Diş Kırılması Nedir? Diş Kırılması Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi
Diş kırılması, mine ve/veya dentinde bütünlük kaybı ile seyreden, travma, oklüzal aşırı yük, çürük ve parafonksiyonel alışkanlıkların sıkça eşlik ettiği bir klinik durumdur. Klinik tablo; ısırma sırasında keskin ağrı, termal hassasiyet ve kimi zaman diş eti ödemiyle karakterizedir. Tanı; klinik muayene, periapikal radyografi ve gerektiğinde transilluminasyon ile desteklenir. Tedavi, kırık derinliği ve pulpal tutulum varlığına göre kompozit restorasyon, bonding, kanal tedavisi, tam/parsiyel kron veya ileri olgularda çekim ve implant rehabilitasyonunu içerir. Erken başvuru, kırık parçanın uygun ortamda saklanması ve akut ağrının kontrolü prognozu iyileştirir. Korunma; düzenli diş hekimi kontrolü, sert gıdalardan kaçınma, spor ağızlığı ve bruksizm için gece plağı ile sağlanır.
Diş Kırılması Nedir?
Diş kırılması, dişin dış tabakası olan mine ve altındaki dentinde çatlak, kırık ya da parça kaybı oluşmasıdır. Travmalar, sert yiyeceklerin ısırılması, çürük nedeniyle zayıflayan yapı ve bruksizm gibi alışkanlıklar risk oluşturur. Kırığın yeri ve derinliği; ağrı düzeyi, hassasiyet ve tedavi planını belirler.
Mine yüzeyindeki çok sığ çatlaklar genellikle basit restorasyonlarla çözülebilirken, dentine veya pulpa (sinir) dokusuna ilerleyen kırıklar kanal tedavisi ya da kaplama gerektirebilir. İlerlemiş kırıklarda enfeksiyon ve diş kaybı riski artar.
Diş Kırılmasının Başlıca Nedenleri
Diş kırılmasına yol açan etkenler çoğunlukla bir arada bulunur. En sık görülen faktörler aşağıdadır.
- Travmalar ve düşmeler
- Çürük ve yapısal zayıflıklar
- Sert gıda tüketimi ve dişlerde aşınma
- Diş gıcırdatma (bruksizm)
- Spor yaralanmaları ve koruyucu ekipman eksikliği
Travma ve Düşmeler
Yüz bölgesine alınan darbeler, ev içi/araç kazaları ve düşmeler dişte ani kırıklara neden olabilir. Travma şiddeti arttıkça kırığın derinliği ve tedavi gereksinimi artar.
Diş Çürükleri ve Yapısal Zayıflıklar
Çürük, mine ve dentini demineralize ederek dişi kırılgan hale getirir. Geniş çürükler veya eski, sızıntı yapan dolgular kırık riskini yükseltir.
Sert Gıda Tüketimi ve Aşınma
Ceviz, fındık, buz gibi sert gıdaları ısırmak ya da paket/kapak açmak için dişi kullanmak mikroçatlakları büyütür ve kırığa yol açabilir.
Diş Gıcırdatma (Bruksizm)
Strese bağlı diş sıkma/gıcırdatma, dişlere sürekli aşırı yük bindirerek çatlak ve kırık oluşumunu hızlandırır. Tedavi edilmezse çene ağrıları ve baş ağrılarına da neden olabilir.
Spor Yaralanmaları
Temas sporlarında ağız koruyucu kullanılmaması, diş ve çevre dokularda travma ve kırık riskini artırır.
Diş Kırığının Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler kırığın konumu ve derinliğine göre değişir. Aşağıdaki şikayetlerden biri veya birkaçı görülebilir:
- Çiğneme veya ısırma sırasında ani, keskin ağrı
- Sıcak, soğuk ya da tatlıya karşı artan hassasiyet
- Diş yüzeyinde gözle görülür çatlak/kırık veya keskin kenar
- Diş etinde lokal şişlik ya da hafif kanama
- Bazen gelip giden zonklayıcı ağrı
Dişte Ani Ağrı ve Hassasiyet
Kırık hattı çiğneme basıncını derin dokulara ilettiğinde ani ağrı ortaya çıkar. Termal uyaranlarla hassasiyet eşlik edebilir.
Diş Yüzeyinde Gözle Görülen Kırıklar
Mine bütünlüğündeki bozulma, dişte keskin kenarlar ve düzgün olmayan yüzeylerle fark edilebilir. Bu durum yumuşak dokuları tahriş edebilir.
Sıcak ve Soğuğa Karşı Hassasiyet
Mine aşındığında dentin kanalcıkları açığa çıkar ve ısı değişimleri ağrıya neden olur.
Isırma ve Çiğneme Sırasında Ağrı
Kırık hattı üzerine basınç geldiğinde ağrı artar; sert gıdalarda şikayet belirginleşir.
Diş Eti Şişliği ve Rahatsızlık
Kırığa eşlik eden pulpal/periodontal irritasyon, lokal şişlik ve rahatsızlığa yol açabilir.
Kırık Diş Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavi; kırığın boyutu, dişin canlılığı ve estetik/işlevsel gereksinimlere göre planlanır.
Diş Dolgusu ile Restorasyon
Küçük kırık ve çürüklerde kompozit dolgu ile diş formu ve fonksiyonu geri kazandırılır.
Kanal Tedavisi (Pulpa Etkilenmişse)
Pulpa hasarı veya enfeksiyon varsa kanal temizlenir, şekillendirilir ve doldurulur; ardından çoğu kez kronla güçlendirilir.
Diş Kaplama (Kron) Uygulaması
Geniş madde kaybında dişi çevreleyen bir kron, dayanıklılığı ve estetiği artırır.
Diş Yapıştırma (Bonding) Yöntemi
Ön dişlerde küçük kırıklarda estetik ve hızlı bir onarım seçeneğidir.
Dişin Kurtarılamadığı Durumlarda İmplant
Kurtarılamayan diş çekildikten sonra implant ile fonksiyon ve estetik uzun dönemli olarak sağlanabilir.
Diş Kırılması Sonrası Yapılması Gerekenler
Hızlı ve doğru adımlar, ağrıyı azaltır ve dişi kurtarma şansını artırır.
- En kısa sürede diş hekimine başvurun
- Kırık parçayı bulun ve nemli ortamda (süt/serum fizyolojik) saklayın
- Kanamayı gazlı bezle bastırarak durdurun
- Ağrıyı soğuk kompres ve uygun ağrı kesiciyle yönetin
- Randevuya kadar yumuşak ve ılık gıdalar tüketin
Acil Müdahale ve İlk Yardım
Soğuk kompres ödemi azaltır; aspirin doğrudan dişe/dokuya uygulanmamalıdır. Profesyonel değerlendirme geciktirilmemelidir.
Kırık Parçanın Korunması
Temiz bir kap içinde süt veya serum fizyolojik içinde saklanan parça, uygun hastalarda tekrar yapıştırılabilir.
Diş Hekimine Ne Zaman Başvurulmalı?
Ağrı, hassasiyet, kanama, gevşeme veya görünür kırık varlığında derhal başvurulmalıdır.
Diş Kırılması Nasıl Önlenir?
Riskleri azaltmak için günlük alışkanlıklar ve koruyucu önlemler önemlidir.
Düzenli Diş Kontrolleri
Erken tanı ile çürük ve çatlaklar ilerlemeden tedavi edilir.
Diş Sağlığına Uygun Beslenme
Şekerli/asitli gıdaları sınırlayın; kalsiyum ve fosfor yönünden zengin beslenin. Bol su içmek ağız içi asidi dengeler.
Koruyucu Diş Ekipmanları (Spor İçin)
Temas sporlarında kişiye özel ağız koruyucuları travmayı azaltır.
Bruksizm İçin Özel Gece Plakları
Gece plağı, aşırı oklüzal yükü dağıtarak çatlak ve kırıkları önlemeye yardımcı olur.
Diş Kırılması Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Diş kırılması neden olur?
Travma, sert cisimleri ısırma, çürük ve bruksizm başlıca nedenlerdir.
Kırılan diş tedavi edilmezse ne olur?
Enfeksiyon, ağrı artışı ve diş kaybı gelişebilir; tedavi geciktikçe prognoz kötüleşir.
Kırık diş ağrısına evde ne yapılabilir?
Tuzlu su ile nazik gargara, soğuk kompres ve uygun ağrı kesici geçici rahatlama sağlayabilir. En kısa sürede diş hekimine gidilmelidir.
Diş kırılmasında hangi tedavi yöntemleri kullanılır?
Kırığın düzeyine göre dolgu/bonding, kanal tedavisi, kaplama ve gerekirse çekim-implant uygulanır.
Diş kırılmasından sonra nasıl müdahale edilmeli?
Diş korunmalı, kırık parça nemli tutulmalı, kanama kontrol edilmeli ve acilen hekim başvurusu yapılmalıdır.
Kırılan diş tamamen eski haline gelir mi?
Her zaman birebir eski haline dönmez; ancak fonksiyon ve estetik büyük ölçüde restore edilebilir.
Diş kırılmasında hangi doktora gidilir?
Öncelikle diş hekimine; ileri kırıklarda ağız, diş ve çene cerrahına başvurulur.
Diş kırığına implant yapılır mı?
Kurtarılamayan ve çekilen dişlerin yerine implant uygulanabilir.
Diş kırılması sonrası hassasiyet ne zaman geçer?
Tedaviye ve kırığın düzeyine bağlı olarak birkaç günden birkaç haftaya değişebilir.
Diş kırılmasını önlemek için nelere dikkat edilmeli?
Sert cisimleri ısırmaktan kaçının, düzenli kontrole gidin, spor yaparken ağız koruyucu ve bruksizm için gece plağı kullanın.