Hiperbarik Oksijen Tedavisi Nedir? Neden Yapılır?

Hiperbarik oksijen tedavisi (HBOT), artmış çevresel basınç altında %100 oksijen solutularak plazmada çözünmüş oksijen miktarını yükseltir ve doku oksijenlenmesini artırır. Bu fizyolojik etki; anjiyogenez, fibroblast aktivitesi, kolajen sentezi ve lökosit fonksiyonlarında iyileşme ile yara onarımını hızlandırır, ayrıca karbonmonoksit zehirlenmesinde karboksihemoglobin çözünmesini hızlandırır. HBOT; dekompresyon hastalığı, gaz/ hava embolisi, gazlı gangren, diyabetik ayak ülserleri, radyasyon nekrozu ve refrakter osteomiyelit gibi seçili endikasyonlarda adjuvan bir yöntemdir. En sık yan etkiler kulak-sinüs barotravması ve geçici miyopi iken, nadir fakat ciddi riskler arasında oksijen toksisitesine bağlı nöbet ve pulmoner barotravma yer alır. Tedavinin mutlak kontrendikasyonu tedavi edilmemiş pnömotoraks olup, KOAH’ta hava hapsi, bazı kemoterapötikler ve üst solunum yolu enfeksiyonlarında dikkat gereklidir. Uygun hasta seçimi, kişiselleştirilmiş basınç/seans protokolleri ve eşlik eden standart tedavilerle birlikte uygulanması, klinik yararı en üst düzeye çıkarır.

Hiperbarik Oksijen Tedavisi Nedir?

Hiperbarik oksijen tedavisi (HBOT), hastanın özel bir basınç odasında normal atmosfer basıncının üzerinde, genellikle %100 oksijen soluduğu destekleyici bir tedavi yöntemidir. Bu sayede kanda çözünen oksijen miktarı artar, dokular daha iyi oksijenlenir ve iyileşme süreçleri hızlanır. HBOT, tek başına bir “mucize” tedavi değildir; uygun endikasyonlarda, yara bakımı, antibiyotikler veya cerrahi gibi standart yaklaşımlarla birlikte kullanılır.

Hiperbarik Oksijen Tedavisi Nasıl Uygulanır?

Basınç Odası ve Prosedür

Tedavi tek kişilik (monoplace) veya çok kişilik (multiplace) basınç odalarında uygulanır. Hasta, maske/başlık aracılığıyla ya da odanın tamamı oksijenle basınçlandırılarak oksijen solur. Seans boyunca yaşam bulguları ve konforu izlenir; güvenlik kuralları titizlikle uygulanır.

Seans Süresi ve Sıklık

Seanslar genellikle 60–120 dakika sürer; basınç düzeyi endikasyona göre belirlenir. Toplam seans sayısı klinik duruma göre değişir; kronik yaralarda çoğunlukla çoklu seanslar planlanırken, karbonmonoksit zehirlenmesi ve gaz embolisi gibi acil durumlarda erken ve yoğun protokoller tercih edilir.

Seans Öncesi ve Sırası

Hastaya kulak basıncını eşitleme (yutkunma, Valsalva vb.) teknikleri öğretilir, yanıcı/alev alıcı maddeler içeri alınmaz, rahat kıyafet tercih edilir. Seans sırasında kulaklarda basınç hissi, hafif baş ağrısı veya yorgunluk gelişebilir; ekibin yönlendirmelerine uyum önemlidir.

Hangi Durumlarda Uygulanır?

HBOT, doku oksijenasyonunu artırarak iyileşmeyi desteklediği için seçili hastalıklarda adjuvan bir seçenek olarak kullanılır.

Endikasyonlar

Karbonmonoksit zehirlenmesi
Dekompresyon hastalığı (dalgıç hastalığı)
Hava veya gaz embolisi
Diyabetik ayak ülserleri ve iyileşmeyen kronik yaralar
Radyoterapiye bağlı doku hasarı (yumuşak doku ve kemik)
Gazlı gangren ve nekrotizan yumuşak doku enfeksiyonları
Kronik osteomiyelit
Termal yanıklar
Travmatik ezilme yaralanmaları ve risk altındaki cilt greftleri/filpler
Ani sensörinöral işitme kaybı

Hiperbarik Oksijen Tedavisinin Faydaları

HBOT’nin biyolojik etkileri, dokularda yüksek parsiyel oksijen basıncı oluşturarak iyileşme mekanizmalarını güçlendirmesiyle ilişkilidir.

Biyolojik Etkiler

Doku oksijenlenmesini artırarak yara kapanmasını destekler
Anjiyogenez ve kolajen sentezini uyarır
Ödemi azaltır, mikrosirkülasyonu iyileştirir
Lökositlerin bakterisidal etkinliğini güçlendirir; bazı antibiyotiklerin etkisini destekleyebilir
Karbonmonoksitin hemoglobinden ayrılmasını hızlandırır

Riskler ve Yan Etkiler

HBOT genel olarak güvenli kabul edilse de basınca ve yüksek oksijen düzeylerine bağlı bazı yan etkiler görülebilir.

Sık ve Geçici Yan Etkiler

Kulak barotravması, sinüs ağrısı ve basınç hissi
Geçici görme değişiklikleri (miyopi)
Baş ağrısı, yorgunluk, klaustrofobi
Diyabetli hastalarda hipoglisemi riski

Daha Ciddi Olası Riskler

Oksijen toksisitesine bağlı nöbet (nadir)
Akciğer barotravması, nadiren pulmoner ödem
Karbondioksit retansiyonu
Yangın riski (güvenlik protokollerine uyum kritiktir)

Kontrendikasyonlar ve Dikkat

Mutlak kontrendikasyon: Tedavi edilmemiş pnömotoraks
Göreceli: KOAH’ta hava hapsi/büller, aktif üst solunum yolu enfeksiyonu, yakın dönemde kulak cerrahisi
Bazı kemoterapi ajanlarıyla eşzamanlı kullanımda dikkat gereklidir (hekim değerlendirmesi şarttır)

Tedavi Nasıl Planlanır?

Tedavi, endikasyona, hastanın genel durumuna ve yanıtına göre kişiselleştirilir; standart bakım (yara bakımı, enfeksiyon kontrolü, revaskülarizasyon/cerrahi vb.) ile birlikte yürütülür.

Değerlendirme ve Takip

Ön değerlendirme: Tıbbi öykü, muayene, gerekirse görüntüleme ve laboratuvar
Seans protokolü: Basınç düzeyi, süre ve toplam seans sayısı
Yanıt izlemi: Yara boyutu/derinliği, ağrı, enfeksiyon bulguları ve fonksiyonel kazanımlar
Güvenlik: Glisemik kontrol, kulak muayenesi ve seans içi izlem

Hasta İçin Öneriler

Sigaradan uzak durun; alkol tüketimini sınırlayın
Yeterli sıvı alımı, dengeli beslenme ve düzenli uykuya özen gösterin
Hekimin önerdiği ilaç ve yara bakımı planına uyun
Alışılmadık belirti veya yakınmalarınızı ekibinizle paylaşın