Kanlı İshal (Dizanteri) Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Dizanteri, başta Shigella spp. ve Entamoeba histolytica olmak üzere patojenlerin kolonik mukozada oluşturduğu invazyon ve inflamasyon sonucu kanlı-mukuslu ishalle karakterize bir enfeksiyondur. Bulaşma ağırlıkla fekal-oral yolla, kontamine su/yiyecek veya kişiden kişiye temas aracılığıyla gerçekleşir. Klinik tablo hafiften şiddetliye değişir; karın krampları, ateş ve tenesmus sık eşlik eder ve ciddi olgularda dehidrasyon ve elektrolit dengesizliği gelişebilir. Tanı, dışkı kültürü, mikroskopi ve moleküler testler ile desteklenir; amipiyaziste seroloji ve görüntüleme seçilmiş olgularda yararlıdır. Tedavinin temeli rehidrasyondur; şigellozda uygun antibiyotikler, amipiyaziste doku amebisitleri ve ardından lümen amebisitleri önerilir. El hijyeni, güvenli su-gıda uygulamaları ve sanitasyon iyileştirmeleri, toplum düzeyinde hastalık yükünü azaltmada anahtar önlemlerdir.

Kanlı İshal (Dizanteri) Nedir?

Kanlı ishal, yani dizanteri; kalın bağırsakları tutan enfeksiyöz bir iltihaplanma sonucu gelişen, dışkıda kan ve/veya mukusun görüldüğü şiddetli ishalle seyreden bir hastalıktır. En sık etkenler Shigella türleri (şigelloz) ve Entamoeba histolytica (amipiyazis) olup, hijyen eksikliği, kontamine su ve yiyecekler ile kişiden kişiye temas bulaşmayı kolaylaştırır. Hastalık, özellikle küçük çocuklar, yaşlılar ve bağışıklığı zayıf kişilerde ağır seyredebilir.

Dizanteri Belirtileri Ve Tipleri Nelerdir?

Belirtiler genellikle maruziyetten 1–3 gün sonra başlar ve hafiften şiddetliye değişebilir. Aşağıdaki bulgular görülebilir:

Sık, az hacimli ve ağrılı dışkılama (tenesmus)
Dışkıda kan ve/veya mukus
Karın krampları, karında hassasiyet
Ateş, titreme
Bulantı, kusma
Halsizlik, iştahsızlık ve kilo kaybı
Dehidrasyon belirtileri (ağız kuruluğu, baş dönmesi, azalmış idrar)

İyileşme sonrası bazı bireylerde geçici sekonder laktoz intoleransı gelişebilir.

Kanlı İshal (Dizanteri) Hastalığı Nasıl Seyreder?

Hastalık çoğu zaman hafif karın krampları ve sulu ishalle başlar; ilerledikçe dışkıda kan ve mukus belirginleşebilir. Sık ve ağrılı dışkılama, ateş ve sıvı kaybı tabloya eşlik eder. Hafif olgular 5–7 gün içinde düzelebilirken, ağır olgularda tıbbi destek (rehidrasyon, gerekirse antimikrobiyal tedavi) gerekebilir. Zamanında sıvı desteği sağlanmayan hastalarda böbrek fonksiyon bozukluğu ve dolaşım problemleri gelişebilir.

Kanlı İshal (Dizanteri) Neden Olur?

Dizanterinin başlıca nedenleri şunlardır:

Bakteriyel etkenler: Shigella spp., bazı enteroinvaziv/enterohemorajik E. coli suşları, Salmonella
Parazitler: Entamoeba histolytica (amipiyazis)
Daha nadiren virüsler ve helmintler
Kirli su/yiyecek tüketimi, yetersiz pişirme
Zayıf sanitasyon, kalabalık ve kapalı yaşam alanları
Yetersiz el ve yüzey hijyeni
Bağışıklık sisteminin zayıf olması

Kanlı İshal (Dizanteri) İle Ortaya Çıkabilecek Problemler

Zamanında ve uygun yönetilmezse aşağıdaki komplikasyonlar görülebilir:

Dehidrasyon ve elektrolit bozuklukları
Çocuklarda beslenme yetersizliği ve kilo kaybı
Amipiyaziste karaciğer apsesi ve nadiren diğer organ tutulumları
Hemolitik üremik sendrom (özellikle bazı bakteriyel toksinlerle)
Reaktif artrit ve nadiren nörolojik nöbetler
Toksemik tablo, toksik megakolon ve perforasyon (çok ağır durumlarda)

Kanlı İshal (Dizanteri) Nasıl Önlenir?

Elleri tuvalet sonrası ve yemek hazırlamadan/ yemeden önce en az 20 saniye sabunla yıkayın.
Güvenli içme suyu kullanın; seyahatte şişelenmiş/kapalı suyu tercih edin.
Gıdaları iyi pişirin; çiğ sebze-meyveyi güvenli suyla yıkayın ve mümkünse soyun.
Buzun temiz sudan yapıldığından emin olun.
Yüzey ve mutfak ekipmanlarını düzenli temizleyin.
Hasta bireylerin kişisel eşyalarını (havlu, çatal-kaşık vb.) ortak kullanmayın.
Şu anda şigelloz için yaygın kullanılan rutinde bir aşı bulunmamaktadır; temel koruma hijyendir.

Kanlı İshal (Dizanteri) Nasıl Bulaşır?

Fekal-oral yol: kontamine su ve yiyecekler
Yetersiz el yıkama sonrası kişiden kişiye temas
Ortak eşya ve yüzeylerin kontaminasyonu
Yetersiz sanitasyonun olduğu toplu yaşam alanları
Seyahat sırasında güvenli olmayan su/yiyecek tüketimi

Kanlı İshal (Dizanteri) Türleri Nelerdir?

Basilli Dizanteri

Genellikle Shigella spp. ile ilişkili olup, başlangıçtan 1–3 gün sonra semptom verir. Karın krampları, ateş ve sık, az hacimli dışkılama tipiktir; dışkıda kan ve mukus görülebilir. Bazı olgular hafif seyreder ve destek tedaviyle düzelir; ancak ağır seyirde antimikrobiyal tedavi gerekebilir.

Amipli Dizanteri

Entamoeba histolytica ile oluşur. Ağrılı dışkılama, kan-mukuslu ishal, ateş ve karın ağrısı görülür. Amipler bağırsak duvarını invaze ederek ülserlere ve nadiren kan yoluyla karaciğer gibi organlara yayılıma neden olabilir. Tedavi edilmediğinde uzamış seyir ve nüksler görülebilir.

Kanlı İshal (Dizanteri) Tanısı Nasıl Konulur?

Tanı; öykü ve fizik muayenenin yanı sıra laboratuvar incelemelerine dayanır. Dışkı mikroskopisi (lökosit, eritrosit, parazit), kültür ve/veya moleküler testler (PCR) etkeni gösterebilir. Amipiyaziste antijen testleri ve gerektiğinde seroloji yararlı olabilir. Ağır olguda komplikasyon şüphesi varsa ultrason, BT veya endoskopi düşünülebilir.

Kanlı İshal (Dizanteri) Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavinin temeli rehidrasyondur. Hafif-orta olgularda ağızdan sıvı ve oral rehidrasyon solüsyonları, ağır olgularda damar içi sıvılar verilir. Antidiyareik ilaçlar kanlı ishalde genellikle önerilmez. Bakteriyel olgularda yerel direnç paternine uygun antibiyotikler, amipiyaziste ise doku amebisiti ardından lümen amebisiti tercih edilir. Ateş ve ağrı için uygun destek tedavileri uygulanabilir. Çocuklarda çinko desteği bazı durumlarda iyileşmeyi destekleyebilir.

Kanlı İshal (Dizanteri) İyileşme Süresi

Hafif basilli dizanteri olguları genellikle 1 hafta içinde düzelir. Amipiyazis tedavisiz uzayabilir; uygun ilaçla semptomlar genellikle birkaç gün içinde geriler, kist taşıyıcılığını sonlandırmak için lümen tedavisi önemlidir. İyileşme süresi etken, hastanın yaşı, bağışıklık durumu ve zamanında alınan tedaviye göre değişir.

Sıkça Sorulan Sorular

Kanlı ishal ile “ishalde kan” aynı şey mi?

Her iki ifade de dışkıda kan varlığını belirtir. “Kanlı ishal” terimi, kanın sürekli ve çoğu kez mukusla birlikte yoğun ishale eşlik ettiği tabloyu vurgular; “ishalde kan” daha genel bir bulgudur ve farklı nedenlerle görülebilir.

Kanlı ishal (dizanteri) bulaşıcı mı?

Evet. Özellikle fekal-oral yol ile kontamine su ve yiyecekler, yetersiz el hijyeni ve yakın temas aracılığıyla kolayca yayılabilir. Hijyen kurallarına uymak ve güvenli su-gıda tüketmek bulaşmayı azaltır.