Geriatri Nedir? Hastalıklar, Belirtiler ve Tedaviler
Geriatri, 65 yaş ve üzeri bireylerde hastalıkların tanı, tedavi ve önlenmesi ile fonksiyonel bağımsızlığın sürdürülmesini hedefleyen iç hastalıkları yan dalıdır. Yaşlılarda multimorbidite, atipik semptomlar ve polifarmasi yaygın olduğundan kapsamlı değerlendirme ve ilaç yönetimi kritik önemdedir. Geriatrik bakım; demans, Parkinson, osteoporoz, kardiyometabolik hastalıklar, KOAH ve duygudurum bozuklukları gibi geniş bir yelpazeyi kapsar. Tedavi; fizik tedavi-rehabilitasyon, beslenme desteği, psikososyal müdahaleler ve evde bakım hizmetlerini entegre eder. Düşme önleme stratejileri, görme-işitme optimizasyonu ve çevresel düzenlemeler yaşam kalitesini ve güvenliği artırır.
Geriatri Nedir?
Geriatri, 65 yaş ve üzerindeki bireylerin tıbbi, fonksiyonel, psikolojik ve sosyal gereksinimlerine odaklanan iç hastalıkları yan dalıdır. Amaç; hastalıkları yönetmek, bağımsızlığı korumak ve yaşam kalitesini yükseltmektir.
Geriatristler hemşire, fizyoterapist, diyetisyen ve psikologlarla ekip halinde çalışır; gerekli durumlarda nöroloji, psikiyatri, göz ve üroloji gibi branşlarla konsültasyon yapar.
Geriatrinin Önemi
Yaşlanma ile birlikte çoklu hastalık, kırılganlık, atipik belirtiler ve ilaç etkileşimlerine duyarlılık artar. Bu nedenle tanı ve tedaviler kişiye özgü planlanmalı; ilaç seçimleri, doz ayarlamaları ve izlem titizlikle yürütülmelidir.
Düzenli kontrol, işlevsel kapasitenin sürdürülmesi, bakım planlarının güncellenmesi ve hasta–yakını–hekim iletişimi geriatrinin temel taşlarıdır.
Geriatri Hangi Hastalıklarla İlgilenir?
Geriatri çok sayıda hastalık ve geriatrik sendromla ilgilenir:
- Alzheimer hastalığı ve demanslar: İlerleyici bilişsel gerileme, davranış ve işlev kaybı.
- Parkinson hastalığı: Titreme, katılık, yavaşlık ve denge sorunları.
- Osteoporoz: Kemik yoğunluğunda azalma ve kırık riskinde artış.
- Artrit: Eklem ağrısı, tutukluk ve inflamasyon.
- Diyabet: Glisemik kontrol bozukluğu ve eşlik eden komplikasyonlar.
- Hipertansiyon ve kalp yetmezliği: Kardiyovasküler riskin artması, sıvı yüklenmesi ve efor kısıtlılığı.
- KOAH: Hava akımı kısıtlanması, nefes darlığı ve alevlenmeler.
- İnme sonrası durumlar: Nörolojik sekeller, yutma ve mobilite sorunları.
- Depresyon ve anksiyete: Duygu durum değişiklikleri, ilgi kaybı ve uyku bozuklukları.
- İdrar kaçırma: Acil, stres veya karışık tip inkontinans.
- Glokom ve katarakt: Görme keskinliğinde azalma ve düşme riskinde artış.
Geriatri Tedavi Yöntemleri
Tedavi, bireyin hedeflerine ve işlevsel kapasitesine göre kişiselleştirilir. Aşağıdaki başlıklar sıklıkla birlikte uygulanır:
Genel Sağlık Değerlendirmesi ve Takibi
Tıbbi öykü, fizik muayene, bilişsel, duygudurum, beslenme, mobilite ve sosyal destek değerlendirmelerini kapsayan kapsamlı yaklaşım; düzenli izlem ve hedefe yönelik planlar.
İlaç Yönetimi
Polifarmasiyi azaltma, ilaç-ilaç ve ilaç-hastalık etkileşimlerini önleme, uygun doz ve zamanlamayı belirleme.
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon
Kuvvet, denge ve dayanıklılığı artırmaya; ağrı ve düşme riskini azaltmaya yönelik egzersiz ve eğitim programları.
Kronik Hastalıkların Yönetimi
Diyabet, hipertansiyon, KOAH, kalp yetmezliği ve osteoporoz gibi durumlarda kanıta dayalı tedaviler ve alevlenme önleme stratejileri.
Evde Bakım Hizmetleri
Tedavinin ev ortamında sürdürülmesi, yara bakımı, mobilizasyon, cihaz kullanımı ve bakım veren eğitimi.
Psikolojik ve Sosyal Destek
Depresyon ve anksiyete yönetimi, yalnızlıkla mücadele, sosyal katılımın teşviki ve bakım veren tükenmişliğinin azaltılması.
Beslenme Danışmanlığı
Malnütrisyonun erken tanısı, protein-enerji desteği ve yutma güçlüğünde güvenli beslenme önerileri.
Geriatri ile Yaşam Kalitesini Artırma
Hedef, bağımsızlığı koruyup güvenliği artırmaktır; kişi merkezli, sürdürülebilir bakım esastır.
Düşmelerin Önlenmesi
Düşme risk taraması, denge-güçlendirme egzersizleri, ev düzenlemeleri ve görme/işitme iyileştirmeleri.
Psikolojik İyilik Hali ve Sosyalleşme
Grup etkinlikleri, destek programları, uyku hijyeni ve hobi faaliyetlerinin teşviki.
Bakım Ağları ve Multidisipliner Yaklaşım
Geriatrist, aile hekimi, hemşire, fizyoterapist, diyetisyen, psikolog ve sosyal hizmet uzmanının koordineli çalışmasıyla bakımın sürekliliği sağlanır.