Doğum Lekesi Neden Olur? Doğum Lekesi Nasıl Geçer? Doğum Lekesi Silme

Doğum lekeleri, doğumda veya kısa süre sonra ortaya çıkan ve çoğunlukla zararsız seyreden vasküler ya da pigmente cilt değişiklikleridir. Vasküler tipler arasında hemanjiom, kavernöz hemanjiom, şarap lekesi ve somon lekesi; pigmente tipler arasında dermal melanositoz, konjenital melanositik nevüs ve café-au-lait lekeleri yer alır. Tanı çoğunlukla kliniktir; derin lezyonlarda görüntüleme gerekebilir ve önleyici bir yöntem yoktur. Tedavi gereksinimi fonksiyonel risk, hızlı büyüme, kanama/ülserasyon ve kozmetik etkene göre belirlenir; seçenekler arasında izlem, beta blokerler, lazer tedavisi ve cerrahi bulunur. Büyük konjenital nevüslerde melanom riski arttığından düzenli dermatolojik takip önerilir. Güneşten korunma, psikososyal destek ve bireyselleştirilmiş bakım yönetimin temel bileşenleridir.

Doğum Lekesi Nedir?

Doğum lekeleri; doğumda mevcut olabilen veya ilk haftalarda gelişebilen, çoğu kez zararsız seyreden cilt renk ve doku değişiklikleridir. Bazıları yaşam boyu kalırken, bazıları çocukluk döneminde kademeli olarak gerileyebilir. Önceden engellemenin bilinen bir yolu yoktur; ancak düzenli takip ve güneşten korunma önemlidir.

Her doğum lekesi tedavi gerektirmez. Hızlı büyüme, kanama, ülserasyon ya da görme ve solunum gibi işlevleri etkileyen durumlarda ve belirgin kozmetik kaygılarda tıbbi değerlendirme önerilir.

Doğum Lekelerinin Türleri Nelerdir?

Doğum lekeleri iki ana gruba ayrılır: damar kaynaklı (vasküler) ve pigment kaynaklı (pigmente) lezyonlar. Vasküler lezyonlar genellikle kırmızı tonlarındadır; pigmente lezyonlar ise kahverengi, siyah veya mavimsi-gri görünebilir.

Vasküler Doğum Lekeleri

Vasküler doğum lekeleri, cilde yakın kan damarlarının gelişimindeki farklılık ve aşırı büyüme nedeniyle oluşur. Çoğunlukla kırmızı, pembe veya mor renktedir.

Hemanjiom (çilek hemanjiomu): Doğumdan sonra ilk aylarda hızla büyüyebilir, bir süre durağan kalır ve yıllar içinde küçülerek solabilir. En sık yüz, saçlı deri, sırt ve göğüste görülür; geriledikten sonra hafif renk değişikliği veya kırışıklık kalabilir.
Kavernöz hemanjiom: Derinin daha derin tabakalarında yerleşir, kırmızı-mavi tonlu süngerimsi kitle gibi hissedilebilir; zamanla küçülebilir.
Şarap lekesi (nevus flammeus): Yüz ve boyunda sık görülen, düz ve mor-kırmızı renkte kalıcı kapiller malformasyonlardır; yaşla koyulaşıp kalınlaşabilir.
Somon lekesi (nevus simplex): Alın, göz kapakları, kaş arası ve ensede sık gözlenir; çoğu çocukta büyüdükçe kendiliğinden solar.

Pigmente Doğum Lekeleri

Pigmente doğum lekeleri, melanin veya pigment hücrelerinin (melanosit) belirli bir bölgede artmasıyla ortaya çıkar. Renk aralığı ten renginden koyu kahverengi ve siyaha, mavimsi-gri tonlara kadar değişebilir.

Dermal melanositoz: Çoğunlukla kuyruk sokumu ve kalçada mavimsi-gri alanlar şeklindedir; sıklıkla zamanla belirginliği azalır.
Konjenital melanositik nevüs: Doğuştan mevcut benlerdir; ten renginden siyaha değişebilir, düz ya da kabarık olabilir. Özellikle 20 cm’den büyük olanlarda yaşam boyu kanser riski artar; düzenli takip gerekir.
Sütlü kahve lekeleri (café-au-lait): Açık kahverengi, oval yamalar şeklindedir. Birden fazla ve büyük lezyon varlığında altta yatan genetik durumlar açısından değerlendirme önerilir.

Doğum Lekesi Belirtileri Nelerdir?

Vasküler lezyonlar sıklıkla kırmızı lezyonlar ve bazen damar benzeri çizgilenmelerle seyreder; nadiren kanama veya ülserasyon gelişebilir. Pigmente lezyonlar zamanla büyüyebilir, güneş ve hormonal değişikliklerle koyulaşabilir; kaşıntı ve nadiren kanama görülebilir. Ağrı, hızla büyüme, ülserasyon, kanama ve renk-şekil-asimetri değişiklikleri tıbbi değerlendirme gerektirir.

Doğum Lekeleri Nasıl Teşhis Edilir?

Tanı çoğu zaman klinik muayene ile konur. Derin yerleşimli veya yaygın lezyonlarda ultrason, MRI ya da nadiren biyopsi gibi yöntemler kullanılabilir. Takip planı lekenin türü, boyutu, yeri ve oluşturduğu riske göre düzenlenir.

Doğum Lekeleri Nasıl Önlenir?

Doğum lekelerini ortaya çıkmadan önce önlemenin bilinen bir yolu yoktur. Güneşten korunma, ciltteki değişikliklerin izlenmesi ve gerekli durumlarda uzman görüşü alınması önerilir.

Doğum Lekeleri Nedeniyle Ortaya Çıkabilecek Sorunlar Nelerdir?

Kozmetik ve psikososyal etkilenme
Görme, beslenme veya solunum gibi işlevlerin etkilenmesi
Ülserasyon, kanama ve ikincil enfeksiyon
Büyük konjenital nevüslerde artmış melanom riski
Birden çok ve büyük café-au-lait lezyonlarında genetik sendromlarla ilişki olasılığı

Doğum Lekeleri Nasıl Tedavi Edilir?

Birçok doğum lekesi tedavi gerektirmez ve izlem yeterlidir. Tedavi kararı; lekenin tipi, yeri, büyüklüğü, oluşturduğu riskler ve kozmetik beklentilere göre bireyselleştirilir.

Vasküler lezyonlar: Somon lekesi ve birçok hemanjiom izlemle gerileyebilir. Kritik bölgeleri etkileyen veya hızla büyüyen hemanjiomlarda beta blokerler (ör. propranolol, topikal timolol) kullanılabilir. Şarap lekelerinde atımlı boya lazeri çoklu seanslarla rengi belirgin açabilir; işlem sonrası geçici morarma ve şişlik olabilir. Seçilmiş olgularda cerrahi veya diğer girişimler düşünülebilir.
Pigmente lezyonlar: Güneşten korunma ve kozmetik kamuflaj yararlıdır. Kanser riski artmış, şüpheli özellikler taşıyan veya belirgin kozmetik sorun oluşturan benler cerrahi olarak çıkarılabilir. Geniş çıkarımlarda doku genişletme gibi teknikler iz görünümünü iyileştirmek için uygulanabilir.

Birçok işlem ayaktan, lokal anestezi ile yapılabilir. Düzenli dermatolojik takip, özellikle büyük konjenital nevüsler ve kalıcı vasküler lezyonlarda önem taşır.