Çocuklarda Kemik Kisti Nedir? Kemik Kistinin Belirtileri, Teşhis ve Tedavi Seçenekleri
Çocukluk çağındaki kemik kistleri çoğunlukla benign olup uzun kemiklerin metafizlerinde, büyüme plağına yakın bölgelerde görülür. En sık basit (unikameral) kemik kisti izlenir; anevrizmal kemik kistleri daha agresif bir klinik ve radyolojik özellik sergileyebilir. Tanıda ilk basamak plain radyografidir; MR ve BT sınırların, iç yapının ve eşlik eden komplikasyonların değerlendirilmesinde kullanılır; ayırıcı tanı güçse biyopsi yapılır. Tedavi, kistin boyutu, lokalizasyonu, semptom varlığı ve kırık riskine göre izlemden perkütan enjeksiyonlara ve küretaj-greftleme ile internal fiksasyona kadar değişir. Erken ve doğru yönetim patolojik kırık riskini azaltır, fonksiyon kaybını önler ve büyüme plağına yakın lezyonlarda potansiyel büyüme sorunlarını minimize eder.
Çocuklarda kemik kisti nedir?
Çocuklarda kemik kisti, kemik dokusu içinde sıvı dolu bir boşlukla seyreden ve çoğunlukla iyi huylu kabul edilen lezyonlardır. En sık büyüme çağında, özellikle uzun kemiklerin büyüme plağına yakın bölgelerinde görülür.
Başlangıçta belirti vermeyebilir ve çoğu zaman röntgen incelemeleri sırasında tesadüfen fark edilir. Kist büyüdüğünde ağrı, şişlik, hareket kısıtlılığı ve patolojik kırık gibi sorunlara yol açabilir.
Çocuklarda kemik kisti türleri
Kemik kistleri farklı tiplerde karşımıza çıkar ve her tipin seyri ile tedavi yaklaşımı değişebilir.
- Basit (unikameral) kemik kisti
- Anevrizmal kemik kisti
Basit (Unikameral) Kemik Kisti
En sık görülen tiptir. Genellikle 5-15 yaş arası çocuklarda üst kol veya uyluk kemiğinde, büyüme plağına yakın yerleşir. Çoğu kez belirti vermez; kimi zaman ilk bulgu patolojik kırık olabilir. Zaman içinde küçülebilir veya ergenlik döneminde sönümlenebilir.
Anevrizmal Kemik Kisti
Kanla dolu, çok odacıklı yapısı ve nispeten hızlı büyümesi ile dikkat çeker. Ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığı daha belirgin olabilir. Omurga ve uzun kemikler sık yerleşim alanlarıdır; daha erken ve aktif tedavi gerekebilir.
Kemik kistlerinin görüldüğü bölgeler
Kistlere en sık humerus ve femur gibi uzun kemiklerde rastlanır. Daha nadiren topuk, el-ayak kemikleri veya omurgada da gelişebilir.
Çocuklarda kemik kisti nedenleri ve risk faktörleri
Kemik kistlerinin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte çeşitli mekanizmalar öne sürülür.
- Büyüme plağına yakın bölgelerde basınç ve dolaşım değişiklikleri
- Tekrarlayan küçük travmalar ve zorlanmalar
- İskelet olgunlaşması sırasında gelişimsel doku düzensizlikleri
- Anevrizmal kemik kistinde bazı genetik yeniden düzenlenmeler
Düzenli takip ve uygun zamanda müdahale, ilerlemeyi ve komplikasyonları azaltmaya yardımcı olur.
Çocuklarda kemik kistinin belirtileri
Başlangıçta sessiz seyredebilir; kist büyüdükçe yakınmalar belirginleşir.
- Kemik ağrısı ve hassasiyet (özellikle aktiviteyle veya gece artabilir)
- Şişlik ve lokal ısı artışı
- Hareket kısıtlılığı veya performans düşüklüğü
- Patolojik kırık ve buna bağlı ani ağrı/deformite
Çocuklarda kemik kisti nasıl teşhis edilir?
Değerlendirme fizik muayene ile başlar. Ardından görüntüleme yöntemleri kullanılır ve gerektiğinde patolojik inceleme yapılır.
- Röntgen: İlk basamak incelemedir; kistin yerleşimi, boyutu ve kortikal etkiler hakkında bilgi verir.
- MR: Kistin iç yapısı, sıvı düzeyleri ve yumuşak doku ilişkisini gösterir.
- BT: Kortikal incelmeyi ve ince kemik detaylarını değerlendirmede yardımcıdır.
- Biyopsi: Ayırıcı tanıda belirsizlik varsa veya atipik bulgularda uygulanır.
Çocuklarda kemik kisti tedavi yöntemleri
Tedavi; kistin tipi, boyutu, yerleşimi, kırık riski ve çocuğun yaşına göre bireyselleştirilir.
- Gözlem ve düzenli takip
- Perkütan aspirasyon ve enjeksiyonlar (steroid, sklerozan ajanlar veya kemik iliği)
- Cerrahi küretaj ve kemik grefti, gerektiğinde internal fiksasyon
- Minimal invaziv uygulamalar
Gözlem ve düzenli takip
Semptomsuz ve küçük kistlerde tercih edilir. Belirli aralıklarla klinik değerlendirme ve görüntüleme ile büyüme ve kırık riski izlenir; aktivite düzenlemesi önerilebilir.
Perkütan işlemler: Kist aspirasyonu ve enjeksiyonlar
Kist içeriğinin iğne ile boşaltılması ve ardından steroid, sklerozan ajan veya kemik iliği enjeksiyonu uygulanabilir. Bazı olgularda birden fazla seans gerekebilir.
Cerrahi müdahale ve kemik grefti
Kırık riski yüksek, büyük ya da tekrarlayan kistlerde küretaj ile kist duvarı temizlenir, boşluk greftle doldurulur. Uygun olgularda intramedüller çivileme gibi fiksasyon yöntemleri kırık riskini azaltabilir.
Minimal invaziv uygulamalar ve fiksasyon
Küçük kesilerle veya perkütan tekniklerle yapılan işlemler iyileşme süresini kısaltabilir ve dokuya verilen hasarı azaltabilir. Anestezi türü ve teknik, hastanın yaşına ve lezyonun özelliklerine göre seçilir.
Kemik kisti tedavi edilmezse ne olur?
Kist büyüyebilir, kortikal incelmeyi artırarak patolojik kırıklara yol açabilir ve uzun dönemde şekil bozukluğu ile fonksiyon kaybına neden olabilir. Büyüme plağına yakın lezyonlarda, nadiren büyüme ve hizalanma sorunları gelişebilir.
- Patolojik kırık ve komplikasyonlar
- Hareket kısıtlılığının artması ve ağrının sürmesi
- Kistin büyümesi ve tedavinin güçleşmesi
Çocuklarda kemik kisti hakkında sık sorulan sorular
Çocuklarda kemik kisti nedir?
Kemik içinde sıvı dolu bir boşluk oluşturan, çoğu zaman iyi huylu lezyondur. Genellikle büyüme çağında ve uzun kemiklerde görülür.
Hangi belirtiler görülebilir?
Ağrı, şişlik, hareket kısıtlılığı ve bazı durumlarda patolojik kırık görülebilir; erken dönemde belirti vermeyebilir.
Kemik kisti ağrıya neden olur mu?
Evet, özellikle aktiviteyle artan veya gece belirginleşen ağrıya yol açabilir.
Kemik kisti tehlikeli midir?
Genellikle iyi huyludur; ancak tedavi edilmezse kırık ve deformite riski artabilir. Uygun tedavi ile çoğu olgu kontrol altına alınır.
Nasıl teşhis edilir?
Öncelikle röntgenle değerlendirilir; MR/BT ayrıntılandırır. Gerekirse biyopsi yapılır.
Kendi kendine geçer mi?
Bazı basit kistler ergenlikte sönümlenebilir; ancak takip gerektirir ve her olguda kendiliğinden düzelme beklenmez.
Ameliyat gerekir mi?
Kist büyükse, ağrılıysa, kırık riski taşıyorsa veya tekrarlıyorsa cerrahi ya da girişimsel tedaviler gündeme gelir.
Tekrarlar mı?
Evet, özellikle büyüme çağında nüks görülebilir. Düzenli takip önemlidir.
Hangi aktiviteler kısıtlanmalı?
Kırık riskini artırabilecek temas sporları ve yüksek darbeli aktiviteler hekim önerisine göre geçici olarak sınırlandırılabilir.
Büyümeyi etkiler mi?
Büyüme plağına yakın ve büyük kistlerde nadiren büyüme ve hizalanma sorunları gelişebilir; erken tanı ve uygun tedaviyle risk azaltılabilir.