İdrardan Kan Gelmesi (Hematüri) Nedir? İdrar Kan Neden Olur?

Hematüri, idrarda kırmızı kan hücrelerinin bulunmasıyla karakterize olup makroskopik (gözle görülür) ve mikroskopik (yalnızca mikroskopla saptanan) olarak ikiye ayrılır. En sık nedenleri idrar yolu enfeksiyonları, böbrek taşları, prostat hastalıkları ve glomerüler patolojiler olup, nadiren üriner sistem kanserlerinin erken bulgusu olabilir. Tanıda öykü ve muayeneyi takiben idrar tahlili, kültür, kan testleri ve uygun görüntüleme (USG, BT ürografi/MR) ile sistoskopi önemli yer tutar; risk profiline göre sitoloji ve biyopsi gerekebilir. Tedavi altta yatan nedene yöneliktir: enfeksiyonda antibiyotik, taşta medikal ve/veya girişimsel yaklaşımlar, glomerüler hastalıkta immünmodülasyon, tümörlerde ürolojik ve onkolojik tedaviler uygulanır. Görünür kanama, pıhtı retansiyonu, ateş ve yan ağrısı, travma, gebelik veya yüksek riskli bireylerde acil değerlendirme gerekir.

İdrardan Kan Gelmesi (Hematüri) Nedir?

Hematüri, idrar örneğinde kırmızı kan hücrelerinin saptanmasıdır. İdrarın pembe, kırmızı ya da kahverengi renge dönmesi makroskopik hematüri iken, yalnızca mikroskopla görülebilen kan hücreleri mikroskopik hematüri olarak adlandırılır. Basit bir enfeksiyondan böbrek taşı ve glomerül hastalıklarına, hatta nadiren mesane veya böbrek kanserine kadar çok çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Bu nedenle altta yatan etkenin belirlenmesi için tıbbi değerlendirme şarttır.

Hematüri Nasıl Ortaya Çıkar?

İdrar yolu, böbreklerden başlayıp üreterler, mesane ve üretradan oluşan tek bir sistemdir; herhangi bir segmentteki kanama idrara karışabilir. Hematüri, idrar yaparken yanma ve ağrı, sık idrara çıkma, alt karın veya bel ağrısı gibi belirtilerle birlikte olabilir ya da tamamen ağrısız seyredebilir. Egzersiz sonrası geçici hematüri görülebilir ancak 48–72 saatten uzun sürerse değerlendirilmelidir.

İdrarda Kanın Başlıca Nedenleri

İdrar yolu enfeksiyonları (İYE): Sistit ve piyelonefrit; yanma, sık idrara çıkma, kötü kokulu/bulanık idrarla birlikte kanamaya yol açabilir.
Böbrek ve üreter taşları: Taşın mukozayı tahrişi sonucu mikro veya makro hematüri gelişebilir; sıklıkla şiddetli yan-bel ağrısı eşlik eder.
Prostat hastalıkları: BPH ve prostatit erkeklerde hematüri nedenidir.
Glomerüler hastalıklar: Glomerülonefrit, IgA nefropatisi gibi durumlarda proteinüri, hipertansiyon ve ödem eşlik edebilir.
Üriner sistem tümörleri: Mesane, böbrek ve üst üriner sistem kanserleri ağrısız, görünür kanamayla ortaya çıkabilir.
Travma: Böbrek veya mesaneye darbe/yaralanma sonrası kanama oluşabilir.
Yoğun egzersiz: Uzun mesafe koşu gibi eforlar geçici hematüri yapabilir.
İlaçlar ve kanama bozuklukları: Antikoagülan/antiagreganlar ve pıhtılaşma sorunları kanama riskini artırır; ancak altta yatan nedeni dışlamak gerekir.
Yapısal ve nadir nedenler: Üretra darlıkları, polikistik böbrek hastalığı, nutcracker (fındıkkıran) sendromu gibi damar sıkışmaları.
Kontaminasyon: Adet kanının örneğe karışması yalancı pozitifliğe yol açabilir.

Tanı: Hangi Testler Yapılır?

Değerlendirme, ayrıntılı öykü (ilaçlar, egzersiz, aile öyküsü, mesleki maruziyet, sigara) ve fizik muayene ile başlar. Sonrasında altta yatan nedeni belirlemek için şu testler uygulanır:

İdrar tahlili ve mikroskopi: Eritrosit sayısı, proteinüri, lökositler; dismorfik eritrositler ve silendirler glomerüler kökeni düşündürür.
İdrar kültürü: Enfeksiyon saptanırsa etken ve antibiyotik duyarlılığı belirlenir.
Kan testleri: Tam kan sayımı, böbrek fonksiyonları (kreatinin, üre), elektrolitler.
Görüntüleme: Böbrek ve mesane ultrasonu; taş ve tümör şüphesinde BT ürografi, radyasyon kısıtı olanlarda MR ürogram.
Sistoskopi: Mesane ve üretranın endoskopik değerlendirilmesi; özellikle görünür kanama, ileri yaş, sigara ve risk faktörlerinde önerilir.
Sitoloji ve biyopsi: Şüpheli hücreler veya lezyonlar için ilave incelemeler.
Taş analizi: Düşen/çıkarılan taşın yapısının belirlenmesi, nüksü önlemede yol gösterir.

Tedavi: Nedene Yönelik Yaklaşımlar

Enfeksiyon: Uygun antibiyotik ve bol sıvı; nükslerde altta yatan anatomi ve alışkanlıklar gözden geçirilir.
Böbrek taşı: Ağrı kontrolü ve hidrasyon; uygun olgularda taş kırma (ESWL), üreteroskopi veya cerrahi.
Prostat hastalıkları: İlaç tedavileri (ör. alfa blokerler) ve endoskopik/cerrahi yöntemler.
Glomerüler hastalıklar: Nefroloji eşliğinde immünmodülatör tedaviler, tansiyon ve proteinüri kontrolü.
Tümörler: Ürolojik cerrahi, intravezikal tedaviler, kemoterapi/radyoterapi gibi onkolojik yaklaşımlar.
İlaçlara bağlı kanama: Doz ayarlaması veya alternatif tedavi; kesme/başlama kararları hekim kontrolünde yapılmalıdır.
Destekleyici öneriler: Yeterli sıvı alımı, kabızlığın önlenmesi, yorucu egzersizin değerlendirme tamamlanana dek kısıtlanması.

Ne Zaman Acil Yardım Alınmalı?

Görünür kanamaya pıhtı ve idrar yapamama (pıhtı retansiyonu) eşlik ediyorsa
Şiddetli yan-bel ağrısı, ateş ve titreme varsa
Baş dönmesi, bayılma, solukluk gibi belirgin kan kaybı belirtileri gelişirse
Travma (düşme, kaza) sonrası idrarda kan görülürse
Gebelikte kanlı idrar fark edilirse

Sık Sorulan Sorular

İdrardan kan gelmesi tehlikeli mi?

Hematüri her zaman ciddiye alınmalıdır; bazı nedenler iyi huyludur ancak bazen böbrek/mesane tümörleri gibi önemli hastalıkların ilk belirtisi olabilir. Görünür kanama veya tekrarlayan mikroskopik hematüri mutlaka değerlendirilmelidir.

Kanser belirtisi olabilir mi?

Evet, özellikle ağrısız, gözle görülen kanamalarda mesane ve üst üriner sistem kanserleri akla gelir. Risk faktörleri (sigara, ileri yaş, kimyasal maruziyet) varlığında sistoskopi ve uygun görüntüleme önerilir.

Hangi belirtiler eşlik eder?

İdrar yaparken yanma ve ağrı, sık idrara çıkma, kötü kokulu/bulanık idrar, alt karın ya da bel ağrısı, ateş ve pıhtı oluşumu eşlik edebilir; ancak bazı olgularda hematüri tamamen ağrısızdır.

Hamilelikte hematüri görülür mü?

Görülebilir ve mutlaka değerlendirilmelidir. Gebelikte anatomik ve hormonal değişiklikler İYE riskini artırır; ayrıca taş ve nadiren glomerüler nedenler de söz konusu olabilir.

Erkeklerde neden olur?

Prostat büyümesi ve prostatit, taş hastalığı ve İYE sık nedenlerdir. Yaşa ve risk faktörlerine göre kanser taraması için sistoskopi ve görüntüleme gündeme gelebilir.

Kadınlarda neden olur?

En sık sistit ve üst üriner sistem enfeksiyonlarıdır; taş hastalığı da görülür. Adet kanının örneğe karışması yalancı hematüriye yol açabileceği için örnekleme zamanı önemlidir.

İdrarda pıhtı görülmesi ne anlama gelir?

Pıhtı, kanamanın fazla olduğuna işaret edebilir ve idrar akışını tıkayabilir; acil değerlendirme gerektirebilir.

İdrar sırasında mı, sonra mı kan görüyorum: fark ne?

İdrarın başında görülen kanama genellikle üretra kaynaklı, sonunda görülen kanama mesane boynu/üreter, tüm idrar boyunca görülen kanama ise böbrek veya mesane içi kaynaklı olabilir. Kesin ayrım için ürolojik değerlendirme gerekir.