Ganglion (El Bileği) Kisti Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Ganglion kisti, eklem kapsülü veya tendon kılıfından kaynaklanan, içi sinovyal sıvıyla dolu, iyi huylu bir kitle olup en sık el bileği ve elde görülür. Çoğu olgu ağrısızdır; ancak sinir basısı olduğunda ağrı, uyuşma, karıncalanma ve güçsüzlük gelişebilir, kist boyutu tekrarlayan hareketlerle değişkenlik gösterebilir. Tanıda öykü ve muayene temel olup, transilluminasyon, röntgen, ultrason ve MRG ayırıcı tanı ve gizli kistlerin saptanmasında yardımcıdır; aspirasyonla alınan yoğun, berrak sıvı tanıyı destekler. Belirti vermeyen kistler genellikle izlenir; ağrı veya fonksiyon kaybında immobilizasyon, aspirasyon veya cerrahi eksizyon (açık/artroskopik) uygulanabilir. Cerrahinin etkinliği yüksek olmakla birlikte nüks ve nadiren sinir-damar-tendon hasarı, yara izi veya enfeksiyon gibi komplikasyonlar görülebilir.

Ganglion kisti nedir?

Ganglion kisti; eklem kapsülü ya da tendon kılıfından köken alan, içi jel kıvamında sinovyal sıvı ile dolu, yuvarlak-oval ve iyi huylu bir şişliktir. En sık el bileği ve elde, ikinci sıklıkla ayak bileği ve ayakta görülür; ancak vücuttaki herhangi bir eklemin yakınında oluşabilir.

Kistin boyutu bezelyeden 2–3 cm’ye kadar değişebilir ve zamanla büyüyüp küçülebilir. Yakınındaki sinire bası yaptığında ağrıya yol açabilir; yerleşimi eklem hareketini kısıtlayabilir.

Ganglion kisti neden olur?

Kesin neden bilinmemekle birlikte, eklem veya tendon çevresindeki sinovyal sıvının dışarı sızıp duvarlı bir kese içinde toplanması temel mekanizma olarak kabul edilir. Kistler çoğu kez eklem kapsülü veya tendon kılıfına ince bir “sap” ile bağlıdır ve eklemde gevşeklik, tekrarlayan zorlanma ya da önceki yaralanmalarla ilişkili olabilir.

Belirtiler ve tipler

Ganglion kistleri genellikle ağrısızdır; ancak boyut, konum ve çevre dokulara basıya göre yakınmalar değişebilir.

Gözle fark edilen, yumuşak, hareketli şişlik
Ağrı, karıncalanma, uyuşma veya kas güçsüzlüğü (sinir basısında)
Eklem hareketlerinde kısıtlılık veya rahatsızlık hissi
Boyutta dalgalanma; tekrarlayan hareketlerle büyüme eğilimi

Bilek, el, ayak bileği veya ayakta şişlik ya da ağrı fark eden kişiler değerlendirme için doktora başvurmalıdır.

Ganglion kisti nasıl teşhis edilir?

Tanıda öykü ve fizik muayene esastır. Hekim kiste bası uygulayarak hassasiyeti değerlendirir; sıvı içerip içermediğini anlamak için ışıkla geçirgenlik (transilluminasyon) testi yapabilir.

Ayırıcı tanı ve eşlik eden durumları değerlendirmek için röntgen (artrit açısından), ultrason ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) istenebilir. Aspirasyonla alınan yoğun, berrak sıvı bulguları doğrular ve bazen gizli kistleri ortaya koyar.

Ganglion kisti nasıl tedavi edilir?

Belirti vermeyen kistlerde izlem çoğu zaman yeterlidir. Ağrı, fonksiyon kaybı veya kozmetik kaygı varsa aşağıdaki seçenekler uygulanabilir:

İmmobilizasyon (atel/destek)

Tekrarlayan hareketler kisti büyütebileceğinden, bölgenin geçici olarak atel veya destekle hareketsizleştirilmesi kistin küçülmesini ve sinir basısının azalmasını sağlayabilir. Uzun süreli atel kullanımı kas zayıflığına yol açabileceğinden kaçınılmalıdır.

Aspirasyon (iğne ile boşaltma)

Hekim steril koşullarda iğne-şırınga kullanarak kist içindeki sıvıyı boşaltır. İşlem sonrası kistin tekrarlama olasılığı mevcuttur. Evde kendi kendine boşaltma girişimleri enfeksiyon ve doku hasarı riski nedeniyle kesinlikle önerilmez.

Cerrahi çıkarma

Diğer yöntemlerin yetersiz kaldığı durumlarda kist ve onu eklem/tendona bağlayan sap birlikte çıkarılır. İki temel yaklaşım vardır: açık cerrahi ve artroskopik cerrahi. Her iki yöntem de lokal veya genel anestezi altında yapılabilir; seçim kistin yeri, boyutu ve cerrahın deneyimine göre belirlenir. Etkinlikleri benzerdir; nadiren sinir, damar veya tendon hasarı ve yara izi gelişebilir; nüks olasılığı tamamen ortadan kalkmaz.

Ameliyat sonrası bakım ve olası riskler

Yara dikişleri ve bandaj düzenli kontrol edilmeli, bölge temiz tutulmalıdır. Kısa süreli kol askısı şişlik ve rahatsızlığı azaltabilir; parmak hareketleri eklem esnekliğini korumaya yardımcı olur. Geçici morarma, sertlik veya hafif ağrı beklenebilir; enfeksiyon şüphesinde tıbbi değerlendirme gerekir. Kalıcı sertlik veya ağrı için fizik tedavi planlanabilir.

Yaşam tarzı ve evde bakım

Hafif ağrı için reçetesiz ağrı kesiciler kullanılabilir. Ayak veya ayak bileği kistlerinde ayakkabı seçimini ve bağlama şeklini değiştirmek baskıyı azaltabilir. Kisti ağır bir cisimle ezmek ya da iğneyle patlatmaya çalışmak etkisiz ve tehlikelidir.

Ganglion kisti nasıl geçer?

Birçok ganglion kisti kendiliğinden küçülür veya kaybolur. İzlem süreci bazen yıllar sürebilir; belirti veya işlev kaybı gelişirse tıbbi değerlendirme ve tedavi seçenekleri gündeme gelir.

Önleme ve risk faktörleri

En sık 20–40 yaş arası ve kadın cinsiyette görülür.
Osteoartriti olanlarda, özellikle tırnağa en yakın parmak eklemlerinde risk artar.
Önceden eklem veya tendon yaralanması geçirenlerde kist gelişme olasılığı yüksektir.
Eklemi zorlayan tekrarlayıcı hareketleri azaltmak ve ergonomiye dikkat etmek riski düşürmeye yardımcı olabilir.