlar genellikle iyidir. Hafif kalıcı ekstansiyon defisiti görülebilir ancak çoğunlukla fonksiyon tatmin edicidir.
Ameliyat Sonrası Bakım
Yara bakımı, ödem kontrolü, atel/pin bakımı ve enfeksiyon bulgularının izlenmesi önemlidir. Hekim önerilerine uygun mobilizasyon yapılır.
Egzersiz ve Rehabilitasyon
Atel dönemini takiben kontrollü aktif hareketler başlatılır; kavrama aktivitelerine kademeli geçilir. Tam yüklenme, ağrı ve şişlik kontrol altına alındıktan sonra planlanır.
Günlük Yaşama Dönüş
Masa başı işlere dönüş genellikle erken mümkündür. Spor ve ağır kavrama gerektiren işlere dönüş hekim onayıyla, çoğunlukla 8–10 haftada olur.
Olası Komplikasyonların Yönetimi
Cilt maserasyonu, bası yarası, atel uyumsuzluğu, kalıcı ekstansiyon defisiti veya swan neck deformitesi riskleri hakkında bilgilendirme ve yakın takip önerilir.
Çekiç Parmak ile İlgili Sık Sorulanlar
Kendi kendine düzelir mi?
Genellikle hayır. Uygun ve kesintisiz atelleme çoğu olguda ameliyatsız iyileşme sağlar.
Ne kadar sürede iyileşir?
İmmobilizasyon 6–8 hafta sürer; ardından 2–4 hafta gece ateli ve kademeli egzersizlerle toplam iyileşme 6–10 haftayı bulabilir.
Ne zaman doktora başvurulmalı?
Açık yara, şiddetli ağrı, tırnak yatağı yaralanması, hissizlik veya eklemde belirgin şekil bozukluğu varsa derhal başvurulmalıdır.
Spora ne zaman dönebilirim?
Ağrı ve şişlik azaldıktan, atel süreci tamamlandıktan ve hekim onayı alındıktan sonra kademeli dönüş yapılabilir.
Tekrarlama riski var mı?
Uygun tedavi ve rehabilitasyon sonrası tekrarlama riski düşüktür; parmağı ani darbelerden korumak önemlidir.
Önleme önerileri
Top sporlarında doğru teknik ve koruyucu eldiven kullanımı, parmak ucunu ani darbelere maruz bırakmaktan kaçınma ve riskli aktivitelerde dikkatli olma önerilir.