Çocuklarda Diyabet (Şeker Hastalığı) Belirtileri ve Tedavisi

Çocuklarda diyabet, Tip 1’de otoimmün beta-hücre yıkımı, Tip 2’de ise insülin direnciyle karakterizedir. Klinik bulgular arasında poliüri, polidipsi, kilo kaybı ve yorgunluk yer alır; tedavi geciktiğinde diyabetik ketoasidoz gelişebilir. Tanıda açlık glukozu ≥126 mg/dL, rastgele glukoz ≥200 mg/dL ve/veya HbA1c ≥%6,5 gibi eşikler kullanılır; gerektiğinde OGTT uygulanır. Tedavinin temeli bireyselleştirilmiş tıbbi beslenme, düzenli fiziksel aktivite ve eğitimdir; Tip 1’de insülin zorunludur, Tip 2’de yaşam tarzı değişikliği ve uygun farmakoterapi tercih edilir. Ev içi kan şekeri izlemi ve düzenli kontroller, komplikasyonların önlenmesi ve uzun dönem metabolik kontrol için kritik öneme sahiptir.

Genel Bilgiler

Çocuklarda diyabet (şeker hastalığı), kandaki glukozun dengede tutulmasını sağlayan insülin hormonunun yetersizliği veya etkisizliği sonucu ortaya çıkar. Diyabet iki ana tipe ayrılır: Tip 1 diyabet pankreastaki insülin üreten hücrelerin bağışıklık sistemi tarafından hasarlanmasıyla gelişir; Tip 2 diyabet ise dokuların insülini yeterince kullanamadığı insülin direnci ile seyreder. Tip 1’in nedeni tam olarak bilinmese de genetik yatkınlık ve otoimmün süreçler rol oynar. Tip 2, çocukluk çağında daha nadir görülür; fazla kiloluluk ve yetersiz fiziksel aktivite önemli risk etmenleridir.

Çocuklarda Diyabetin Nedenleri

Tip 1 diyabet çoğunlukla otoimmün kökenlidir; bağışıklık sistemi pankreasın beta hücrelerine zarar verir ve insülin üretimi azalır. Aile öyküsü yatkınlığı artırsa da her çocukta hastalık gelişmez. Tip 2 diyabet için aile öyküsü, obezite, sedanter yaşam ve dengesiz beslenme başlıca etkenlerdir; nadiren çocuklarda da görülebilir.

Belirtiler

Diyabet çocuklarda aşağıdaki yakınma ve bulgularla kendini gösterebilir:

Sık idrara çıkma, gece alt ıslatma
Aşırı susama ve su içme
Ağız kuruluğu
Artmış iştah (aşırı acıkma)
Yorgunluk ve halsizlik
Açıklanamayan kilo kaybı
Huzursuzluk, sinirlilik veya depresif duygu durum

Acil Durum: Diyabetik Ketoasidoz (DKA)

Tedavi edilmeyen veya tedavisi aksayan diyabette diyabetik ketoasidoz gelişebilir. Aşağıdaki bulgular acil değerlendirme gerektirir:

Derin ve hızlı solunum
Belirgin susuzluk, cilt kuruluğu
Karın ağrısı, bulantı-kusma
Nefeste meyve/aseton kokusu
Bilinç bulanıklığı veya kaybı

Tanı

Diyabet tanısı klinik bulgularla birlikte laboratuvar ölçümleriyle konur. Aşağıdaki eşiklerden biri tanı için yol göstericidir (gerekirse testler tekrarlanır):

Açlık plazma glukozu: >= 126 mg/dL
Rastgele (tokluk) plazma glukozu: >= 200 mg/dL ve diyabet semptomlarıyla birlikte
HbA1c: >= %6,5

Tanıda belirsizlik olduğunda hekim tarafından oral glukoz tolerans testi (şeker yükleme testi) uygulanabilir.

Tedavi ve İzlem

Diyabet yaşam boyu izlem gerektirir. Amaç, kan şekeri kontrolünü sağlamak, semptomları gidermek ve komplikasyonları önlemektir. Tedavi planı çocuğun yaşı, yaşam tarzı ve klinik özelliklerine göre kişiselleştirilir.

Tip 1 Diyabet Tedavisi

İnsülin tedavisi: Çoklu doz enjeksiyon veya insülin pompası; doz ayarı bireyselleştirilir.
Tıbbi beslenme tedavisi: Yaşa uygun enerji, karbonhidrat sayımı ve öğün planlaması.
Fiziksel aktivite: Düzenli, yaşa uygun egzersiz; hipoglisemiye karşı önlem.
Eğitim: Aile ve çocuğa insülin uygulaması, glukoz izlemi ve hipoglisemi yönetimi eğitimi.

Tip 2 Diyabet Tedavisi

Yaşam tarzı değişiklikleri: Kilo yönetimi, dengeli beslenme ve düzenli egzersiz.
Farmakoterapi: Hekimin uygun gördüğü durumlarda ilaçlar ve/veya insülin.

Kan Şekeri Takibi ve Rutin Kontroller

Evde kan şekeri ölçümü ve hedef aralıkların izlenmesi.
Hipoglisemi/hiperglisemi belirtilerinin tanınması ve yönetimi.
Böbrek ve göz sağlığı başta olmak üzere diyabete bağlı komplikasyonlar için periyodik taramalar.

Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır; tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.