Gebelik Zehirlenmesi (Preeklampsi) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Preeklampsi, gebeliklerin yaklaşık %2-5’inde görülen ve maternal-fetal morbidite ile mortalitenin önde gelen nedenlerinden biri olan hipertansif bir gebelik komplikasyonudur. 32. haftadan önce başlayan olgular erken, sonrasında başlayan olgular geç başlangıçlı olarak sınıflanır; erken başlangıçlı preeklampsi genellikle daha ağır seyirlidir ve fetal büyüme kısıtlılığı riski yüksektir. Klinik tablo baş ağrısı, görme bozukluğu, ödem, sağ üst kadran ağrısı, hipertansiyon ve proteinüri ile karakterizedir; ağır durumlarda eklampsi, böbrek ve karaciğer fonksiyon bozukluğu ile yaygın kanamalar gelişebilir. Tanı, risk faktörlerinin değerlendirilmesi, kan basıncı izlemi ve laboratuvar testleri (tam kan sayımı, karaciğer enzimleri, kreatinin, ürik asit, idrar tetkikleri) ile desteklenir. Kesin tedavi doğum olup, şiddete ve gebelik haftasına göre 34-37. haftalar arasında planlama yapılır; yüksek risklilerde 12-16. haftalarda düşük doz aspirin ve uygun olgularda kalsiyum desteği yararlı olabilir.

Gebelik zehirlenmesi (preeklampsi) nedir?

Preeklampsi, gebeliklerin yaklaşık yüzde 2-5'inde görülen ve anne ile bebek için ciddi riskler taşıyan bir hipertansif gebelik komplikasyonudur. Bebekte anne karnında büyüme geriliği riskini artırabilir ve anne-bebek kayıplarının önemli nedenleri arasında yer alır.

Görülme sıklığı ve önemi

Toplumda her 100 gebeliğin 2 ila 5'inde preeklampsi gelişebilir. Uygun izlem ve yönetim yapılmadığında anne adayında organ hasarları, bebekte ise gelişme geriliği ve erken doğum gibi sonuçlar ortaya çıkabilir.

Erken ve geç başlangıç

Preeklampsinin 32. haftadan önce başlaması erken başlangıçlı, 32. haftadan sonra ortaya çıkması geç başlangıçlı olarak adlandırılır. Erken başlangıçlı olgular genellikle daha ağır seyirlidir ve daha yakın takip gerektirir.

Gebelik zehirlenmesinin belirtileri

Belirtiler hafif yakınmalardan hayatı tehdit eden bulgulara kadar geniş bir yelpazede izlenebilir.

Erken uyarılar ve tipik belirtiler

Şiddetli veya geçmeyen baş ağrısı
Görme bozuklukları (özellikle bulanık görme) ya da geçici görme kaybı
Bilinç değişiklikleri, dikkat ve odaklanmada zorlanma
Nefes darlığı
Yüzde, ellerde ve bacaklarda yaygın ödem
Üst karın veya sağ üst kadranda ağrı
Aşırı yorgunluk ve güçsüzlük
İstemsiz kasılmalar
Gebeliğin ikinci yarısında gelişen hipertansiyon
İdrarda protein varlığı (proteinüri)

Ağırlaşma bulguları ve komplikasyonlar

Oksijenlenmede azalma ve nefes almada güçlük
Böbrek fonksiyon bozukluğu, idrar miktarında azalma
Karaciğer enzimlerinde yükselme ve karaciğer hasarı
Pıhtılaşma bozuklukları ve vücutta yaygın kanamalar
Beyin tutulumu ile nöbet gelişimi (eklampsi) ve beyin kanaması riski
Çok nadiren karaciğer yırtılması ve yaşamı tehdit eden tablo

Gebelik zehirlenmesi nasıl teşhis edilir?

Tanı; ayrıntılı öykü, risk faktörlerinin belirlenmesi, kan basıncı izlemi ve laboratuvar değerlendirmesinin birlikte ele alınmasıyla konur.

Risk faktörleri

35 yaş ve üzeri olmak
İlk gebelik
Vücut kitle indeksi 30 ve üzeri
Önceki gebelikte preeklampsi öyküsü
Damar hastalığı varlığı
Yardımcı üreme teknikleri ile gebelik
Ailede preeklampsi öyküsü
Böbrek hastalığı, hipertansiyon veya diyabet gibi eşlik eden hastalıklar

Değerlendirme ve tetkikler

Gebeliğin 11-13. haftalarında yapılan kan basıncı ölçümü ve düzenli izlem önemlidir. Şüphede aşağıdaki testler istenebilir:

Tam kan sayımı
Karaciğer enzimleri (AST, ALT)
Serum kreatinin ve ürik asit
İdrar tetkikleri (proteinüri değerlendirmesi)

Gebelik zehirlenmesinin tedavisi

Preeklampsinin kesin tedavisi doğumdur; annenin ve bebeğin güvenliği gözetilerek uygun zamanda doğum planlanır.

İzlem ve doğum zamanlaması

Hafif olgularda tıbbi takip ve ilaç tedavisi ile 37. haftaya kadar izlem yapılabilir.
Ağır olgularda anne ve bebek yararı ön planda tutularak 34. haftadan itibaren doğum planlanabilir.

Koruyucu ve destekleyici önlemler

Yüksek riskli gebelerde 12-16. haftalarda hekim önerisiyle düşük doz aspirin kullanımı
Beslenmesinde kalsiyum eksikliği olanlarda kalsiyum desteği
Uygun olgularda magnezyum desteği
Hipertansiyonu kontrol altına almak için antihipertansif tedavi ve düzenli tansiyon takibi
Tuzu azaltan ve yeterli protein içeren dengeli beslenme

Tüm tedavi ve öneriler mutlaka hekim gözetiminde planlanmalı ve uygulanmalıdır.