Epizyotomi Nedir? Nasıl Yapılır ve Ne Zaman İyileşir?

Epizyotomi, vajinal doğum sırasında bebeğin çıkışını kolaylaştırmak ve kontrolsüz yırtıkları azaltmak için perineye yapılan kontrollü bir kesidir. Rutinde önerilmez; sadece tıbbi gereklilik varsa uygulanır ve genellikle lokal anestezi altında gerçekleştirilir. Medyan ve mediolateral olmak üzere iki temel tekniği vardır; her birinin kanama, ağrı ve ileri dereceli yırtık riski açısından farklı avantaj ve dezavantajları bulunur. İlk iyileşme çoğunlukla 2–4 haftada başlar, tam iyileşme yaklaşık 6 hafta sürer. Uygun hijyen, ağrı kontrolü, lifli beslenme ve pelvik taban egzersizleri iyileşmeyi destekler. Olası komplikasyonlar arasında ağrı, enfeksiyon, kanama, skar ve nadiren pelvik taban disfonksiyonu sayılabilir.

Epizyotomi nedir?

Epizyotomi, vajinal doğumun ikinci evresinde bebeğin çıkışını kolaylaştırmak ve kontrolsüz yırtık riskini azaltmak amacıyla, vajina ile anüs arasındaki perine bölgesine yapılan kontrollü bir kesidir. Günümüzde rutin olarak uygulanması önerilmez; sadece tıbbi gereklilik olduğunda ve uygun koşullarda tercih edilir. İşlem lokal anestezi altında yapılır, doğumun ardından kesi tabakalar halinde, çoğunlukla kendiliğinden eriyen dikişlerle onarılır.

Neden epizyotomi yapılır?

Epizyotomi, doğumun uzadığı durumlarda, bebeğin kalp atımlarında düşme gibi stres bulgularında, dokuların yeterince esnemediği sert perinede, iri bebek şüphesinde veya vakum/forseps gibi müdahaleli doğumlarda bebeğin güvenle doğmasına yardımcı olmak için seçilebilir. Amaç, hem bebeğin hem de annenin dokularının korunması ve doğumun güvenli biçimde tamamlanmasıdır.

Epizyotomi türleri

Epizyotomi iki temel teknikle uygulanır; seçim, doğumun seyrine ve annenin-bebeğin gereksinimlerine göre yapılır.

Medyan (orta hat) epizyotomi

Vajina açıklığından anüse doğru orta hattan uzanan düz bir kesidir. Onarımı nispeten kolaydır, genellikle daha az kanama ve ağrı ile seyreder. Ancak ileri dereceli (3.–4. derece) yırtığa uzama riski mediolateral kesiye göre daha yüksek olabilir.

Mediolateral epizyotomi (yan kesim)

Kesinin vajina alt kısmından yana ve aşağı doğru açılı ilerlediği tekniktir. Anal sfinkter yaralanması riski daha düşüktür; buna karşın kanama ve doğum sonrası ağrı bir miktar fazla olabilir. Doğumun koşullarına göre hekim en uygun yaklaşımı seçer.

Epizyotomi nasıl yapılır?

İşlem, bebeğin başı taçlanma aşamasındayken ve perine dokusu gerginken, lokal anestezi sonrası steril koşullarda gerçekleştirilir. Bebek doğduktan sonra kesi bölgesi değerlendirir, gerekli tabakalar tek tek kapatılarak emilebilir dikişlerle onarım yapılır. Sonrasında kanama kontrolü, hijyen ve bakım önerileri verilir.

Uygulama aşamaları

Doğumun seyrinin ve gereksinimin değerlendirilmesi
Lokal anestezi uygulanması
Uygun yönde kontrollü kesinin yapılması
Bebeğin doğurtulması
Tabakalar halinde emilebilir dikişlerle onarım
Erken dönem takip, hijyen ve ağrı yönetimi önerileri

Hangi durumlarda yapılır?

Doğumun gereğinden fazla uzaması, bebeğin kalp atımlarında düşme, iri bebek veya dokuların yeterince esnememesi, ayrıca vakum/forseps gereksinimi gibi durumlarda epizyotomi düşünülebilir. Karar, anlık klinik tablo ve annenin-bebeğin güvenliği gözetilerek verilir.

Epizyotomi sonrası iyileşme süreci

İyileşme bireysel olarak değişmekle birlikte, ilk toparlanma genellikle 2–4 haftada başlar; tam iyileşme çoğu kişide yaklaşık 6 haftayı bulur. İlk günlerde ağrı, yanma, otururken rahatsızlık ve hafif kanama/şişlik olabilir.

İyileşme süresi

Günlük yaşam aktivitelerine dönüş kademeli olmalıdır. Aşırı efor, ağır kaldırma ve uzun süre ayakta kalmaktan kaçınmak iyileşmeyi destekler. Doktorun kontrollerine uyum önemlidir.

Dikişlerin iyileşmesi ve bakımı

Dikişler genellikle 7–14 gün içinde erimeye başlar. Bölgenin temiz ve kuru tutulması, her tuvalet sonrası ılık suyla nazik temizlik, pedlerin sık değiştirilmesi, parfümsüz ürünler kullanılması ve bölgenin havalanması önerilir. Kabızlığı önlemek için liften zengin beslenme ve yeterli su tüketimi önem taşır.

Ağrı yönetimi

Doktorun uygun gördüğü ağrı kesiciler düzenli ve önerilen dozlarda alınabilir. İlk 24–48 saatte kısa süreli buz uygulamaları ödem ve ağrıyı azaltır; sonrasında ılık oturma banyoları rahatlama sağlar. Uzun süreli oturmaktan kaçınmak ve yumuşak yastık/simit kullanmak konforu artırır.

Epizyotomi sonrası yapılabilecek egzersizler

Doktor onayıyla hafif yürüyüş ve pelvik taban (Kegel) egzersizleri kan dolaşımını artırır ve iyileşmeyi destekler. Ağrı veya kanamayı artıran hareketlerden kaçınılmalıdır.

Epizyotominin riskleri ve komplikasyonları

Her cerrahi girişimde olduğu gibi epizyotomi de bazı riskler taşır. Amaç, doğru endikasyon ve uygun teknikle bu riskleri en aza indirmektir.

Ağrı ve rahatsızlık
Kanama ve şişlik
Enfeksiyon
Derin yırtık riski
Skar (yara izi) oluşumu
Pelvik taban zayıflığı
Cinsel ilişkide ağrı

Enfeksiyon riski

Kızarıklık, ısı artışı, kötü koku, irinli akıntı, artan ağrı veya ateş enfeksiyon belirtileri olabilir. Bu durumda gecikmeden sağlık hizmeti alınmalıdır. Hijyene dikkat etmek ve önerilen tedavileri uygulamak riski azaltır.

Kanama ve şişlik

Hafif kanama ve şişlik erken dönemde yaygındır. Aşırı veya sürekli kanama, hızla artan şişlik ve belirgin ağrı durumunda değerlendirme gerekir. Kısa süreli buz uygulamaları ve istirahat yararlıdır.

Ağrı ve rahatsızlık

Oturma, yürüme veya tuvalet sırasında ağrı ve hassasiyet birkaç hafta sürebilir. Uygun ağrı kesici kullanımı, doğru oturma pozisyonları ve ılık banyolar konfor sağlar.

Uzun vadeli etkiler

Nadir olmakla birlikte kalıcı yara izi, uzun süreli hassasiyet, cinsel ilişkide ağrı ve pelvik taban disfonksiyonu görülebilir. Şikayetler devam ederse değerlendirme ve rehabilitasyon (pelvik taban fizyoterapisi) gerekebilir.

Epizyotomi alternatifleri

Epizyotomi gereksinimini azaltmak için doğum sürecinde ve öncesinde uygulanabilecek bazı yöntemler vardır.

Perine masajı
Sıcak kompres/ılık uygulama
Kontrollü ve yavaş ıkınma
Dik veya çömelme gibi uygun doğum pozisyonları
Perineye doğumda uygun destek

Doğal yırtılma

Perinenin doğum sırasında kendiliğinden esnemesiyle oluşan yırtıklar çoğu zaman daha yüzeysel olabilir ve daha hızlı iyileşebilir. Her durumda karar, doğum anındaki koşullara göre bireyselleştirilir.

Perine masajı

Genellikle gebeliğin 34. haftasından itibaren düzenli yapılan perine masajı elastisiteyi artırabilir ve epizyotomi/doğal yırtık ihtimalini azaltmaya yardımcı olabilir.

Kontrollü doğum teknikleri

Doğru nefes ve ıkınma ritmi
Ilık kompres uygulaması
Yavaş ve sabırlı ilerleme (taçlanmada hızın kontrolü)
Beden yapısına uygun doğum pozisyonlarının kullanımı

Epizyotomi hakkında sıkça sorulan sorular

Epizyotomi acıtır mı?

İşlem lokal anestezi ile yapılır; kesme anı genellikle hissedilmez. Doğum sonrası birkaç hafta sürebilen ağrı ve yanma olabilir.

Epizyotomi sonrası iyileşme kaç gün sürer?

İlk iyileşme genellikle 2–4 haftada başlar, tam iyileşme çoğu kişide yaklaşık 6 hafta sürer.

Epizyotomi sonrası nasıl oturulur?

Dikişe baskıyı azaltmak için yumuşak yastık veya simit yastık kullanılabilir; uzun süreli oturmaktan kaçınılmalıdır.

Epizyotomi enfeksiyon kapar mı?

Kapabilir. Yetersiz hijyen, nem ve uygun olmayan bakım risk oluşturur. Şüpheli bulgular varsa tıbbi değerlendirme gerekir.

Epizyotomi her doğumda uygulanır mı?

Hayır. Sadece tıbbi gereklilik varsa ve doğumun güvenliği için gerekli görüldüğünde uygulanır.

Epizyotomi olmadan doğum mümkün mü?

Evet. Uygun teknikler ve koşullar sağlandığında epizyotomi yapılmadan da güvenli vajinal doğum gerçekleşebilir.

Epizyotomi dikişleri ne zaman erir?

Genellikle 7–14 gün içinde erime süreci başlar ve haftalar içinde tamamen kaybolur.

Epizyotomi sonrası tuvalet ihtiyacı nasıl giderilir?

Tuvalet sonrası ılık suyla nazik temizlik ve bölgeyi kurulayarak kuru tutma enfeksiyon riskini azaltır ve rahatlama sağlar.

Epizyotomi sonrası egzersize ne zaman başlanır?

Genellikle doktor onayıyla, ağrı azaldığında ve dikişler iyileşmeye başladığında, çoğunlukla 4–6 hafta civarında kademeli olarak başlanır.

Epizyotomi sonrası ilişkiye ne zaman girilir?

Genellikle tam iyileşme ve ağrı/rahatsızlık kalmadığında; çoğu durumda doktor kontrolünü takiben yaklaşık 6 hafta sonra önerilir.