Çocuklarda Astım Belirtileri, Tanı ve Tedavi Yöntemleri
Çocukluk çağı astımı; hava yolu inflamasyonu, bronkospazm ve artmış mukus üretimi ile seyreden, genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimiyle gelişen kronik bir hastalıktır. Klinik tablo genellikle efor, gece ve kahkaha ile tetiklenen öksürük, hışıltı, nefes darlığı ve göğüs sıkışmasıyla ortaya çıkar; ancak benzer semptomlar enfeksiyonlarda da görülebilir. Tanı; ayrıntılı anamnez, fizik muayene ve uygun yaş grubunda solunum fonksiyon testleri ile desteklenir; gerekirse akciğer grafisi, deri prick testi, kan testleri ve ekshale nitrik oksit ölçümü eklenir. Beş yaş altı çocuklarda spirometri zorluğu nedeniyle klinik değerlendirme daha ön plandadır. Tedavi, kişiye özel bir astım eylem planı ile ilaç kullanımını, alevlenme yönetimini ve acil başvuru kriterlerini tanımlar. Tetikleyicilerin belirlenmesi ve kaçınma önlemleri, farmakoterapiye tamamlayıcı temel bir bileşendir.
Çocuklarda Astım Nedir?
Astım, çocuklarda hava yollarının iltihaplanması ve çevresindeki kasların kasılması nedeniyle daralmasıyla seyreden, nefes alıp vermeyi güçleştiren kronik bir durumdur. Gelişiminde kalıtsal eğilim ile çevresel etkenlerin (alerjenler, enfeksiyonlar, hava kirliliği vb.) birlikteliği rol oynar.
Akciğerlerde dallanarak ilerleyen hava yolları normalde mukus ve siller yardımıyla solunan havadaki parçacıkları temizler. Astımda bu yolların duvarları kalınlaşır, kaslar kasılır ve mukus üretimi artar; bu da havanın geçişini zorlaştırır.
Çocuklarda Astımın Belirtileri Nelerdir?
Astım belirtileri; oyun sırasında, geceleri veya gülerken artan öksürük ataklarıyla kendini gösterebilir. Aşağıdaki bulgular da eşlik edebilir:
- Nefes darlığı ve hava açlığı hissi
- Soluk alıp vermede ıslık benzeri ses (hışıltı)
- İstirahatte dahi hızlı soluk alıp verme
- Göğüste sıkışma ya da ağrı hissi
- Solunum sırasında kaburgalar arasında çekilmeler
- Oyun ve aktivitelerde enerji azalması
- Genel halsizlik ve yorgunluk
Her çocukta belirtiler aynı olmaz ve her hırıltı/öksürük astım kaynaklı değildir. Üst veya alt solunum yolu enfeksiyonları gibi başka durumlar da benzer yakınmalara yol açabilir.
Çocuklarda Astımın Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Özellikle bebek ve küçük çocuklarda tanı koymak güç olabilir. Daha büyük çocuklarda değerlendirme; ayrıntılı tıbbi öykü, semptomların zamanı-sıklığı ve fizik muayene bulgularına dayanır.
Fizik Muayene
Hekim kalp ve akciğerleri dinler, solunum iş yükünü ve eşlik eden bulguları değerlendirir.
Testler
Tanıda en sık başvurulan yöntemler; akım ve hacimleri değerlendiren solunum fonksiyon testleridir. Bazı olgularda akciğer grafisi yararlı olabilir. Beş yaş altı çocuklarda spirometri her zaman uygulanamayabileceğinden klinik değerlendirme ön plandadır. Tetikleyicileri saptamak için deri prick testi, kan tetkikleri, ekshale nitrik oksit (eNO) ölçümü ve gerektiğinde radyolojik incelemeler istenebilir.
Çocuklarda Astımın Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Tedavi, çocuğun öyküsü ve astım şiddetine göre kişiselleştirilir. Plan; ilaçların nasıl ve ne zaman kullanılacağını, kötüleşme dönemlerinde izlenecek adımları, acil yardım gerektiren durumları ve tetikleyicilerden kaçınma stratejilerini içerir. Amaç, semptom kontrolü sağlamak ve alevlenmeleri önlemektir.