Glokom Nedir? Glokom Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Glokom, çoğunlukla artmış göz içi basıncına bağlı gelişen kronik optik nöropatidir ve erken dönemde belirti vermeden ilerleyerek geri dönüşsüz görme kaybına yol açabilir. Başlıca riskler ileri yaş, aile öyküsü, diyabet/hipertansiyon, uzun süreli kortikosteroid kullanımı, göz travması ve yüksek miyopi/hipermetropidir. Tanı, tonometrinin yanı sıra görme alanı, optik sinir başı değerlendirmesi, pakimetri, OCT ve gonyoskopinin birlikte yorumlanmasına dayanır. Tedavide ilk basamak göz damlalarıdır; yanıtsızlıkta lazer (trabeküloplasti, iridotomi), uygun olguda MIGS ve ileri evrede trabekülektomi veya tüp implantları uygulanabilir. Erken tanı, düzenli takip ve hasta uyumu ile hastalık kontrol altına alınabilir; tam kür çoğu zaman mümkün değildir.

Glokom Nedir?

Glokom, göz içi basıncının sıklıkla yükselmesi sonucu optik sinirde kalıcı hasar oluşturan, sinsi seyirli ve ilerleyici bir göz hastalığıdır. Göz içinde sürekli üretilen sıvının üretim-drenaj dengesi bozulduğunda basınç artar ve sinir lifleri zarar görebilir. Açık açılı glokom en yaygın tiptir ve uzun süre belirti vermeyebilir; kapalı açılı glokom ise ani ağrı, bulanık görme ve bulantı-kusma ile acil durum oluşturabilir. Bazı olgular normal basınçlarda da ortaya çıkabilir veya doğuştan/ikincil nedenlerle gelişebilir.

Glokomun Belirtileri Nelerdir?

Erken evrede çoğu kişi hiçbir şikayet fark etmez. İlerledikçe baş ağrısı, gözde ağrı, bulanık görme, ışıkların etrafında hale, sabah rahatsızlık hissi ve çevresel görmede daralma ortaya çıkabilir. Akut atağa eşlik eden kızarıklık, ani görme kaybı, bulantı ve kusma acil değerlendirme gerektirir.

Gözde veya göz çevresinde ağrı
Bulanık ya da dalgalı görme
Işıkların etrafında renkli haleler
Görme alanında daralma (tünel görüş)
Baş ağrısı, özellikle tek taraflı
Işık hassasiyeti
Akut atakta ani görme kaybı, bulantı ve kusma

Görme Alanında Daralma

Glokomda tipik olarak çevresel görme önce etkilenir; kişi kenarlardaki nesneleri seçmekte zorlanır ve bu durum zamanla tünel görüşe dönebilir.

Gözde Ağrı

Dar açılı glokomda göz içi basıncı hızla yükselir ve genellikle tek taraflı şiddetli göz ağrısı ile başın aynı tarafına yayılan ağrıya neden olabilir.

Baş Ağrısı

Göz basıncındaki artışa bağlı baş ağrısı gelişebilir ve migren ya da sinüzitle karışabilir. Göz ağrısı ile birlikteliği uyarıcıdır.

Bulanık Görme

Basınç dalgalanmaları ve ileri sinir hasarı geçici veya kalıcı bulanık görme yapabilir; sabahları daha belirgin olabilir.

Işıkların Etrafında Hale Görme

Korneal ödem nedeniyle ışık saçılması oluşur ve gece araç kullanırken haleler fark edilebilir; genellikle basınç yüksekliğine işaret eder.

Mide Bulantısı ve Kusma

Akut glokom atağında sistemik belirtiler ortaya çıkabilir; bu durumda vakit kaybetmeden tıbbi yardım alınmalıdır.

Glokomun Türleri Nelerdir?

Glokom; açı yapısı, başlangıç yaşı, basınç düzeyi, ilerleme hızı ve altta yatan nedenlere göre sınıflanır.

Açık açılı glokom
Kapalı açılı glokom
Normal basınçlı glokom
Konjenital (doğuştan) glokom
İkincil glokom

Açık Açılı Glokom

En yaygın tiptir; drenaj sistemi zamanla işlevini yitirir ve hastalık çoğunlukla belirti vermeden ilerler. Erken tanı için düzenli muayene şarttır.

Kapalı Açılı Glokom

Açı kapanması sonucu basınç hızla yükselir; şiddetli ağrı, bulanık görme, kızarıklık ve bulantı ile seyreder ve acil müdahale gerektirir.

Normal Basınçlı Glokom

Basınç normal aralıkta olsa da optik sinir dolaşım ve duyarlılık nedenleriyle hasar görür; tanı için kapsamlı tetkik gerekir.

Konjenital (Doğuştan) Glokom

Bebeklikte sulanma, ışık hassasiyeti, iri ve mat görünümlü göz bulguları ile seyreder; çoğunlukla cerrahi gerektirir.

İkincil Glokom

Travma, üveit, diyabet, tümörler veya uzun süreli kortizon kullanımı gibi nedenlere bağlı gelişir; altta yatan nedene yönelik tedaviyle birlikte basınç kontrolü hedeflenir.

Glokomun Nedenleri Nelerdir?

En temel mekanizma göz sıvısının üretim-drenaj dengesinin bozulmasıdır. Bunun yanında yaşlanma, genetik yatkınlık, sistemik hastalıklar ve ilaçlar hastalığa zemin hazırlar.

Artmış göz içi basıncı
Ailede glokom öyküsü
İleri yaş
Diyabet ve hipertansiyon
Uzun süreli kortikosteroid kullanımı
Göz travmaları ve ameliyatları
Göz içi iltihaplar (üveit)
Yüksek miyopi veya hipermetropi
Damar dolaşım bozuklukları ve uyku apnesi

Glokom Kimlerde Sık Görülür?

Risk 40 yaş sonrasında artar; aile öyküsü olanlar, yüksek göz içi basıncı bulunanlar, diyabet/hipertansiyon gibi kronik hastalığı olanlar, orta-yüksek miyoplar, uzun süreli kortizon kullananlar, göz yaralanması geçirenler ve bazı etnik gruplar daha risklidir.

40 yaş ve üzeri bireyler
Ailede glokom öyküsü olanlar
Yüksek göz içi basıncı saptananlar
Diyabet, hipertansiyon gibi kronik hastalığı olanlar
Orta-yüksek miyopi veya hipermetropi
Uzun süre kortizon kullananlar
Geçmiş göz travması olanlar
Afrika kökenliler ve riskli etnik gruplar
Sigara kullananlar, sağlıksız yaşam tarzı

Glokom Nasıl Teşhis Edilir?

Tanı çoklu testlerin birlikte yorumlanmasına dayanır; tek başına basınç ölçümü yeterli değildir.

Tonometri: Göz içi basıncını ölçer.
Görme alanı testi (perimetri): Fonksiyonel kaybı değerlendirir.
Oftalmoskopi: Optik sinir başı ve çukurlaşma incelenir.
Pakimetri: Kornea kalınlığı ölçümü, basınç yorumunu etkiler.
OCT: Retina sinir lifi ve optik sinir yapısını gösterir.
Gonyoskopi: Açı yapısının açık/kapalı olduğunu belirler.

Glokom Nasıl Tedavi Edilir?

Amaç, göz içi basıncını hedef düzeye indirip sinir hasarını durdurmak veya yavaşlatmaktır. Tedavi kişiye özeldir ve yaşam boyu takip gerektirebilir.

İlaçlar (öncelikle göz damlaları, gerekli ise ağızdan)
Lazer tedavileri
Mikroinvaziv glokom cerrahileri (MIGS)
Klasik cerrahi yöntemler
Yaşam tarzı düzenlemeleri ve düzenli takip

İlaçlar

Göz damlaları sıvı üretimini azaltır veya drenajı artırır; düzenli kullanım şarttır. Bazı olgularda kısa süreli sistemik ilaçlar eklenebilir.

Lazer Tedavileri

Lazer trabeküloplasti: Açık açılı glokomda drenajı artırır.
Lazer iridotomi: Dar açılı glokomda iris üzerinde küçük bir açıklık oluşturarak akışı kolaylaştırır.

Mikroinvaziv Cerrahiler (MIGS)

Hafif-orta şiddetteki olgularda daha az invaziv seçenekler sunar; iyileşme süresi genellikle kısadır.

Klasik Cerrahi Yöntemler

Trabekulektomi: Göz sıvısının dışarı çıkması için yeni bir yol oluşturulur.
Tup implantasyonu: Basıncı düşürmek için tüp/şant sistemleri yerleştirilir.

Yaşam Tarzı ve Takip

Düzenli kontroller, ilaç uyumu, sigaradan uzak durma, sağlıklı beslenme ve egzersiz tedavinin başarısını artırır.

Glokom Nasıl Ölçülür?

Göz tansiyonu ağrısız, kısa süren yöntemlerle ölçülür. Bazı cihazlar göze temas ederken bazıları temassız çalışır.

Goldmann aplanasyon tonometresi
Non-kontakt (hava püskürtme) tonometre
El tipi tonometre (Tono-Pen)
Schiötz tonometresi
Rebound tonometri (iCare)

Glokom Nasıl Önlenir?

Kesin olarak önlenemese de risk azaltılabilir ve erken tanı ile görme kaybı engellenebilir.

40 yaşından sonra 1–2 yılda bir göz muayenesi
Aile öyküsü varsa daha sık kontrol
Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz
Sigaradan uzak durma, alkolü sınırlama
Spor ve riskli işlerde koruyucu gözlük kullanma
Uzun süreli kortizon kullanımında hekim danışmanlığı
Diyabet ve hipertansiyonu iyi yönetme
Ekran karşısında düzenli mola verme

Glokom Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Göz damlaları ne sıklıkla kullanılır?

Hekimin önerdiği doz ve aralıklarla, çoğu zaman günde birkaç kez düzenli kullanılmalıdır.

Göz damlaları sürekli kullanılır mı?

Çoğu hastada uzun dönemli, bazen ömür boyu kullanım gerekir; kesmek hekim kararıyla olur.

Glokom tamamen iyileşir mi?

Tam kür genellikle mümkün değildir ancak uygun tedavi ve takip ile hastalık kontrol altında tutulabilir.

Glokom ameliyatla düzelir mi?

Ameliyat göz içi basıncını düşürmeyi hedefler; hastalığı ortadan kaldırmaz fakat ilerlemeyi yavaşlatır.

İdeal göz tansiyonu kaç olmalı?

Genel aralık çoğu kişi için 10–20 mmHg’dir; bireysel hedef değer hekim tarafından belirlenir.

Evde göz tansiyonu nasıl düşürülür?

Güvenli ve kalıcı bir ev yöntemi yoktur; reçete edilen ilaçlara uyum ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları esastır.

Göz tansiyonu nasıl ölçülür?

Tonometri cihazları ile ölçülür; pakimetri, OCT ve perimetri gibi testler tanıya yardımcıdır.

Göz tansiyonu neden yükselir?

Yaş, genetik yatkınlık, diyabet, miyopi, steroid kullanımı ve geçmiş göz yaralanmaları önemli nedenlerdir.

Göz tansiyonu siyah nokta yapar mı?

Glokom siyah nokta oluşturmaz; asıl sorun görme alanında sinsi kayıplardır.