Gaz-Dışkı Tutamama (Anal inkontinens) - Tanı ve Tedavi
Anal inkontinens, gaz veya dışkının istemsiz kaçırılması olup ileri yaşta ve kadınlarda daha sık görülür. Etiyolojide en başta obstetrik sfinkter yaralanmaları yer alır; anal cerrahiler, diyabet ve nörolojik/omurilik hastalıkları da katkıda bulunur. Tanısal değerlendirme endoanal ultrason ile yapısal defektlerin, anorektal manometri ve anal EMG ile fonksiyonel ve nörolojik durumun belirlenmesine dayanır. Kabızlık eşlik ediyorsa defekografi ve kolon transit zamanı ölçümleri eklenir. Tedavide belirgin dış sfinkter defektlerinde cerrahi onarım düşünülebilir ve uzun dönem sonuçları artırmak için biofeedback eşliğinde pelvik taban rehabilitasyonu önerilir.
Anal İnkontinens Nedir?
Anal inkontinens, kişinin istemi dışında gaz veya dışkıyı tutamamasıyla karakterizedir. Toplumda %1–18, kadınlarda %4–24 oranında görülebilir ve 65 yaşından sonra sıklığı artar. Günlük yaşam kalitesini etkileyen bu durum, hem yapısal hem de nörolojik nedenlerden kaynaklanabilir.
Görülme Sıklığı ve Nedenler
En yaygın etken, doğum sırasında gelişen sfinkter hasarlarıdır; şikayetler doğumdan sonraki ilk aylarda başlayabileceği gibi yıllar sonra da ortaya çıkabilir. Bunun yanı sıra çeşitli hastalık ve işlemler de riski artırır:
- Anal/kolorektal bölgede geçirilmiş cerrahiler
- Diyabet
- Nörolojik hastalıklar
- Omurilik hastalıkları veya omurilik cerrahileri
Tanı Nasıl Konur?
Şikayetin tipi ve derecesini belirlemek, tedaviyi planlamak için gereklidir. Değerlendirme; kas yapılarının görüntülenmesi, anal kanal basınçlarının ölçümü ve sinir iletim-duyarlılık testlerini içerir.
Görüntüleme
Endoanal ultrason, iç ve dış sfinkter tabakalarını ayrıntılı olarak gösterir ve olası yırtık/defektlerin saptanmasına yardımcı olur.
Fizyolojik Ölçümler
Anorektal manometre istirahat ve istemli kasılma basınçlarını, refleksleri ve sinir kontrolünü değerlendirir. Duyarlılık testleri ve anal EMG ile nörolojik katkı araştırılır.
Eşlik Eden Kabızlıkta Değerlendirme
İnkontinense kabızlık eşlik ediyorsa, defekografi ile dışkılama mekaniği ve kolon transit zamanı ile barsak hareketliliği incelenir. Amaç, bozukluğun kas, sinir ya da her ikisine birden ait olup olmadığını ayırt etmektir.
Tedavi Yaklaşımı
Altta yatan neden ve şiddete göre kişiye özel planlama yapılır. Dış sfinkter tabakasında belirgin yırtık veya doğum/cerrahiye bağlı büyük hasar saptandığında cerrahi onarım gündeme gelir.
Cerrahi Onarım
Dış sfinkter defektlerinin onarımı, özelleşmiş tekniklerle yapılır. Ancak tek başına cerrahi, uzun vadede her zaman yeterli olmayabilir.
Biofeedback ve Egzersiz
Cerrahi onarım sonrası biofeedback temelli pelvik taban egzersizleri (sözel, görsel veya EMG eşliğinde) önerilir. Bu yaklaşım, kas kontrolünü güçlendirerek sonuçları iyileştirmeyi hedefler.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Gaz veya dışkı kaçırma şikayetleri yaşam kalitesini etkiliyorsa, doğum sonrası yeni başlayan yakınmalar varsa ya da önceki anal cerrahilerden sonra sorun geliştiyse; gastroenteroloji veya kolorektal cerrahi uzmanına başvurulmalıdır.