Genital Uçuk (Genital Herpes) Nedir? Belirtileri, Bulaşma Yolları ve Tedavisi
Genital herpes, çoğunlukla HSV-2, daha seyrek HSV-1 ile ilişkili, cinsel temasla bulaşan ve ömür boyu latent kalan bir enfeksiyondur. Klinik olarak ağrılı vezikül/ülserler, kaşıntı, yanma ve kasık lenfadenopatisi ile seyreder; ateş ve halsizlik görülebilir. Tanıda lezyon sürüntüsünde HSV PCR birincil yöntemdir; kültür ve tip-spesifik seroloji ek bilgi sağlar. Antiviral tedavi (asiklovir, valasiklovir, famsiklovir) atak süresi ve şiddetini kısaltır; sık nükslerde supresif tedavi nüksleri ve bulaş riskini azaltır. Prezervatif bulaşmayı tam engellemese de riski düşürür; atak dönemlerinde cinsel temastan kaçınmak önerilir. Gebelikte aktif lezyon varlığında neonatal bulaş riski nedeniyle obstetrik ve enfeksiyon uzmanlarının ortak yönetimi önemlidir.
Genital Uçuk (Genital Herpes) Nedir?
Genital uçuk, Herpes Simpleks Virüsü (HSV) nedeniyle genital deri ve mukozalarda gelişen, tekrarlama eğilimi olan bir enfeksiyondur. En sık etken HSV-2 olsa da HSV-1 de genital bölgeyi tutabilir.
İlk belirtiler genellikle karıncalanma, yanma ve hassasiyet şeklindedir; bunu içi sıvı dolu, ağrılı kabarcıklar ve ardından yüzeyel yaralar izler. Lezyonlar kendini sınırlayarak iyileşse de virüs sinir köklerinde latent kalır ve dönemsel olarak yeniden aktifleşebilir.
Genital Herpesin Nedenleri ve Bulaşma Yolları
Herpes Simpleks Virüsleri (HSV-1 ve HSV-2)
HSV-1 daha çok dudak çevresi uçuklarla, HSV-2 ise daha sık genital enfeksiyonlarla ilişkilidir. Her iki tip de deri/mukoza temasıyla bulaşır ve vücutta kalıcı olarak yerleşir.
Cinsel Temasla Bulaşma
Vajinal, anal veya oral ilişki sırasında doğrudan temasla virüs geçişi olabilir. Prezervatif riski azaltır ancak tüm lezyon alanlarını kapsamadığından bulaşmayı tamamen engellemez.
Bulaşıcılık Süresi ve Asemptomatik Dökülme
Virüs, görünür lezyonlar yokken de düşük düzeyde dökülebilir ve bulaştırıcılık sürebilir. Stres, hastalık, uykusuzluk ve adet dönemi nüksleri tetikleyebilir.
Genital Herpes Belirtileri
Belirtiler kişiden kişiye değişmekle birlikte ilk atakta daha şiddetli olabilir. Aşağıdaki yakınmalar sık görülür:
- Genital bölgede ağrılı kabarcıklar ve yüzeyel yaralar
- Kaşıntı, yanma, batma ve rahatsızlık hissi
- İdrar yaparken ağrı/yanma (üretral yakın lezyonlarda)
- Ateş, halsizlik gibi sistemik bulgular
- Kasık lenf bezlerinde şişlik ve hassasiyet
Ağrı, Kabarcık ve Yaralar
Veziküller patlayarak ülserlere dönüşür ve iyileşme sürecinde rahatsızlık verebilir. Lezyonlar genellikle birkaç gün-hafta içinde kabuklanıp düzelir.
Kaşıntı, Yanma ve İdrar Sırasında Ağrı
Erken evrede kaşıntı ve yanma belirgindir. Üretral yakın lezyonlarda miksiyon ağrılı olabilir.
Sistemik Bulgular ve Lenf Bezi Şişliği
İlk atakta ateş, halsizlik ve kasık lenf nodlarında büyüme görülebilir; sonraki ataklarda daha hafif seyreder.
Genital Uçuk Nasıl Teşhis Edilir?
Klinik Değerlendirme
Hikâye ve fizik muayene ile tipik lezyonların değerlendirilmesi ilk basamaktır.
PCR ve Kültür
Lezyon sürüntüsünde HSV PCR tanıda altın standarttır; virüs kültürü ek doğrulama sağlayabilir.
Kan Testleri ve Tiplendirme
Tip-spesifik seroloji (antikor tayini) geçmiş maruziyeti ve HSV tipini ayırt etmede yardımcıdır; asemptomatik bireylerde de bilgi verebilir.
Genital Uçuk (Genital Herpes) Tedavisi
Antiviral İlaçlar
Asiklovir, valasiklovir ve famsiklovir gibi antiviraller atak süresini ve şiddetini azaltır. Sık nükslerde günlük supresif tedavi, nüks sıklığını ve bulaş riskini düşürebilir.
Semptomatik Bakım
Ağrı kesiciler, ılık oturma banyoları, bölgenin temiz ve kuru tutulması rahatlama sağlar. Dar ve tahriş edici giysilerden kaçınılmalıdır.
Tekrarları Önleme ve Baskı Tedavisi
Tetikleyicilerden kaçınma, yeterli uyku, dengeli beslenme ve stres yönetimi nüks kontrolüne katkı verir. Hekim önerisiyle uzun süreli baskılayıcı tedavi tercih edilebilir.
Genital Uçuktan Korunma
Prezervatif ve Güvenli Cinsellik
Prezervatif düzenli ve doğru kullanıldığında bulaş riskini azaltır. Atak dönemlerinde cinsel temastan kaçınılmalıdır.
Hijyen, Bağışıklık ve Tetikleyiciler
Genital hijyen, yeterli uyku ve düzenli egzersiz bağışıklığı destekler. Stres ve hastalık gibi tetikleyicileri yönetmek nüksleri azaltabilir.
Taşıyıcılar İçin Öneriler
Partneri bilgilendirmek, kondom kullanmak ve gerektiğinde supresif tedavi almak bulaş riskini düşürür.
Komplikasyonlar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
Gebelik ve Yenidoğan Riski
Gebelikte aktif lezyon doğumda neonatal bulaş riskini artırır. Yakın izlem, uygun antiviral tedavi ve doğum şeklinin obstetrik değerlendirmeyle planlanması önemlidir.
Psikososyal Etkiler
Nüksler kaygı ve sosyal çekinmeye yol açabilir; gerektiğinde psikososyal destek faydalıdır.
Tedavi Edilmezse Oluşabilecek Sorunlar
İkincil bakteriyel enfeksiyonlar, yaygın lezyonlar ve bağışıklığı baskılanmış bireylerde ağır seyir görülebilir.
Genital Uçuk Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Genital uçuk nedir?
HSV’nin neden olduğu, ağrılı vezikül/ülserlerle seyreden ve nüks edebilen bir enfeksiyondur.
Nasıl bulaşır?
Vajinal, anal veya oral temasla; lezyon yokken de düşük düzeyde bulaş olabilir.
Belirtiler nelerdir?
Ağrılı kabarcıklar, yaralar, kaşıntı-yanma, idrar yaparken ağrı; ateş ve lenf bezi şişliği eşlik edebilir.
Tedavi edilebilir mi?
Antiviraller belirtileri ve nüksleri azaltır; virüs vücutta latent kalır.
Tamamen iyileşir mi?
Eradikasyon mümkün değildir; uygun tedaviyle kontrol sağlanabilir.
Tekrarı nasıl önlenir?
Supresif antiviral tedavi, tetikleyicilerden kaçınma, yeterli uyku ve stres yönetimi ile.
Cinsel hayatı nasıl etkiler?
Atak dönemlerinde ilişkiye ara verilmesi gerekir; kondom düzenli kullanım önerilir.
Gebelikte risk var mı?
Aktif lezyon varsa yenidoğana geçiş riski artar; yakın obstetrik takip önemlidir.
Hangi doktora gitmeliyim?
Dermatoloji, kadın hastalıkları ve doğum veya enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurulabilir.
Bağışıklık sistemini etkiler mi?
Doğrudan baskılamaz; bağışıklık zayıfladığında nüksler sıklaşabilir.