Gebelikte Tarama Testleri Nelerdir? Tarama Testleri Ne zaman Yapılır?

Gebelikte tarama testleri; kromozomal anomaliler, erken doğum, gelişme geriliği, Grup B streptokok taşıyıcılığı ve gestasyonel diyabet gibi durumları erken saptamaya yöneliktir. NIPT, 10. haftadan itibaren anne kanından uygulanır ve trizomi 21/18/13 için yüksek duyarlılıkla risk bildirir; ancak tanısal değildir ve tüm genetik bozuklukları kapsamaz. Erken doğum riski servikal değerlendirme ve enfeksiyon bulguları ile öngörülerek yüksek riskli olgular daha sık izlenir. Gelişme geriliği taraması riskli gebelikleri belirleyip yakın takip sağlar. GBS taraması 35–37. haftalarda rektovajinal kültürle yapılır ve pozitiflerde doğumda antibiyotik verilir. Gestasyonel diyabet taraması 24–28. haftalarda (risklilerde daha erken) 50 g test veya 75 g OGTT ile gerçekleştirilir.

Gebelikte Tarama Testleri ve Zamanlaması

Gebelik sürecinde uygulanan tarama testlerinin amacı, anne ve bebeğin sağlığını etkileyebilecek durumları erken dönemde saptamak ve uygun izlem ile müdahale planlamaktır. Aşağıda sık kullanılan başlıca tarama testleri ve önerilen zamanlamaları özetlenmiştir.

Fetal DNA Testi (NIPT)

Anne kanından elde edilen örnek ile fetüse ait DNA parçacıkları analiz edilir. Test, 10. gebelik haftasından itibaren uygulanabilir ve özellikle Trizomi 21 (Down sendromu), Trizomi 18 ve Trizomi 13 için yüksek duyarlılıkta risk bilgisi sunar.

Fetal DNA Testi: Nedir?

Anneden alınan kanda serbest dolaşan fetal DNA ayrıştırılarak standart paneldeki kromozomal anöploidi riskleri değerlendirilir. Gereken durumlarda fetüsün kan grubu (özellikle RhD) saptaması da yapılabilir.

Fetal DNA Testi: Nasıl Yapılır ve Neyi Göstermez?

NIPT çok duyarlı bir tarama yöntemidir; ancak tanısal test değildir. Tüm genetik mutasyonları veya yapısal kromozom kırıklarını göstermez ve sonucu anomali varlığını kesinleştirmez; gerektiğinde tanı için invaziv testler gündeme gelir.

Erken Doğum Riski Taraması

Gebeliklerin yaklaşık %15’i erken doğumla sonuçlanabilir ve bu durum yenidoğan ölümlerinin önde gelen nedenidir. Risk öngörüsünde serviks ve olası enfeksiyon göstergeleri başta olmak üzere çoklu parametreler kullanılır; yüksek risk saptanırsa izlem sıklaştırılır ve koruyucu yaklaşımlar planlanır.

Erken Doğum Risk Değerlendirmesinde Bakılanlar

Serviks (rahim ağzı) uzunluğu
Servikal kalınlık ve yapısal özellikler
Servikal kanalın durumu (ör. funneling)
Rahim alt segmentinin görünümü
Vajen ve servikste enfeksiyon bulguları

Bu bulgular, klinik verilerle birleştirilerek olası erken doğum riski hesaplanır.

Gelişme Geriliği (IUGR) Riski Taraması

Fetal büyümeyi anneye, plasentaya ve fetüse ait çok sayıda faktör etkiler. Tarama ile risk altındaki gebelikler belirlenerek daha sık ve hedefe yönelik takip yapılır.

Gelişme geriliği tanısı alan olgularda büyümeyi kısıtlayan etkenlerin araştırılması ve mümkün koruyucu/iyileştirici önlemlerin planlanması önemlidir.

Grup B Streptokok (GBS) Taraması: Ne Zaman?

Tüm gebelerde 35–37. haftalar arasında bir kez rektovajinal sürüntü kültürü önerilir. Taşıyıcılık saptanırsa doğum sırasında koruyucu antibiyotik verilerek yenidoğanda ciddi enfeksiyonların önüne geçilmeye çalışılır.

Gestasyonel Diyabet (Gebelik Şekeri) Taraması

Gebelikte ortaya çıkan veya ilk kez tanınan glukoz metabolizması bozuklukları için tarama, olası anne-bebek komplikasyonlarını azaltmak açısından önemlidir.

Şeker Taramasında Zamanlama ve Yöntemler

Rutin tarama çoğu gebede 24–28. haftalarda yapılır; risk faktörü bulunanlarda ilk trimesterde de uygulanabilir. 50 g glukoz yükleme testi açlık gerektirmez; alternatif olarak tek basamaklı 75 g oral glukoz tolerans testi (OGTT) tercih edilebilir. Uzun süren açlık, sonuçlarda sapmaya yol açabileceğinden önerilmez.

Şeker Taramasının Amacı

Tarama ile saptanan olgularda tıbbi beslenme tedavisi ve gerektiğinde ilaç tedavisi düzenlenerek anne ve bebeğin güvenliği artırılır.