Histamin Nedir? Histamin İntoleransı Nasıl Ortaya Çıkar?
Histamin, histidin amino asidinden türeyen biyojenik bir amin olup bağışıklık, sinir sistemi ve mide asidi salgısında temel roller üstlenir. Etkilerini H1, H2, H3 ve H4 olmak üzere dört reseptör üzerinden gösterir; bu reseptörler sırasıyla inflamasyon/alerji, gastrik asit sekresyonu, nörotransmisyon ve immün hücre hareketi gibi işlevleri düzenler. Histamin intoleransı, alerjiden farklı olarak histaminin yeterince yıkılamaması sonucu birikmesine bağlı gelişir ve DAO ile HNMT enzimlerinin azalmış aktivitesiyle ilişkilidir. Klinik olarak karın şişkinliği ve ağrısı, kaşıntı, egzama/ürtiker, baş ağrısı ve nazal yakınmalarla seyredebilir. Fermente veya yaşlandırılmış gıdalar ve alkol daha yüksek histamin içerebilirken, uygunsuz şartlarda saklanan balıklarda oluşan histamin birikimi scombrotoxin balık zehirlenmesine yol açabilir.
Histamin nedir?
Histamin, histidin amino asidinin dekarboksilasyonu ile oluşan biyojenik bir amindir. Bağışıklık yanıtlarında, sinir sistemi iletişiminde ve mide asidi salgısında görev alır. Mast hücreleri ve bazofiller tarafından salınabilir; ayrıca merkezi sinir sisteminde bir nörotransmitter gibi davranarak uyku-uyanıklık döngüsü ve bilişsel süreçlerin düzenlenmesine katkı sağlar.
Histamin ne işe yarar?
Histamin etkilerini dört reseptör üzerinden gösterir: H1, H2, H3 ve H4. Bu reseptörler farklı doku ve organlarda özgül işlevleri düzenler.
H1 reseptörleri
Başlıca damarlar, deri, solunum ve sindirim sisteminde etkindir. Alerjik yanıt ve inflamasyonda öne çıkar.
- Kaşıntı, kızarıklık ve ödem
- Vazodilatasyon ve vasküler geçirgenlik artışı
- Düşük kan basıncı ve kızarma
- Solunum yollarında daralma (bronkokonstriksiyon)
- Ağrı duyusunun artışı
H2 reseptörleri
Mide paryetal hücrelerinde asit salgısını artırır; ayrıca kalp hızı ve damar tonusu üzerinde etkiler gösterebilir.
H3 reseptörleri
Merkezi sinir sisteminde yer alır ve nörotransmitter salınımını düzenler. Uyku-uyanıklık döngüsü, dikkat ve bilişsel işlevlerin ayarlanmasında rol oynar.
H4 reseptörleri
Bağışıklık sistemi hücrelerinde bulunur. Lenfosit ve nötrofillerin hareketi (kemotaksi) ile inflamatuvar yanıtların düzenlenmesine katkıda bulunur.
Histamin intoleransı (alerjisi) nedir?
Histamin intoleransı, bağışıklık aracılı bir alerji değildir; histaminin yeterince parçalanamaması sonucu birikmesiyle ortaya çıkar. Bu süreçte bağırsakta histamini yıkan diamin oksidaz (DAO) ve hücre içi yıkımdan sorumlu histamin-N-metiltransferaz (HNMT) enzimleri belirleyicidir. Enzimlerin üretimi ya da etkinliği azaldığında intolerans belirtileri görülebilir.
Belirtiler
- Karın şişkinliği ve karın ağrısı
- Kaşıntı, egzama ve kabarıklık/ürtiker
- Baş ağrısı
- Burun tıkanıklığı ve burun akıntısı
Gıda ve histamin
Alerjilerde histamin, yanlışlıkla maruz kalınan alerjenlere karşı gelişen bağışıklık yanıtında rol oynar. Öte yandan bazı gıdalar doğal olarak daha yüksek histamin içerebilir ve hassas bireylerde belirtileri tetikleyebilir.
Yüksek histamin içeren gıdalar
- Fermente ve yaşlandırılmış yiyecekler (lahana turşusu, soya sosu, yaşlandırılmış peynirler)
- İşlenmiş et ürünleri ve bazı kuru-etler
- Sirke ve bazı fermente içecekler
- Alkol, özellikle kırmızı şarap
Balıkta histamin ve scombrotoxin zehirlenmesi (SFP)
Balık uygun sıcaklıklarda saklanmadığında bakteriyel süreçlerle histamin birikebilir. Bu balıkların tüketimi kızarma, baş ağrısı, bulantı ve kusma gibi belirtilerle seyreden scombrotoxin balık zehirlenmesine yol açabilir.