Glomerülonefrit Nedir? Glomerülonefrit Belirtileri ve Tedavisi
Glomerülonefrit, glomerüler inflamasyonla seyreden ve böbreğin filtrasyon işlevini bozan bir klinik tablodur. Enfeksiyonlar (PSGN, endokardit, HIV/HBV/HCV), bağışıklık hastalıkları (lupus, Goodpasture, IgA nefropatisi), vaskülitler ve hipertansiyon, diyabetik nefropati ile FSGS gibi primer/sekonder etkenler başlıca nedenlerdir. Klinik olarak hematüri, proteinüri, hipertansiyon ve ödem görülebilir; ilerleyen olgularda AKI, KBH ve nefrotik sendrom gelişebilir. Tanı idrar ve kan testleri ile desteklenir; etiyoloji ve tip ayrımı için böbrek biyopsisi çoğu vakada gereklidir. Tedavi altta yatan nedene yöneliktir; kan basıncı ve proteinürinin kontrolü, immunosupresyon, diyaliz ve uygun hastalarda böbrek nakli temel yaklaşımlardır.
Glomerülonefrit Nedir?
Glomerülonefrit, böbreklerin filtre birimleri olan glomerüllerin iltihaplanmasıdır. Bu durum, kanın atıklardan ve fazla sıvıdan arındırılmasını bozarak vücutta birikime yol açabilir. Hastalık akut veya kronik seyredebilir; tek başına ortaya çıkabileceği gibi lupus ya da diyabet gibi başka bir hastalığın parçası olarak da görülebilir. Uzamış ve şiddetli iltihap böbreklerde kalıcı hasar bırakabilir.
Akut glomerülonefrit aniden başlar ve hızlı değişikliklere neden olabilirken, kronik form yıllar içinde yavaş yavaş ilerler. Klinik gidiş ve tedavi yaklaşımı bu ayrıma göre değişir.
Biyopsi ve Tip Belirleme
Tanı süreci muayene ile başlar; idrar ve kan testleri destek olur. Hastalığın tipini ve altta yatan nedeni göstermek amacıyla çoğu vakada böbrek biyopsisi istenir; biyopsinin amacı kanser aramak değil, glomerüler hasarın tipini saptamaktır.
Glomerülonefrit Nedenleri
Glomerüllerin iltihaplanmasına birçok durum yol açabilir. Bazı olgular kalıtsal yatkınlıkla ilişkiliyken çoğunda net neden belirlenemeyebilir.
Enfeksiyonlar
- Streptokok sonrası glomerülonefrit (PSGN): Boğaz veya cilt streptokok enfeksiyonunu takiben bağışıklık yanıtının ürünü olan kompleksler glomerüllerde birikerek iltihap başlatabilir. Çocuklarda daha sık olup genellikle daha iyi seyreder.
- Bakteriyel endokardit: Kana karışan bakteriler kalp iç yüzeyine/kapaklarına yerleşerek enfeksiyon oluşturur ve bağışıklık aracılı glomerüler hasarı tetikleyebilir.
- Viral enfeksiyonlar: HIV, hepatit B ve hepatit C glomerüler inflamasyonu başlatabilir veya alevlendirebilir.
Bağışıklık Hastalıkları
- Lupus (SLE): Cilt, eklemler ve böbrekler dahil çoklu organları etkileyen kronik inflamatuvar bir hastalık olup sık olarak lupus nefriti gelişir.
- Goodpasture sendromu: Akciğerlerde kanama ve böbreklerde glomerülonefrit ile seyreden nadir otoimmün bir tablodur.
- IgA nefropatisi: Glomerüllerde IgA birikimiyle tekrarlayan hematüri atakları yapar.
Vaskülit
- Poliarterit: Küçük ve orta boy arterleri tutarak kalp, böbrek ve bağırsak gibi organları etkileyebilir.
- Wegener granülomatozu (GPA): Üst-alt solunum yolları ve böbreklerdeki küçük-orta damarları hedef alan granülomatöz vaskülittir.
Glomerülleri Zedeleyen Diğer Durumlar
- Yüksek tansiyon: Böbrek damar ve glomerüllerine zarar vererek fonksiyon kaybına yol açabilir; glomerülonefrit de tersine hipertansiyonu kötüleştirebilir.
- Diyabetik böbrek hastalığı: Uzun yıllar içinde gelişir; kan şekeri ve kan basıncı kontrolü ilerlemeyi yavaşlatır.
- Fokal segmental glomerüloskleroz (FSGS): Bazı glomerüllerde segmental skar ile seyreder; primer olabilir veya başka hastalıklara eşlik edebilir.
- İlişkili kanserler: Multipl miyelom, akciğer kanseri ve kronik lenfositik lösemiyle ilişki bildirilebilir.
Kimlerde Görülür?
Glomerülonefrit her yaş ve cinste görülebilir. Tedavi edilmemiş streptokok enfeksiyonu, intravenöz madde kullanımı, romatizmal kapak hastalığı, sigara ve bazı romatolojik hastalıklar risk faktörleridir. Alport sendromu ve ailevi Akdeniz ateşi gibi bazı nadir tipler dışında çoğu glomerülonefrit kalıtsal değildir.
Glomerülonefritin Yol Açabileceği Sorunlar
- Akut böbrek hasarı: Filtrasyonun hızla bozulmasıyla atık ürünlerin kanda birikmesi.
- Kronik böbrek hastalığı: Zamanla kalıcı fonksiyon kaybı; ilerleyen evrelerde diyaliz veya nakil ihtiyacı.
- Yüksek tansiyon: Böbrek hasarı ve sıvı/atık birikimi kan basıncını yükseltebilir.
- Nefrotik sendrom: Aşırı proteinüriye bağlı hipoalbüminemi ve ödem.
Glomerülonefrit Belirtileri
Belirtiler altta yatan nedene ve seyre göre değişir; ilk bulgular çoğu kez rutin idrar tahlilinde ortaya çıkar.
- İdrarda kan (hematüri)
- Köpüklü idrarla fark edilen proteinüri
- Hipertansiyon
- Yüzde, ellerde, ayaklarda ve karında ödem
Glomerülonefrit Tanısı
- İdrar tahlili: Eritrosit ve protein varlığını gösterir.
- Kan testleri: Kreatinin ve üre gibi atıkların düzeyleri böbrek fonksiyonunu yansıtır.
- Görüntüleme: Ultrason ve diğer yöntemler böbrekleri değerlendirmede yardımcıdır.
- Böbrek biyopsisi: Tanının kesinleşmesi ve tip ayrımı için çoğu hastada önerilir.
Glomerülonefrit Tedavisi
Tedavi; hastalığın akut/kronik oluşu, altta yatan neden ve semptom şiddetine göre bireyselleştirilir. Amaç böbrek fonksiyonunu korumak ve ilerlemeyi yavaşlatmaktır. Kan basıncı ve proteinürinin kontrolü, uygun olgularda immunosupresif tedaviler, sıvı yönetimi ve gerektiğinde diyaliz başlıca yaklaşımlardır. Son dönem böbrek hastalığında kalıcı çözüm diyaliz veya böbrek naklidir.
Evde Alınabilecek Önlemler
- Tuz tüketimini kısıtlamak (ödem ve hipertansiyonu azaltmak için)
- Doktor önerisine göre protein ve potasyumu azaltmak
- Sağlıklı kiloyu sürdürmek ve düzenli fiziksel aktivite
- Diyabet varsa kan şekeri kontrolünü sağlamak
- Sigarayı bırakmak
Tıbbi Birimler