Faset Eklem Sendromu Nedir? Omurgada Ağrı, Tutukluk ve Hareket Kısıtlılığının Belirtileri ve Tedavisi
Faset eklem sendromu, omurganın zigapofizyal eklemlerinde dejeneratif artrit ve kapsüler irritasyon sonucu gelişen aksiyel ağrı sendromudur. Klinik tanı, öykü ve muayene ile konur; görüntüleme eşlik eden patolojileri saptamada yararlı olsa da özgül değildir. Ağrının faset kaynaklı olduğunu doğrulamada intraartiküler enjeksiyon veya medial dal blokları tanısal değere sahiptir. Tedavinin temelini eğitim, aktivite düzenlenmesi ve fizik tedavi-egzersiz oluşturur; farmakoterapi ve eklem içi steroid enjeksiyonları seçilmiş olgularda eklenebilir. Medial dal radyofrekans ablasyonu, uygun şekilde seçilen hastalarda orta-uzun dönem ağrı kontrolü sağlayabilir; cerrahi ise nadiren, yapısal bası veya instabilite varlığında düşünülür.
Faset Eklem Sendromu Nedir?
Faset eklem sendromu, omurgadaki komşu omurlar arasında yer alan küçük eklemlerin (faset/zigapofizyal eklemler) zamanla aşınması ve iltihaplanmasına bağlı gelişen, çoğunlukla bel ve boyunda hissedilen aksiyel ağrı tablosudur. Ağrı; tutukluk, hareketlerde kısıtlanma ve kas spazmlarıyla birlikte görülebilir ve çoğu kişide sabahları veya uzun süre aynı pozisyonda kalmayı takiben belirginleşir.
Faset Eklem Sendromunun Nedenleri ve Risk Faktörleri
Birden çok etken faset eklemler üzerinde yük ve yıpranmaya yol açarak bu sendromu tetikleyebilir.
- Yaşa bağlı eklem kıkırdağı aşınması ve dejenerasyon
- Uzun süreli oturma, masa başı çalışma ve ergonomi sorunları
- Yanlış postür, tekrarlayan bükülme/dönme hareketleri, ağır kaldırma
- Omurga travmaları ve mikrotravmalar
- Fiziksel kondisyon düşüklüğü, obezite ve sedanter yaşam
Eklem Aşınması ve Dejenerasyon
Kıkırdak yapının incelmesiyle kemik yüzeyler arasındaki sürtünme artar; bu durum ağrı, hareket kısıtı ve çevre dokularda irritasyon oluşturur.
Yaşlanma ve Yıpranma
Yaşla birlikte eklem kapsülü ve yumuşak dokular esnekliğini kaybeder; tekrarlayan yüklenmelerle faset eklemlerde hassasiyet ve ağrı gelişebilir.
Duruş Bozukluğu ve Yüklenmeler
Uygun olmayan oturma ve çalışma düzeni omurgaya binen kuvvetleri artırır; zamanla eklem stresini ve ağrıyı besler.
Travma ve Yaralanmalar
Düşme, çarpma veya ani hareketler eklem kapsülünde gerilme ve irritasyona yol açarak uzun süreli yakınmaları tetikleyebilir.
Faset Eklem Sendromunun Belirtileri
Şikayetler genellikle hareket ve pozisyonla değişir; bazı hareketlerde artıp bazı pozisyonlarda azalabilir.
- Bel ve/veya boyun bölgesinde aksiyel ağrı
- Omurgada tutukluk ve hareket kısıtlılığı
- Kas spazmları ve gerginlik
- Sabah sertliği, uzun oturma sonrası zor açılma
Bel ve Boyun Ağrısı
Arkaya eğilme, dönme veya uzun süre oturma sonrasında artan, yayılımı sınırlı aksiyel ağrı tipiktir.
Omurgada Tutukluk ve Hareket Kısıtlılığı
Özellikle sabahları ve hareketsizlik sonrası belirginleşir; günlük işleri yapmayı zorlaştırabilir.
Kas Spazmları ve Gerginlik
Koruyucu kasılmalar ağrıyı artırabilir; kişinin rahat hareket etmesini engelleyebilir.
Ağrının Hareket ve Pozisyonla Değişmesi
Bazı pozisyonlar (örneğin hafif öne eğilme) rahatlatabilirken, arkaya ekstansiyon yakınmaları artırabilir.
Kronikleşen Omurga Ağrısı
Zamanında yönetilmezse yakınmalar kronikleşerek uyku ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.
Faset Eklem Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?
Tanı, klinik değerlendirme ve seçilmiş yardımcı testlerin birlikte yorumlanmasına dayanır.
Fizik Muayene ve Klinik Bulgular
Provokatif manevralarla ağrının faset kökenli olup olmadığına dair ipuçları elde edilir; hassasiyet noktaları ve hareket açıklığı değerlendirilir.
Radyolojik Görüntüleme
MR ve/veya BT, dejeneratif değişiklikleri ve eşlik eden patolojileri gösterebilir; ancak tek başına tanı koydurucu değildir.
Faset Eklem Bloğu (Tanısal Enjeksiyonlar)
İntraartiküler enjeksiyon veya medial dal bloğu ile ağrının faset kaynaklı olup olmadığı daha güvenilir biçimde doğrulanabilir.
Faset Eklem Sendromunun Tedavi Yöntemleri
Tedavinin amacı ağrıyı azaltmak, işlevselliği artırmak ve nüksleri önlemektir; basamaklı yaklaşım tercih edilir.
Fizik Tedavi ve Egzersiz Programları
Esneklik ve kuvveti artıran, postürü düzelten ve bel-boyun kaslarını hedefleyen egzersizler temel yaklaşımdır.
Eklem İçi Enjeksiyonlar ve Faset Blokları
İnflamasyonu azaltarak kısa-orta vadede rahatlama sağlayabilir; uygun hastalarda uygulanır.
Manuel Terapi ve Masaj Uygulamaları
Yumuşak doku gerginliğini azaltır, eklem hareket açıklığını ve konforu destekler.
Ağrı Yönetimi ve İlaç Tedavisi
NSAİİ, kısa süreli kas gevşeticiler ve analjezikler semptom kontrolünde yardımcı olabilir.
Medial Dal Radyofrekans Ablasyonu
Tanısal blokla doğrulanan olgularda, medial dal sinirlerinin ablasyonu orta-uzun vadeli ağrı kontrolü sağlayabilir.
Cerrahi Müdahale Gerektiren Durumlar
Konservatif tedaviye direnç, eşlik eden instabilite, faset kisti veya belirgin sinir basısı gibi durumlarda sınırlı olgularda cerrahi seçenekler değerlendirilir.
Faset Eklem Sendromunda Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Yakınmalar kronikleşebilir, işlevsellik azalabilir ve yaşam kalitesi belirgin şekilde düşebilir.
Kronik Ağrı ve Fonksiyonel Kısıtlılık
Süregelen ağrı, aktivite düzeyini ve iş verimini azaltır; günlük işlerde bağımlılık gelişebilir.
Omurga Stabilitesinde Azalma
Dejeneratif süreç ilerledikçe stabilite etkilenebilir; eşlik eden dar kanal veya foraminal darlık varsa sinir basısı bulguları ortaya çıkabilir.
Yaşam Kalitesi ve Hareket Kabiliyetinde Düşüş
Uyku bozukluğu, kısıtlı hareket ve motivasyon kaybı yaşam kalitesini olumsuz etkiler.
Faset Eklem Sendromu ile Yaşam ve Önleyici Öneriler
Düzenli hareket, ergonomi ve kilo yönetimiyle faset eklemler üzerindeki yük azaltılabilir.
Omurga Sağlığı için Egzersiz ve Hareket
Düşük etkili aerobik egzersizler, merkez (core) güçlendirme ve nazik germe rutinleri önerilir; uzun süreli oturmadan kaçınılır.
Postür (Duruş) Düzenleyici Tavsiyeler
Ekran ve oturma yüksekliğinin ayarlanması, sık pozisyon değiştirme ve bel desteği kullanımı faydalıdır.
Günlük Aktivitelerde Dikkat Edilecekler
Ağır kaldırırken dizleri bükmek, yükü gövdeye yakın taşımak ve ani dönme hareketlerinden kaçınmak önerilir.
Faset Eklem Sendromu Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Faset Eklem Sendromu Nedir?
Omurga faset eklemlerinin dejenerasyonu ve kapsül irritasyonu ile seyreden, çoğunlukla bel-boyunda ağrı yapan bir durumdur.
Belirtiler Nelerdir?
Aksiyel bel/boyun ağrısı, tutukluk, hareketle değişen yakınmalar ve kas spazmları başlıca belirtilerdir.
Neden Olur?
Yaşlanma, postür bozukluğu, tekrarlayan yüklenmeler ve travmalar temel nedenlerdir.
Nasıl Teşhis Edilir?
Muayene ve öykü esastır; görüntüleme destekleyicidir; tanısal faset veya medial dal blokları doğrulamada kullanılır.
Hangi Bölgelerde Görülür?
En sık lomber (bel) ve servikal (boyun) bölgede görülür.
Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Ağrı kronikleşebilir ve fonksiyon kaybı gelişebilir; eşlik eden darlık varsa sinir basısı bulguları ortaya çıkabilir.
En Etkili Tedavi Yöntemi Nedir?
Hastaya göre değişir; çoğunlukla konservatif tedaviler etkilidir, uygun olgularda radyofrekans ablasyonu uzun süreli rahatlama sağlayabilir.
Cerrahi Gerekir mi?
Nadiren; yapısal bası veya instabilite gibi özel durumlarda değerlendirilir.
Korunmak Mümkün mü?
Düzenli egzersiz, ergonomi, doğru postür ve kilo kontrolü riski azaltır.
Evde Ağrıyı Azaltmak için Neler Yapılabilir?
Kısa süreli ısı/soğuk uygulamaları, nazik germe, aktivite modifikasyonu ve uygun analjeziklerin hekime danışılarak kullanımı yardımcı olabilir.