Fibroblast Aktivasyon Proteini İnhibitörü (FAPI)

FAP, tümörle ilişkili fibroblastlarda aşırı ifade edilen ve görüntüleme ile tedavide hedeflenebilen bir proteindir. Ga-68 ile etiketlenmiş FAPI ajanları, PET/BT’de özellikle FDG’nin sınırlı kaldığı bazı kanserlerde lezyon saptama, evreleme ve tedavi planlamasını destekler. Aynı hedefe yönelik terapötik izotoplarla eşleştiğinde teranostik bir seçenek sunabilir; ancak erişilebilirlik ve kullanım, merkeze ve endikasyona göre değişir. FAPI PET/BT için çoğunlukla özel bir açlık gerekmez; su tüketimi teşvik edilir ve işlem genel olarak düşük radyasyon maruziyetiyle güvenlidir. Sonuçlar nükleer tıp uzmanlarınca yorumlanır ve tedavi yanıtı ile olası nükslerin belirlenmesine katkı sağlar.

Fibroblast Aktivasyon Proteini İnhibitörü (FAPI) Nedir?

Fibroblastlar, bağ dokusunun temel hücreleridir ve yaralanmalar sonrası onarım sürecinde aktifleşir. Kanser bağlamında, tümörle ilişkili fibroblastlar (CAF), tümör mikroçevresini destekleyerek büyüme, anjiyogenez ve metastaza katkıda bulunur; ayrıca tedavi direncine zemin hazırlayabilir.

Bu hücrelerde yoğun olarak bulunan fibroblast aktivasyon proteini (FAP), tanı ve tedavi için hedeflenebilir bir moleküldür. FAP’ı hedefleyen FAPI ajanları Ga-68 gibi pozitron yayan izotoplarla işaretlenerek PET/BT görüntülemede kullanılır ve tümörleri moleküler düzeyde saptamaya yardımcı olur.

FAPI PET/BT, kanserin tespit ve yayılımının değerlendirilmesinde umut vadeden bir yöntemdir. Ayrıca aynı hedef, terapötik izotoplarla eşleştirilerek teranostik yaklaşımla tedavide de değerlendirilebilir; ancak bu uygulamalar her merkezde yaygın değildir.

FAPI PET/BT’nin Kullanım Alanları

Kanser Tanısı

FDG tutulumunun görece düşük olabildiği mide, pankreas, karaciğer, over, meme, kolon ve böbrek gibi bazı kanserlerde lezyon saptamaya yardımcı olabilir. Tanısal kararlar, klinik ve diğer görüntüleme-biyopsi bulguları ile birlikte hekim tarafından verilir.

Evreleme

FAPI PET/BT, hastalığın vücutta yayılımını göstererek evrelemede ek bilgi sağlayabilir ve tedavi stratejisini şekillendirmeye katkıda bulunur.

Tedavi Planlaması

Görüntüler, cerrahi, kemoterapi ve radyoterapi gibi seçeneklerin bireyselleştirilmesinde yol gösterici olabilir.

Tedavi Yanıtının Değerlendirilmesi

Tedavi sonrasında tümörle ilişkili fibroblast aktivitesindeki değişimleri yansıtarak yanıtın izlenmesini destekler ve gerekli tedavi ayarlamalarına zemin sağlar.

Kanserin Nüks Tespiti

Nüks eden tümör veya metastazların erken belirlenmesine yardımcı olabilir ve takip sürecini optimize eder.

Kitlelerin İyi/Kötü Huylu Ayırımı

Bazı lezyonların benign-malin ayrımında ek bilgi sunarak gereksiz girişimlerin azaltılmasına katkıda bulunabilir.

Radyoterapi Alanlarının Belirlenmesi

Hedef hacimlerin daha hassas belirlenmesine yardımcı olarak radyoterapi planlamasını iyileştirebilir.

Teranostik (Tanı ve Tedavi) Kullanımı

Ga-68 ile tanısal PET görüntüleme yapılabilirken; Lu-177, Y-90 gibi terapötik izotoplarla eşleştirilmiş FAPI ajanlarıyla radyonüklid tedavi seçenekleri değerlendirilebilir. Uygunluk hasta ve merkez koşullarına göre değişir.

FAPI PET/BT Aşamaları Nelerdir?

Hazırlık

Genellikle özel bir açlık gerektirmez; bol su içilmesi önerilir.

Radyoaktif İnfüzyon

Damar yolundan Ga-68 ile etiketlenmiş FAPI solüsyonu verilir.

Bekleme

Ajanın hedef dokulara dağılması için yaklaşık 10–60 dakika beklenir.

Görüntüleme

Hasta PET/BT cihazında hareketsiz kalır; üç boyutlu görüntüler elde edilir.
Tarama süresi genellikle 30–60 dakika arasında değişir.

Sonuç Değerlendirmesi

Bulgular nükleer tıp uzmanlarınca raporlanır; süreç ve olası ek hazırlıklar hekimle görüşülmelidir.

FAPI PET/BT Görüntüleme Öncesi Hazırlık

Açlık: Çoğu durumda açlık gerekmez; özel diyet zorunlu değildir.
Sıvı alımı: Bol su, hem görüntü kalitesini artırır hem de ajanın atılımını kolaylaştırır. Böbrek/kalp yetmezliği veya diyalizde kişisel öneriler geçerlidir.
İlaçlar ve alerjiler: Düzenli ilaçlar ve bilinen alerjiler mutlaka bildirilmelidir.
Hamilelik ve emzirme: Radyasyon içeren tetkikler bu dönemlerde genellikle önerilmez; risk-fayda değerlendirmesi esastır.
Kıyafet ve aksesuar: Rahat giyim tercih edin; metal aksesuarları çıkarın.
Bireyselleştirme: Merkezinizin talimatlarına ve hekiminizin yönlendirmelerine uyun.

FAPI PET/BT Sonuçlarının Analizi

Sonuçlar, kanserin varlığı, yayılımı, tutulum paternleri ve olası metastazlar yönünden nükleer tıp uzmanlarınca ayrıntılı olarak değerlendirilir. Elde edilen veriler, evreleme, tedavi planlaması ve tedavi yanıtının izlenmesine katkı sağlar.

FAPI PET/BT Görüntüleme İşlemi ve Olası Etkileri

İşlem genellikle güvenlidir ve düşük düzeyde radyasyon içerir. Hamilelik ve emzirme durumlarında süreç, risk-fayda analizi ile planlanmalıdır.

Enjeksiyon yerinde kısa süreli ağrı, kızarıklık veya şişlik gelişebilir. Cihazda kalma süresi bazı hastalarda anksiyeteyi tetikleyebilir; bu durumda önleyici yaklaşımlar değerlendirilebilir.

Riskler kişiden kişiye değişebileceğinden, işlem öncesi ve sonrasında hekim bilgilendirmesi önemlidir.