E Vitamini Nedir? E Vitamininin Faydaları Nelerdir?
E vitamini, dört tokoferol ve dört tokotrienolden oluşan yağda çözünen bir antioksidan ailesidir ve hücre zarlarını reaktif oksijen türlerine karşı korur. Takviye formu, gıdalardaki doğal antioksidanlarla aynı yararı her zaman sağlamaz; yetişkinler için önerilen günlük alım genel olarak 7–15 mg’dır ve eksiklik nadirdir. Yüksek doz E vitamini, gastrointestinal ve nörolojik semptomlar gibi yan etkilere yol açabilir ve bazı çalışmalar tüm nedenlere bağlı ölüm oranında mütevazı bir artış ile ilişkilendirmiştir. Alzheimer hastalığı, preeklampsi ve prostat kanseri üzerindeki etkilerine ilişkin kanıtlar tutarsız veya yetersizdir; alkolsüz yağlı karaciğer hastalığında yarar bildirimi olsa da uzun süreli kullanımda insülin direnciyle ilişkili olabileceği gösterilmiştir. Avokado, bitkisel yağlar, yağlı tohumlar ve yeşil yapraklı sebzeler önemli kaynaklardır; ameliyat öncesi takviyenin kesilmesi önerilir. Antikoagülanlar, kemoterapötikler, CYP3A4 substratları, statin/niasin ve K vitamini ile klinik açıdan anlamlı etkileşimler görülebilir.
E Vitamini: Genel Bakış
E vitamini, dördü tokoferol ve dördü tokotrienol olmak üzere yağda çözünen sekiz bileşikten oluşur. Beyin, cilt, göz ve dolaşım sistemi sağlığı ile görme fonksiyonu için önemlidir. Hem doğal hem de sentetik tokoferoller oksidasyona duyarlıdır; bu nedenle takviyelerde stabilite için sıklıkla esterlenerek tokoferil asetat formuna dönüştürülür.
E Vitamininin Faydaları
E vitamini, hücre zarlarını reaktif oksijen türlerinin (ROS) yol açtığı oksidatif hasara karşı koruyan yağda çözünen bir antioksidandır. Serbest radikaller, yiyeceklerin parçalanması sırasında veya tütün dumanı ve radyasyon gibi çevresel maruziyetlerle oluşabilir. Takviye ürünleri, gıdalarda doğal olarak bulunan antioksidanlarla aynı yararı her zaman sağlamayabilir.
E Vitamini Eksikliği
Yetişkinler için günlük alım genellikle 7–15 mg aralığında önerilir. E vitamini eksikliği nadirdir ve sinir sistemi üzerinde nöropati gibi sorunlara yol açabilir.
Eksikliğin nedenleri
Eksiklik, çoğunlukla E vitamini açısından fakir bir diyetten çok, diyet yağlarının sindirilmesi ve emilimi ile ilgili bozukluklardan kaynaklanır.
Eksiklik belirtileri
Periferik sinirlerde hasar, duyu kaybı ve sinir ağrısı gibi nörolojik yakınmalar görülebilir.
E Vitamini Fazlalığı ve Olası Riskler
Uygun dozlarda ağızdan alındığında genellikle güvenli kabul edilir. Bununla birlikte, yüksek miktarlarda alım bazı istenmeyen etkilere yol açabilir.
Bilinen yan etkiler
- Bulantı, ishal ve bağırsak krampları
- Yorgunluk ve genel zayıflık
- Baş ağrısı ve bulanık görme
- Deri döküntüleri
- Gonadal işlev bozukluğu
- İdrarda kreatin artışı (kreatinüri)
Araştırma bulguları
- Günlük gereksinimin çok üzerinde alım, bazı hastalıkların görülme olasılığını azaltabilir; ancak tüm nedenlere bağlı ölüm oranında mütevazı artışla ilişkili olabileceğine dair işaretler vardır.
- E vitamini içeren topikal cilt ürünlerinin etkinliğine dair ikna edici klinik kanıt bulunmamaktadır.
- Hafif-orta Alzheimer hastalığında ilerlemeyi yavaşlatabileceğini öne süren çalışmalar olsa da, diğer çalışmalarda bu yarar doğrulanmamıştır; hafif bilişsel bozukluktan Alzheimer’a geçişi önlediğine dair kanıt yoktur.
- Alkolsüz yağlı karaciğer hastalığında semptom iyileşmesi bildirilmiştir; ancak yaklaşık iki yıllık ağızdan kullanım insülin direnci ile ilişkili olabilir.
- Gebelikte preeklampsiyi önlediğine dair kesin kanıt yoktur.
- Selenyumla birlikte E vitamini takviyeleri prostat kanserini önlemez; hatta risk artışı endişesi bulunmaktadır.
Günlük E Vitamini İhtiyacı ve Kaynaklar
Çoğu kişi için dengeli bir beslenme yeterli E vitamini sağlar. İhtiyaç gerektiğinde E vitamini kapsülü veya ampul-damla gibi ağızdan takviye formları mevcuttur.
Gıda kaynakları
- Avokado, mango
- Ayçiçeği, soya ve kanola yağı; zeytinyağı; buğday tohumu yağı
- Ayçiçeği çekirdeği, badem, yer fıstığı ve fıstık ezmesi
- Ispanak, kabak, kara lahana, kırmızı biber, kuşkonmaz, pancar yaprakları
- Et, süt ve güçlendirilmiş tahıllar
Takviye kullanımına dair notlar
Planlı cerrahi girişimler öncesinde E vitamini takviyesi genellikle ameliyattan iki hafta önce bırakılmalıdır.
İlaç Etkileşimleri ve Uyarılar
E vitamini bazı ilaçlarla etkileşime girebilir ve belirli tıbbi durumlarda dikkatle kullanılmalıdır.
İlaç etkileşimleri
- Alkilleyici ajanlar ve anti-tümör antibiyotikleri ile yüksek doz E vitamini, kemoterapi etkinliğini etkileyebilir.
- Antikoagülanlar ve anti-trombosit ilaçlarla birlikte kullanım kanama riskini artırabilir.
- CYP3A4 substratları ile etkileşim riski nedeniyle dikkat gerektirir.
- Statinler veya niasin ile birlikte alındığında bu ilaçların yararını azaltabilir.
- K vitamini ile birlikte kullanım, K vitamininin etkilerini azaltabilir.
Dikkat gerektiren durumlar
- K vitamini eksikliği ve kanama bozuklukları
- Retinitis pigmentosa
- Diyabet
- Geçirilmiş kalp krizi veya inme
- Baş ve boyun kanserleri
- Karaciğer hastalığı