Hipotermi Nedir? Hipotermi Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Hipotermi, çevresel soğuğa maruziyet veya ısı kaybını artıran koşullar nedeniyle çekirdek ısısının <35°C’ye düşmesiyle gelişen, çoklu organ sistemlerini etkileyen bir acil durumdur. Klinik tablo hafiften şiddetliye değişir; ilk bulgu çoğunlukla titreme olup ilerleyen olgularda konuşma bozukluğu, bilinç değişikliği, bradipne ve zayıf nabız görülebilir. Tanı, maruziyet öyküsü ve klinik bulgularla birlikte çekirdek ısısının ölçümüyle konur; eşlik eden metabolik ve sistemik etkileri belirlemek üzere laboratuvar testleri eklenebilir. İlk yardımda nazikçe taşıma, ıslak giysilerin çıkarılması, kuru yalıtım ve gövdeye ılık kompres esastır; doğrudan yoğun ısı kaynakları ve ekstremitelerin erken ısıtılmasından kaçınılır. Hastane tedavisi, olgunun şiddetine göre pasif/aktif yeniden ısıtma, ısıtılmış intravenöz sıvılar, ılık nemli oksijen, vücut boşluklarına ılık sıvı instilasyonu ve gerekli seçilmiş vakalarda ekstrakorporeal ısıtma yaklaşımlarını içerir. Uygun giyinme, ıslaklıktan ve rüzgârdan korunma, alkolün kısıtlanması ve su üstünde can yeleği kullanımı temel koruyucu stratejilerdir.

Hipotermi nedir?

Hipotermi, vücudun ısı ürettiğinden daha hızlı ısı kaybetmesi sonucu çekirdek ısısının tehlikeli biçimde düşmesidir. Normal vücut ısısı yaklaşık 37°C’dir; çekirdek ısısı 35°C’nin altına indiğinde hipotermi tanımlanır. Düşen ısı kalp, solunum ve sinir sistemi başta olmak üzere birçok organın işlevini bozabilir ve tedavi edilmezse yaşamı tehdit edebilir.

Normal ısı: ~37°C
Hipotermi eşiği: <35°C
Şiddet arttıkça belirtiler ağırlaşır ve komplikasyon riski yükselir.

Hipotermi neden olur?

Isı kaybı; rüzgârla taşınım (konveksiyon), soğuk su/zeminle temas (iletim), ıslaklık ve terle buharlaşma yoluyla hızlanır. Yetersiz yalıtım, ıslak kıyafet, soğuk rüzgâr ve soğuk suya dalma en sık senaryolardır.

Hava koşuluna uygun olmayan giyim ve uzun süreli soğukta kalma
Soğuk suya düşme veya su sporları
Yağmur/kar altında ıslanma ve ıslak kıyafeti değiştirmeme
Yetersiz ısıtılan veya aşırı soğutulan kapalı mekânlar

Risk faktörleri

Yorgunluk, alkol veya uyuşturucu kullanımı (ısı kaybını artırır, titremeyi azaltır ve yargıyı bozar)
Çocuklar (daha hızlı ısı kaybeder) ve yaşlılar (ısı düzenleme ve algı azalabilir)
Bilişsel bozukluklar: demans ve benzeri durumlar
Beslenme yetersizliği/anoreksiya nervoza
Endokrin ve metabolik sorunlar: diyabet, hipotiroidi
Nörolojik ve kas-iskelet sorunları: felç, Parkinson hastalığı, şiddetli artrit
Travma ve omurilik yaralanmaları
Bazı ilaçlar: antidepresanlar, antipsikotikler, opioidler ve yatıştırıcılar

Hipotermi ile gelişebilecek komplikasyonlar

Uzamış soğuk maruziyetinde donma (yerel doku donması) ve kan akımının bozulmasına bağlı kangren gelişebilir.

Hipotermi nasıl önlenir?

Doğru giyim, kuru kalma ve çevresel riskleri yönetme, hipotermiyi önlemenin temelini oluşturur.

Baş ve elleri mutlaka koruyun; bere/başlık ve eldiven kullanın.
Bol, kat kat giyinin; dış katmanda rüzgâr ve su tutmayan sık dokulu kumaş seçin.
İç katlarda yün, ipek veya sentetik (ör. polipropilen) tercih edin; pamuk ısıyı daha az tutar.
Aşırı terleten etkinliklerden kaçının; ıslak kıyafetleri hemen değiştirin, kuru kalın.
Özellikle el ve ayakları kuru tutun; eldiven ve botlara kar-su girişini engelleyin.

Çocuklarda önleme

Bebek ve küçük çocukları yetişkinden bir kat fazla giydirin.
Titreme görülürse içeri alın; düzenli aralıklarla ısınma molaları verin.
Bebeklerin soğuk odada uyumasına izin vermeyin.

Seyahat ve su güvenliği

Kötü havada yolculukta güzergâh ve varış saatini birine bildirin; araçta acil durum seti bulundurun.
Araçta mahsur kalırsanız motoru saat başı yaklaşık 10 dakika çalıştırın, egzozun kardan temiz olduğundan ve camın az aralık olduğundan emin olun.
Soğukta ve gece alkol tüketiminden kaçının.
Teknede can yeleği kullanın; suya düşerseniz yalnızca güvenli yer çok yakınsa yüzün.
Suda ısı kaybını azaltmak için dizleri göğse çekip kolları vücuda yakın tutun; birden fazlaysanız birbirinize yakın durun.
Suyun içinde kıyafetleri çıkarmayın; sudan çıkar çıkmaz ıslak giysileri değiştirin ve ısınmaya başlayın.

Hipotermi belirtileri

İlk belirti çoğunlukla titremedir. Isı daha da düştükçe nörolojik ve kardiyorespiratuvar bulgular belirginleşir.

Titreme
Geveleyerek konuşma veya mırıldanma
Karışıklık, hafıza sorunları, riskli davranışlar
Koordinasyon bozukluğu, sakarlık
Uyuşukluk, düşük enerji
Yavaş ve yüzeyel solunum, zayıf nabız
Bebeklerde parlak kırmızı ve soğuk cilt

Belirtiler yavaş gelişebildiğinden kişi durumunu fark etmeyebilir; kafa karışıklığı farkındalığı daha da azaltır.

Hipotermi nasıl teşhis edilir?

Tanı; maruziyet öyküsü, klinik belirtiler ve çekirdek ısısının (tercihen rektal veya özofageal) ölçümü ile konur. Eşlik eden metabolik bozuklukları değerlendirmek için laboratuvar testleri istenebilir; hafif olgular gözden kaçabilir.

Hipotermi nasıl tedavi edilir?

Hipotermi acil bir durumdur; derhal acil yardım çağrılmalıdır. Yardım gelene kadar uygun ilk yardım önlemleri uygulanabilir.

İlk yardım önerileri

Kişiyi nazikçe hareket ettirin; aşırı sarsma, masaj ve ovmadan kaçının.
Soğuktan uzaklaştırın; rüzgâr ve zeminden yalıtın, mümkünse kapalı ve sıcak bir yere alın.
Kişiyi yatay pozisyonda tutun; yere temasını battaniye vb. ile kesin.
Islak kıyafetleri çıkarın (gerekirse keserek) ve kuru, kat kat yalıtım sağlayın; başı kapatıp yüzü açık bırakın.
Uyanık ve yutma sorunu yoksa ılık, tatlı, alkolsüz ve kafeinsiz içecek verin.
Sıcak su, ısıtma yastığı/ampulü gibi doğrudan yoğun ısı kaynaklarını kullanmayın.
Ilık ve kuru kompresi boyun, göğüs duvarı ve kasık bölgesine uygulayın; kol ve bacakları erken ısıtmayın.
Nefes almıyorsa veya çok yüzeyelse, eğitimli kişilerce yaşam desteği uygulanabilir.

Hastanede tedavi seçenekleri

Hafif olgularda pasif yeniden ısıtma: ısıtılmış battaniyeler, sıcak ortam, ılık içecekler
Isıtılmış intravenöz serum ve ılık, nemlendirilmiş oksijen
Plevral veya peritoneal boşluğa ılık serum instilasyonu
Seçilmiş ağır olgularda kanın harici devrede ısıtılması (ör. hemodiyaliz devresi ile)