Hipoksemi Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Hipoksemi, arteriyel oksijen parsiyel basıncının (PaO2) azalmasıyla karakterize olup dokularda oksijen sunumunu kısıtlar ve hipoksiye zemin hazırlar. Başlıca patofizyolojik mekanizmalar hipoventilasyon, V/Q uyumsuzluğu, intrapulmoner şant, difüzyon sınırlanması ve düşük FiO2 (yüksek irtifa) şeklindedir. Tanı, arteriyel kan gazı ve nabız oksimetresiyle konur; PaO2 <60 mmHg veya SpO2 <%90 değerleri hipoksemi lehinedir ve görüntüleme ile fonksiyonel testler altta yatan nedeni saptamada kullanılır. Tedavide oksijen desteği, nedene yönelik farmakolojik/cerrahi yaklaşımlar ve gerekirse non-invaziv veya invaziv mekanik ventilasyon temel bileşenlerdir. Kronik olgularda pulmoner rehabilitasyon, risk faktörlerinin yönetimi ve düzenli takip prognozu iyileştirir. Enfeksiyonlardan korunma, sigarayı bırakma ve efor/irtifa planlaması, alevlenme ve komplikasyonları azaltır.

Hipoksemi Nedir?

Hipoksemi, arteriyel kanda oksijen parsiyel basıncının (PaO2) normal aralığın altına düşmesiyle tanımlanır ve dokuların yeterli oksijenlenmesini bozarak hipoksiye yol açabilir. Nefes darlığı, hızlı ve yüzeysel solunum, yorgunluk, baş dönmesi, çarpıntı ve ciltte morarma gibi belirtilerle seyreder. Hipoksemi, solunum yetmezliği ile ilişkili olabilir ancak her hipoksemi olgusu solunum yetmezliği anlamına gelmez; dolaşım bozuklukları veya yüksek irtifa gibi etkenler de rol oynayabilir.

Patofizyolojik olarak hipoventilasyon, ventilasyon-perfüzyon (V/Q) uyumsuzluğu, intrapulmoner şant, difüzyon bozukluğu ve düşük inspiryum oksijeni (yüksek rakım) hipoksemiye neden olan temel mekanizmalardır.

Hipokseminin Belirtileri

Belirtiler, oksijenin dokulara taşınmasındaki yetersizliğe bağlıdır ve şiddeti altta yatan nedene göre değişir.

Nefes darlığı ve hızlı solunum
Baş dönmesi, sersemlik, baş ağrısı
Çarpıntı ve eforla çabuk yorulma
Konsantrasyon güçlüğü, zihinsel bulanıklık
Ciltte/dudaklarda/tırnaklarda morarma (siyanoz)
Ağır olgularda bayılma veya bilinç kaybı

Hipokseminin Nedenleri

Hipoksemi pek çok durumun sonucu olabilir; akciğer kaynaklı hastalıklar başta olmak üzere, dolaşım bozuklukları ve hemoglobin düzeylerindeki azalma da tabloya katkıda bulunur.

Solunum yolu hastalıkları: Astım, KOAH, zatürre (pnömoni), akciğer fibrozisi
Pulmoner emboli ve diğer gaz değişim bozuklukları
Kalp yetmezliği ve konjenital kalp hastalıkları
Anemi (düşük hemoglobin) ve oksijen taşıma kapasitesinde azalma
Solunum depresyonu: Aşırı alkol/uyuşturucu, sedatif ilaçlar, anestezi
Nöromüsküler hastalıklar: ALS, kas distrofileri (solunum kas zayıflığı)
Üst/alt hava yolu tıkanıklıkları: Boğulma, yabancı cisim, anafilaksi
Uyku apnesi (OSAS) ve uykuda hipoventilasyon
Yüksek rakım (düşük inspiryum oksijen düzeyi)

Hipoksemi Tanısı

Tanıda arteriyel kan gazı (AKG) analizi ile PaO2/PaCO2 ölçümü ve nabız oksimetresiyle SpO2 izlenir. Klinik değerlendirme; akciğer grafisi, BT, solunum fonksiyon testleri, ekokardiyografi ve gerektiğinde ventilasyon-perfüzyon (V/Q) sintigrafisi gibi tetkiklerle desteklenir.

Arteriyel kan gazı (PaO2, PaCO2, pH)
Nabız oksimetresi (SpO2)
Akciğer grafisi ve toraks BT
Pulmoner fonksiyon testleri, efor testi
Ekokardiyografi, hemoglobin ve tam kan sayımı
V/Q sintigrafisi (şüpheli pulmoner embolide)

Referans aralıklar ve eşik değerler:

PaO2: 75–100 mmHg; 60 mmHg altı hipoksemi olarak kabul edilir.
SpO2: %95–100 normal; %90 altı hipoksemi lehinedir.

Not: Oksimetri sonuçları dolaşım bozukluğu, oje, soğuk ekstremite veya karbonmonoksit maruziyetinde yanıltıcı olabilir; gerektiğinde AKG tercih edilir.

Hipoksemi Tedavisi

Tedavinin amacı, oksijenlenmeyi düzeltmek ve altta yatan nedeni hedeflemektir. Yaklaşım, hastalığın şiddetine ve etiyolojiye göre bireyselleştirilir.

Oksijen tedavisi: Nazal kanül, basit/rezervuarlı maske; gerekirse yüksek akımlı oksijen
Non-invaziv ventilasyon: CPAP/BiPAP; uygun olgularda hava yolu açıklığını ve oksijenlenmeyi artırır
Mekanik ventilasyon: Ciddi hipoksemi/solunum yetmezliğinde invaziv destek
Nedene yönelik ilaçlar: Bronkodilatörler, inhaler/ sistemik steroidler, antibiyotikler, diüretikler, antikoagülanlar vb.
Pulmoner rehabilitasyon: Egzersiz eğitimi, solunum teknikleri ve yaşam tarzı düzenlemeleri
Yakın izlem: Oksijen hedefleri, gaz değişimi ve komplikasyonların takibi

Hipoksemi ile Yaşam ve Önleyici Tedbirler

Riskin azaltılması ve yaşam kalitesinin korunması için davranışsal ve çevresel önlemler önemlidir.

Sigarayı bırakmak ve tütün dumanından kaçınmak
Grip ve pnömokok aşıları dâhil koruyucu aşıları tamamlamak
Düzenli egzersiz ve solunum egzersizleri yapmak
Hava kirliliği, alerjen ve tozdan uzak durmak; yaşam alanını iyi havalandırmak
Sağlıklı ve dengeli beslenmek; yeterli sıvı alımı
Evde oksijen kullanıyorsa güvenlik ve cihaz bakımı konusunda eğitim almak
Kuru ortamlarda nemlendirici kullanmak
Yüksek rakıma seyahat veya yoğun efor öncesi hekimle planlama yapmak

Sıkça Sorulan Sorular

Hipoksemi ne demek?

Hipoksemi, arteriyel kanda oksijen düzeyinin (PaO2/SpO2) normal değerlerin altına inmesi durumudur. Nefes darlığı, baş dönmesi, çarpıntı ve zihinsel bulanıklık gibi belirtiler oluşturabilir ve müdahale edilmezse organ fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir.

Hipoksemi için hangi bölüme randevu alınır?

Öncelikle göğüs hastalıkları (pulmonoloji) ve kardiyoloji birimleri ilgilidir; klinik duruma göre acil tıp, anesteziyoloji/yoğun bakım ve iç hastalıkları da sürece dâhil olabilir.