Gastroskopi Nedir? Hangi Hastalıkları Bakar?

Gastroskopi, yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağının mukozasını doğrudan görüntüleyen, biyopsi ve küçük tedavilere imkân tanıyan üst endoskopi yöntemidir. İşlem genellikle 10–30 dakika sürer, lokal anestezik sprey ve/veya sedasyon altında uygulanır. Mide ağrısı, reflü, yutma güçlüğü, kansızlık ve açıklanamayan kilo kaybı gibi yakınmalarda ülser, gastrit, Barrett özofagusu ve kanser dahil birçok patolojinin tanı ve takibinde etkilidir. Sık görülen yan etkiler hafif boğaz ağrısı ve şişkinliktir; kanama veya perforasyon gibi ciddi komplikasyonlar nadirdir. Kişisel risk, eşlik eden hastalıklar ve ilaç kullanımı göz önünde bulundurularak işlem öncesi değerlendirme yapılmalıdır.

Gastroskopi nedir?

Gastroskopi, üst sindirim kanalının (yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağı) iç yüzeyini doğrudan görüntülemek için kullanılan endoskopik bir incelemedir. Ucunda ışık ve kamera bulunan ince, esnek bir tüp ağızdan ilerletilerek uygulanır; hekim, mukozayı ayrıntılı olarak değerlendirir, gerekirse biyopsi alır veya küçük tedavi girişimleri yapar. Çoğu hastada boğaz uyuşturucu sprey ve/veya sedasyon kullanılır; işlem genellikle 10–30 dakika sürer.

Mide ağrısı, reflü, yutma güçlüğü, kansızlık ya da açıklanamayan kilo kaybı gibi yakınmalarda nedenin belirlenmesine yardımcı olur ve ülser, gastrit, Barrett özofagusu ile kanser gibi hastalıkların tanı ve takibinde önemli rol oynar.

Gastroskopi neden yapılır?

Gastroskopi; üst sindirim sistemindeki yapısal veya işlevsel sorunları doğrudan görmek ve gerektiğinde tedavi etmek için uygulanır.

Uzun süren veya tekrarlayan üst karın ağrısı
Kronik mide yanması (reflü) ve göğüste yanma
Yutma güçlüğü veya ağrılı yutma
Kan kusma, siyah dışkı ya da dışkıda gizli kan pozitifliği
Tekrarlayan bulantı-kusma, erken doyma, şişkinlik
Açıklanamayan kilo kaybı
Demir eksikliği anemisi veya B12 eksikliği şüphesi
Ülser, gastrit, Barrett özofagusu veya poliplerin takibi
Üst sindirim sistemi kanseri şüphesi/taraması
Tıkanıklık veya darlık şüphesi

Uzun süreli mide ağrısı

Gastrit, ülser veya nadiren kanser gibi durumların bulgusu olabilir. Gastroskopi ile bu olası nedenler doğrudan değerlendirilebilir.

Sürekli mide yanması (reflü)

Reflü, yemek borusunda erozyon ve hasara yol açabilir. Endoskopi ile hasarın derecesi ve olası Barrett değişiklikleri saptanabilir.

Yutma güçlüğü

Tümör, darlık veya hareket bozuklukları gibi nedenler ayrıntılı şekilde incelenebilir.

Kan kusma veya dışkıda kan

Kanamanın kaynağı saptanabilir ve uygun olgularda işlem sırasında kanama kontrolü yapılabilir.

Gastroskopi nasıl yapılır?

İşlem öncesi 6–8 saatlik açlık gerekir. Boğaza lokal anestezik sprey uygulanabilir ve çoğu hastaya damar yolundan hafif sedasyon verilir. Hasta sol yan pozisyonda iken ağızlık takılır; gastroskop yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağına ilerletilir. Hekim görüntüleri ekrandan izleyerek değerlendirme yapar; gerekirse biyopsi alır, polip çıkarır, kanama durdurur ya da darlığı genişletebilir. İşlem sonrası kısa bir gözlem süresi vardır ve sedasyon alan hastalara aynı gün araç kullanmamaları önerilir.

Hazırlık: 6–8 saat açlık; ilaçların (özellikle kan sulandırıcılar) gözden geçirilmesi
Sedasyon/lokal anestezi: Konforu artırmak için uygulanır
Pozisyon ve ağızlık: Sol yan pozisyon ve dişliği koruyan ağızlık
Endoskopun ilerletilmesi: Üst sindirim kanalı ayrıntılı incelenir
Girişimler: Biyopsi, polipektomi, kanama kontrolü, dilatasyon
Gözlem ve taburculuk: Kısa istirahat, sedasyon aldıysa refakatçi ile çıkış

Gastroskopi öncesi hazırlık

6–8 saat açlık, kullanılan ilaçların (kan sulandırıcılar, diyabet ilaçları vb.) hekimle planlanması ve kronik hastalık/alerjilerin bildirilmesi önemlidir. Hamilelik olasılığı ve sigara/alkol kullanımı da paylaşılmalıdır.

Gastroskopi sırasında

Sakin kalmak, ani hareketlerden kaçınmak, burundan düzenli nefes almak ve ekibin talimatlarını izlemek konforu artırır.

Gastroskopi sonrası

Hafif boğaz ağrısı ve gaz hissi geçicidir. Sedasyon etkisi bitene kadar araç kullanılmamalıdır. Şiddetli karın/göğüs ağrısı, ateş, sürekli kusma ya da kanama olursa acilen sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Gastroskopi kimlere uygulanır?

Uzun süren mide ağrısı, kronik bulantı-kusma, reflü şikayeti, yutma güçlüğü, kanlı kusma veya siyah dışkı, açıklanamayan kilo kaybı, demir eksikliği anemisi olanlar; ülser, gastrit, özofajit veya Barrett öyküsü bulunanlar; mide/yemek borusu kanseri şüphesi olanlar ve üst sindirim kanalında darlık/tıkanıklık düşünülen hastalar için uygundur.

Uzun süreli mide ağrısı yaşayanlar
Kronik bulantı-kusması olanlar
Sürekli mide yanması veya reflü şikayeti bulunanlar
Yutma güçlüğü/ağrılı yutması olanlar
Kanlı kusma veya siyah dışkı yakınması olanlar
Açıklanamayan kilo kaybı olanlar
Demir eksikliği anemisi saptananlar
Kanser şüphesi veya aile öyküsü bulunanlar
Ülser, gastrit, Barrett gibi hastalıkların takibi gerekenler

Gastroskopi ile tespit edilebilen hastalıklar

Gastroskopi, üst sindirim sistemindeki birçok hastalığın erken tanısına olanak verir ve bazı durumlarda eş zamanlı girişim yapılmasını sağlar.

Gastrit: Mide mukozasında iltihap ve erozyonlar
Peptik ülser: Mide ve/veya onikiparmak bağırsağında derinleşmiş yaralar
Özofajit: Reflüye bağlı yemek borusu hasarı; Barrett özofagusu gelişimi
Mide polipleri: İyi huylu büyümeler; uygun olgularda çıkarılabilir
Mide kanseri: Erken lezyonların saptanması ve biyopsi
Helicobacter pylori: Biyopsi ile doğrulanabilen enfeksiyon
Özofagus varisleri ve darlıklar: Kanama ve tıkanıklık nedenleri

Gastroskopi riskleri ve yan etkileri

İşlem genellikle güvenlidir. En sık geçici boğaz ağrısı, şişkinlik ve sedasyona bağlı sersemlik görülür. Nadir durumlarda kanama, delinme (perforasyon), aspirasyon, enfeksiyon veya ilaçlara alerjik reaksiyon gelişebilir. İleri yaş, ciddi kalp/akciğer hastalıkları ve bazı ilaçlar riski artırabilir. İşlem sonrası şiddetli ağrı, ateş, inatçı kusma ya da kanama belirtileri gelişirse acil değerlendirme gerekir.

Sıkça sorulan sorular

Gastroskopi ne kadar sürer?

İşlemin kendisi 10–30 dakika sürer; hazırlık ve gözlem süresiyle toplam 1–2 saat sürebilir.

Gastroskopi acı verir mi?

Genellikle ağrılı değildir. Boğaz uyuşturucu sprey ve/veya sedasyon rahatsızlığı belirgin şekilde azaltır.

Sonuçlar ne zaman alınır?

Endoskopik bulgular çoğu zaman aynı gün iletilir; biyopsi sonuçları laboratuvar süreçlerine bağlı olarak 3–7 günde çıkar.

Hazırlık nasıl yapılır?

En az 6–8 saat aç kalın, ilaç talimatlarına uyun ve sedasyon planlandıysa refakatçi ile gelin.

Kimler dikkatli olmalı?

İleri kalp-akciğer hastalığı olanlar, kan sulandırıcı kullananlar ve gebeler özel hekim değerlendirmesi gerektirir.

Gastroskopi ve endoskopi aynı mı?

Gastroskopi, endoskopinin üst sindirim sistemine yönelik türüdür; “endoskopi” vücudun farklı bölgelerini kapsayan daha genel bir terimdir.