EGFR Testi Nedir? Yüksekliği, Düşüklüğü ve Normal Değerleri

eGFR, serum kreatininine (ve/veya sistatin C’ye) dayalı denklemlerle hesaplanan, böbrek filtrasyon kapasitesini yansıtan bir ölçüttür. Güncel uygulamada CKD-EPI 2021 gibi ırk katsayısı içermeyen formüller tercih edilir. Sağlıklı erişkinde eGFR genellikle ≥90 mL/dk/1.73 m²’dir; 60–89 arası yaşla ilişkili azalma görülebilir, <60’ın ≥3 ay sürmesi kronik böbrek hastalığı lehinedir. eGFR’nin beklenenden yüksek bulunması hiperfiltrasyonu düşündürür ve diyabetin erken evresi, gebelik veya yüksek protein alımı gibi durumlarda gözlenebilir. Değeri; yaş, cinsiyet, kas kütlesi, hidrasyon, yoğun egzersiz, yüksek et tüketimi ve kreatinin tübüler sekresyonunu etkileyen ilaçlar değiştirebilir. Klinik karar, eGFR’nin albumin/kreatinin oranı ve diğer bulgularla birlikte yorumlanmasıyla verilmelidir.

EGFR Nedir?

eGFR (estimated glomerular filtration rate), böbreklerin kandaki atıkları ve fazla sıvıyı süzme hızını tahmini olarak gösteren bir değerdir. Birimi mL/dk/1.73 m²’dir ve böbrek sağlığının temel göstergelerinden biridir. Not: Onkolojide geçen EGFR adlı reseptör/protein (epidermal growth factor receptor) ile böbrek işlev testindeki eGFR aynı şey değildir.

EGFR Testi Nedir?

eGFR testi, tek başına bir cihaz ölçümü değil; kan tahlilinde ölçülen serum kreatininine (gerektiğinde sistatin C’ye), yaş ve cinsiyet bilgilerine dayanarak hesaplanan bir değerdir. Laboratuvarlar çoğunlukla CKD-EPI gibi doğruluğu yüksek denklemleri kullanır. Sonuç, böbrek fonksiyonunu hızlı ve pratik şekilde değerlendirmeye yardımcı olur.

EGFR Testi Neden Yapılır?

Kronik böbrek hastalığını (KBH) taramak ve erken saptamak
KBH evresini belirlemek ve ilerlemeyi izlemek
Diyabet, hipertansiyon gibi riskleri olan kişileri takip etmek
Nefrotoksik ilaçların (ör. bazı kemoterapötikler, NSAİİ’ler) böbrek üzerine etkisini izlemek
Kontrast madde verilmeden önce böbrek fonksiyonunu değerlendirmek
Doz ayarlaması gerektiren ilaçlarda böbrek fonksiyonuna göre doz belirlemek

EGFR Testi Nasıl Yapılır?

Test için genellikle açlık gerekmez. Toplardamardan kan alınır, kreatinin ölçülür ve laboratuvar sistemi eGFR’yi otomatik hesaplar. Bazı durumlarda sistatin C ile doğrulama yapılabilir.

Öncesinde çok yoğun egzersiz, yüksek miktarda kırmızı et veya kreatin/supravital takviyeleri kısa süreli olarak kreatinin düzeyini etkileyebilir.
Dehidratasyon (sıvı azlığı) ve belirli ilaçlar (ör. trimetoprim, simetidin) kreatinin düzeyini ve dolayısıyla eGFR’yi değiştirebilir.
Şüpheli veya sınırda sonuçlarda, tekrarlayan ölçümler ve idrarda albumin/kreatinin oranı (AKO) ile birlikte değerlendirme önerilir.

EGFR Değeri Kaç Olmalıdır?

eGFR; yaş, cinsiyet ve kas kütlesine göre değişir. Genellikle:

≥90 mL/dk/1.73 m²: Yaşla uyumlu ise normal kabul edilir (G1). Böbrek hasarı kanıtı varsa KBH olabilir.
60–89: Yaşla ilişkili düşüş görülebilir (G2). Eşlik eden hasar bulguları varsa KBH düşünülebilir.
45–59: G3a; 30–44: G3b; 15–29: G4; <15: G5 (böbrek yetmezliği) kabul edilir.

Tek bir ölçüm tanı koydurmaz. Değerin 3 aydan uzun süre düşük kalması ve başka bulgularla birlikte değerlendirilmesi gerekir.

EGFR Yüksekliği Nedir?

eGFR’nin beklenenden yüksek olması “hiperfiltrasyon” olarak adlandırılır. Gebelik, diyabetin erken dönemleri, yüksek protein alımı veya bazı fizyolojik durumlarda görülebilir. Uzun süreli hiperfiltrasyon, eşlik eden albuminüri ile birlikte ise ileride böbrek hasarı riskini artırabilir. Bu nedenle idrar albumin/kreatinin oranı ve klinik bağlamla birlikte yorumlanmalıdır.

eGFR Yüksekse Ne Yapılır?

Amaç eGFR’yi tek başına “düşürmek” değil, altta yatan nedeni yönetmektir: kan şekeri ve kan basıncı kontrolü, aşırı protein alımından kaçınma, nefrotoksik ilaçlardan uzak durma ve hekim önerisiyle uygun tedaviler. Gebelikte yüksek eGFR fizyolojik olabilir; hekim takibi esastır.

EGFR Düşüklüğü Nedir?

eGFR’nin 60 mL/dk/1.73 m²’nin altında olması ve bunun 3 aydan uzun sürmesi kronik böbrek hastalığı lehinedir. Değer 15’in altına indiğinde ileri evre böbrek yetmezliği söz konusudur. Ani düşüşler akut böbrek hasarı ile ilişkili olabilir ve acil değerlendirme gerektirir.

eGFR Düşükse Ne Yapılır?

Kan basıncı (hedef genellikle <130/80 mmHg) ve kan şekeri kontrolü
ACE inhibitörü/ARB gibi ilaçların hekim gözetiminde kullanımı (endikasyona göre)
Tuz kısıtlaması, sağlıklı beslenme ve uygun protein alımı
Sigaranın bırakılması, düzenli fiziksel aktivite, kilo yönetimi
NSAİİ gibi nefrotoksik ilaçlardan kaçınma
Albuminüri ve eGFR’nin düzenli aralıklarla izlenmesi

GFR Değerini Etkileyen Faktörler

Yaş: İleri yaşta eGFR fiziolojik olarak azalır.
Cinsiyet ve kas kütlesi: Kaslı bireylerde kreatinin yüksek olabilir; eGFR olduğundan düşük görünebilir. Düşük kas kütlesinde tersi olabilir.
Hidrasyon ve beslenme: Dehidratasyon ve yüksek et tüketimi kısa süreli etkiler yapabilir.
İlaçlar: Trimetoprim ve simetidin gibi ilaçlar kreatinin düzeyini artırabilir.
Hesaplama denklemi: Güncel kılavuzlar ırk katsayısı içermeyen CKD-EPI 2021 kullanımını destekler.

EGFR Bozulması Belirtileri

Erken dönemde belirti vermeyebilir. İlerleyen olgularda şu yakınmalar görülebilir:

İdrarda köpük/protein, kan veya idrar miktarında değişiklik
Ödem (ayak bilekleri, bacaklar, eller, göz çevresi)
Yorgunluk, nefes darlığı
Bulantı, kusma, iştahsızlık
Kaşıntı, ciltte kuruluk veya koyulaşma
Kas krampları

EGFR Bozulması Neyin Göstergesidir?

İdrar ve kan bulgularıyla birlikte değerlendirildiğinde eGFR’deki kalıcı azalma, diyabetik nefropati, hipertansif nefroskleroz, glomerülonefrit, polikistik böbrek hastalığı gibi durumlara işaret edebilir. Klinik karar; eGFR, albuminüri, görüntüleme ve gerekirse biyopsi ile bütüncül verilere dayanır.

EGFR Bozulması Nasıl Düzeltilir?

Yaşam tarzı: Tuz kısıtlaması, dengeli protein alımı, Akdeniz tipi beslenme, sigarayı bırakma
Hedefli tedaviler: RAAS blokajı (ACEİ/ARB), SGLT2 inhibitörleri gibi ajanlar endikasyona göre hekimce düzenlenebilir
Risk faktörlerinin kontrolü: Hipertansiyon, diyabet, dislipidemi
İlaç gözden geçirme: Nefrotoksik ilaçlardan kaçınma, uygun doz ayarlamaları
Düzenli takip: eGFR ve albumin/ kreatinin oranının periyodik izlenmesi

EGFR Hakkında Sık Sorulan Sorular (SSS)

eGFR Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?

Böbreklerin filtrasyon kapasitesinin azaldığını gösterir; 60’ın altındaki kalıcı değerler KBH lehinedir.

eGFR Kaç Olmalı?

Genellikle ≥90 normal kabul edilir; yaşla azalabilir. 60–89 arası dikkatle izlenir, <60 (≥3 ay) KBH düşündürür.

eGFR Ne Demek?

Estimated Glomerular Filtration Rate: Tahmini glomerüler filtrasyon hızı; böbreğin kanı süzme kapasitesini ifade eder.

eGFR Değeri Nedir?

mL/dk/1.73 m² cinsinden hesaplanan ve raporlanan böbrek filtrasyon hızıdır.

eGFR Neden Düşer?

Yaşlanma, diyabet, hipertansiyon, kronik böbrek hastalığı, dehidratasyon, bazı ilaçlar ve damar hastalıkları gibi nedenlerle düşebilir.

eGFR Kan Tahlilinde Ne Anlama Gelir?

Serum kreatininine (ve/veya sistatin C’ye), yaş ve cinsiyete göre hesaplanan böbrek işlev göstergesidir.

eGFR Yüksekliği Ne Anlama Gelir?

Hiperfiltrasyon olabilir; gebelik, diyabetin erken evresi veya yüksek protein alımı gibi durumlarda görülebilir. Klinik bağlam ve albuminüri ile birlikte değerlendirilir.