Crohn Hastalığı Nedir? Crohn Hastalığı Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Crohn hastalığı, gastrointestinal kanalın herhangi bir segmentini tutabilen, transmural inflamasyonla seyreden kronik bir inflamatuar bağırsak hastalığıdır. Etiyoloji multifaktöryeldir; genetik yatkınlık, düzensiz bağışıklık yanıtı, çevresel faktörler ve bağırsak mikrobiyotasındaki değişikliklerin etkileşimi söz konusudur. Tanıda laboratuvar belirteçleri (CRP, ESR, anemi), dışkıda fekal kalprotektin, endoskopi-biyopsi ve MRE/BT gibi görüntüleme yöntemleri birlikte kullanılır. Tedavi; kortikosteroidlerin kısa süreli kullanımı, immünmodülatörler ve biyolojik tedaviler (anti-TNF, anti-integrin, anti-IL-12/23) ile bazı hastalarda JAK inhibitörleri ve beslenme yaklaşımlarını içerir. Komplikasyonlar arasında striktür, fistül, apseler ve malnütrisyon yer alır; seçilmiş durumlarda cerrahi gereklidir. Erken tanı, sigaranın bırakılması ve düzenli gastroenteroloji izlemi prognozu iyileştirir.

Crohn Hastalığı Nedir?

Crohn hastalığı, ağızdan anüse kadar sindirim sisteminin herhangi bir bölümünü tutabilen, atlamalı (yama tarzında) dağılımla ve bağırsak duvarının tüm katmanlarını etkileyebilen kronik bir inflamasyondur. En çok ileum ve kolonda görülse de tutulum yeri kişiden kişiye değişebilir. Hastalık alevlenme ve yatışma dönemleriyle seyreder.

Crohn hastalığı, inflamatuar bağırsak hastalıkları (IBD) grubunda yer alır ve ülseratif kolitten ayrılır: Ülseratif kolit yalnızca kolon ve rektumu etkiler ve iltihap yüzeyeldir; Crohn ise gastrointestinal kanalın herhangi bir segmentini tutabilir ve inflamasyon transmuraldır. Bu farklılıklar tanı, izlem ve tedavi kararları için önem taşır.

Crohn Hastalığı Belirtileri

Belirtiler tutulum yerine ve hastalığın şiddetine göre değişir. Yaygın bulgular aşağıdadır:

Sık, bazen gece uykudan uyandıran ishal
Karın ağrısı ve kramp (özellikle sağ alt kadranda)
İştahsızlık, istemsiz kilo kaybı
Yorgunluk, halsizlik ve düşük dereceli ateş
Dışkıda kan, demir eksikliği anemisi
Ağız içinde aftlar
Perianal ağrı, şişlik, akıntı veya fistül

Belirtiler yavaş yavaş başlayabilir veya ani alevlenmeler şeklinde ortaya çıkabilir; remisyon dönemlerinde şikayetler azalır ya da kaybolur.

Crohn Hastalığının Nedenleri

Kesin neden bilinmemektedir; çok sayıda faktörün etkileşimi düşünülmektedir:

Bağışıklık sisteminin bağırsak mukozasına karşı uygunsuz yanıt geliştirmesi
Genetik yatkınlık ve aile öyküsü (bazı risk gen varyantları)
Çevresel tetikleyiciler: sigara, bazı enfeksiyonlar ve diyet örüntüleri
Bağırsak mikrobiyotasındaki dengesizlik (disbiyozis)
Uzun süreli stres ve uyku bozukluklarının alevlenmeleri kolaylaştırması

Crohn Hastalığının Tanısı ve Uygulanan Testler

Tanı tek bir testle konulmaz; klinik değerlendirme ve çoklu yöntemlerin birlikteliği gerekir. Tıbbi öykü ve fizik muayenenin ardından laboratuvarda tam kan sayımı (anemi, lökositoz), CRP ve eritrosit sedimentasyon hızı gibi inflamasyon belirteçleri değerlendirilir.

Dışkı testlerinde fekal kalprotektin, bağırsak kaynaklı inflamasyonu gösterebilir ve irritabl bağırsak sendromundan (IBS) ayırıcı tanıya yardımcı olur. Endoskopide kolonoskopi ile kolona ve terminal ileuma bakılır; ülser, erozyon ve inflamasyon alanlarından biyopsi alınır. Erişilemeyen ince bağırsak segmentleri için kapsül endoskopisi düşünülebilir.

Görüntüleme yöntemleri arasında manyetik rezonans enterografi (MRE), bilgisayarlı tomografi (BT) ve ultrason; striktür, fistül ve apse gibi komplikasyonların saptanmasında değerlidir. Bulguların bir arada yorumlanması doğru tanı ve tedavi planlamasını sağlar.

Crohn Hastalığı Tedavisi ve Uygulanan Yöntemler

Tedavi; hastalığın yeri, şiddeti, komplikasyonlar ve önceki yanıtlara göre kişiselleştirilir. Temel hedefler alevlenmeleri kontrol altına almak, remisyonu sağlamak ve sürdürmek, komplikasyonları önlemektir.

Kortikosteroidler: Alevlenmelerde kısa süreli inflamasyon kontrolü için.
İmmünmodülatörler: Azatioprin, 6-MP veya metotreksat gibi ilaçlar idame tedavisinde düşünülebilir.
Biyolojik tedaviler: Anti-TNF (ör. infliksimab, adalimumab), anti-integrin (vedolizumab) ve anti-IL-12/23 (ustekinumab) orta-şiddetli hastalıkta etkilidir.
Küçük moleküller: JAK inhibitörleri gibi ajanlar seçilmiş olgularda bir seçenek olabilir.
Beslenme yaklaşımları: Alevlenmede düşük kalıntılı diyet; çocuklarda özel enteral beslenme protokolleri remisyon sağlayabilir. Bireye özgü tetikleyici gıdaların saptanması önemlidir.
Yaşam tarzı: Sigaranın bırakılması, düzenli uyku ve stres yönetimi tedaviyi destekler.
Cerrahi: İlaç tedavisine dirençli striktür, fistül, apse veya obstrüksiyonda rezeksiyon ya da darlık genişletme (striktüroplasti) gerekebilir.

Uzun dönem tedavide aşılanma planı (canlı aşılar konusunda uzman görüşü), kemik sağlığı ve beslenme durumu izlenmelidir.

Komplikasyonlar ve İzlem

Crohn hastalığında bağırsak darlıkları (striktür), fistül ve apseler, malnütrisyon, çocuklarda büyüme-gelişme geriliği ve uzun vadede kolorektal kanser riskinde artış görülebilir. Düzenli gastroenteroloji kontrolleri, uygun tarama ve zamanında tedavi komplikasyon yükünü azaltır.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Crohn hastalığında kaçınılması gereken besinler nelerdir?

Tek tip “yasaklı liste” yoktur; bireysel tolerans değişir. Alevlenme döneminde yüksek lifli, çok baharatlı, yağlı ve kızartılmış gıdalar; gaz yapan baklagiller; alkol ve gazlı içecekler yakınmaları artırabilir. Diyet, bir beslenme uzmanı eşliğinde kişiselleştirilmelidir.

Crohn hastalığı için kesin tedavi var mı?

Kür sağlayan bir tedavi yoktur; ancak modern ilaçlar, beslenme yaklaşımları ve gerektiğinde cerrahi ile uzun süreli remisyon ve yüksek yaşam kalitesi mümkündür.

Crohn hastalığı ömrü etkiler mi?

Güncel tedaviler ve düzenli takip ile çoğu hastada yaşam süresi genellikle normaldir. Komplikasyon riskini azaltmak için sigarayı bırakmak ve tedaviye uyum önemlidir.

Crohn nedir?

Crohn, inflamatuar bağırsak hastalıkları içinde yer alan ve sindirim kanalında kronik, atlamalı tutulumla seyreden bir iltihaplanmadır.

Crohn belirtileri kısaca nelerdir?

İshal, karın ağrısı/kramp, kilo kaybı, yorgunluk, zaman zaman ateş; perianal yakınmalar ve ağız aftları görülebilir.

Ülseratif kolit diyeti nasıl yapılır?

Ülseratif kolitte de kişiselleştirilmiş beslenme gerekir. Alevlenmede düşük lifli, kolay sindirilen gıdalar (ör. pirinç, patates, muz, yoğurt, yumurta, balık) tercih edilebilir; baharatlı, çok yağlı ve alkollü içeceklerden kaçınmak yararlı olabilir. Beslenme planı mutlaka uzmanla birlikte düzenlenmelidir.