Gece Yeme Bozukluğu Sendromu Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri
Gece yeme bozukluğu sendromu, günlük kalorinin ≥%50’sinin akşam yemeğinden sonra veya gece uyanmalarında tüketilmesiyle, haftada ≥3 gece ve ≥3 ay süren bir paternle tanımlanır. Klinik tabloda sabah anoreksisi, akşam hiperfajisi, uyku bölünmeleri ve yüksek şeker/yağ içeriği olan besinlere yönelim izlenir. Etiyoloji multifaktöriyeldir; uyku bozuklukları, depresyon/anksiyete ve glisemik-hormonal düzensizlikler sık eşlik eder. Değerlendirme; dahiliye tarafından metabolik-hormonal inceleme ve gerektiğinde psikiyatri/psikoloji ile multidisipliner yaklaşımı içerir. Tedavide altta yatan nedenlerin yönetimi, gün içi öğün dağılımının düzenlenmesi, düşük glisemik yük ve liften zengin beslenme, yatmadan 2-3 saat önce protein + kompleks karbonhidrat içeren ara öğün ve düzenli fiziksel aktivite önerilir. Tıkınırcasına yeme bozukluğu ile ayırıcı tanı önemlidir; GYBS’de sirkadiyen yeme kayması baskınken, tıkınırcasında kısa sürede kontrol kaybı belirgindir.
Gece Yeme Bozukluğu Sendromu Nedir?
Gece yeme bozukluğu sendromu (GYBS), günlük enerjinin en az yarısının akşam yemeğinden sonra atıştırmalarla ya da uykudan uyanıp yeme ile alınmasıyla karakterizedir. Sıklıkla sabah tok uyanma, ilk öğünü geciktirme, akşam saatlerinde aşırı yeme ve gece besin alımına eşlik eden uyku bölünmeleri görülür. Bu patern haftada en az üç gece tekrar ediyor ve üç ayı aşıyorsa GYBS olasılığı artar. Epizodları çoğu zaman şeker ve yağ oranı yüksek yiyeceklere yönelim izler ve sonrasında suçluluk ya da gerginlik hissi ortaya çıkabilir.
Gece Yeme Bozukluğunun Nedenleri
GYBS genellikle birden fazla etkenin birleşimiyle ortaya çıkar. Uykunun düzensizliği sirkadiyen ritmi bozarak akşam/gece iştahını artırabilir; psikolojik stres, depresyon ve anksiyete duygusal yeme ataklarını tetikleyebilir; glisemik ve hormonal dengesizlikler ise gece acıkmalarını güçlendirebilir.
- Uyku düzensizliği ve yetersiz uyku
- Psikolojik etmenler: depresyon, anksiyete, stres
- Hormonal ve metabolik nedenler: kan şekeri dalgalanmaları, insülin direnci
Gece Yeme Bozukluğu Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?
Değerlendirme, dahiliye hekimi eşliğinde metabolik ve hormonal incelemeleri; gerektiğinde psikolog/psikiyatrist desteğini ve beslenme düzeni için diyetisyenle çalışmayı içerir. Ayrıntılı öykü, uyku düzeni, atak sıklığı ve içerdiği besinler ile duygusal durum birlikte ele alınır.
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu ile İlişki
Tıkınırcasına yeme bozukluğunda kısa sürede kontrol kaybı ile çok miktarda yeme ön plandayken; GYBS’de yeme, akşam ve gece saatlerine kaymış bir ritimde ve kimi zaman uykudan uyanarak gerçekleşir. Her iki bozukluk bir arada bulunabilir; bu durumda metabolik riskler (örneğin hipertansiyon, dislipidemi, diyabet) artabilir ve beden memnuniyeti azalabilir.
Gece Yeme Bozukluğu Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavide amaç, altta yatan psikolojik veya hormonal nedenleri yönetmek ve gün içi beslenmeyi düzene sokmaktır. Akşam saatlerinde metabolizma yavaşladığından, basit şeker ve yağ içeriği yüksek gıdalar kilo artışını kolaylaştırır. Öğün atlamadan, dengeli ve liften zengin bir beslenme planı esastır.
Beslenme ve Uyku Düzeni
Sabahları kahvaltı ile güne başlamak, öğünler arası süreyi çok uzatmamak ve akşam yemeğini düzenli saatlerde almak önemlidir. Yatmadan 2-3 saat önce planlanan küçük bir ara öğün gece kan şekeri dalgalanmalarını azaltabilir ve uykudan uyanıp yeme ihtiyacını düşürebilir.
Kaçınılması Gereken Besinler
- Beyaz un ve basit şeker içeren yiyecekler: tatlılar, börekler, şekerli içecekler
- Yağ içeriği yüksek atıştırmalıklar
- Gece geç saatte büyük porsiyonlar
Gece İçin Uygun Ara Öğün Örnekleri
- Bir porsiyon meyve + bir bardak süt veya yoğurt
- Bir dilim beyaz peynir + bir dilim tam buğday ekmeği veya bir adet galeta
- İsteğin sürmesi halinde domates, salatalık ve mevsim yeşillikleri gibi düşük enerjili sebzeler
Egzersiz ve Yaşam Tarzı
Düzenli fiziksel aktivite, iştah ve duygu durumunu dengeler, duygusal yeme ataklarını azaltır ve genel biyoritmi destekler. Haftalık planlı egzersiz, stres yönetimi teknikleri ve düzenli uyku hijyeni tedavinin etkinliğini artırır.
Hangi Bölümlere Başvurmalı?
- Beslenme ve Diyet
- Psikiyatri
- Psikoloji
- Dahiliye (iç hastalıkları) – hormon ve metabolik değerlendirme için